تفاوت بورس و فرابورس

تفاوت بورس و فرابورس چیست؟

کسی که وارد بورس می‌شود بعید است که سروکارش به عبارت‌هایی مثل «بورس» و «فرابورس» نیفتد. به یاد دارم چند سال پیش وقتی من هم تازه با ۲۰۰ هزار تومان وارد این بازار شده بودم، همیشه یک نقطه ابهام برایم وجود داشت.

زیرا با همان کد بورسی و همان کارگزاری وقتی می‌خواستید سهامی بخرید، جلو برخی از سهم‌ها «سهام بورس» و جلو نماد برخی دیگر «سهام فرابورس» می‌نوشت؛ اما برای من که بیشتر عرضه اولیه می‌خریدم و گاهی هم به سراغ سهم‌های دیگر می‌رفتم، فرقی احساس نمی‌کردم. همه‌چیز همان بود. نمی‌دانستم حجم‌مبنا چیست.

تنها چیزی که در مورد تفاوت بورس و فرابورس شنیده بودم این بود که سهم‌های فرابورسی ریسک بیشتری دارند. هرچند باز هم برایم فرقی نمی‌کرد؛ زیرا من که فقط عرضه اولیه می‌خریدم.

اما حالا که بیشتر در این مورد می‌دانم، بگذارید در این مقاله به این بپردازیم که تفاوت بورس و فرابورس چیست؟

پیش از آنکه بخواهیم تفاوت این دو را توضیح دهیم، بگذارید به این سوال پاسخ دهیم. اینکه دقیقا بورس یعنی چه؟

بورس (Bourse) یک کلمه فرانسوی است و دقیقا به معنای بازار خریدوفروش اوراق بهادار و یا همان سهام است.

معادل انگلیسی این کلمه همان Stock Exchange است؛ اما در فرانسه و بیشتر کشورهای اروپایی همین کلمه بورس با همین مفهوم استفاده می‌شود.

در بورس ایران چیزهای مختلفی می‌توانند معامله می‌شود. کالاهای فیزیکی مثل گندم، طلا، زعفران یا دارایی‌های غیرفیزیکی و اعتباری مثل اوراق مشارکت و سهام شرکت‌ها.

بورس کالا در ایران محل مبادله کالاهای فیزیکی و ابزارهای مشتقه و مالی است.

کالاهای فیزیکی در بورس کالا عبارتند از:

محصولات صنعتی و معدنی مثل فولاد، مس، آلومینیوم، سنگ آهن، روی و کنسانتره

محصولات کشاورزی مثل جو، ذرت، گندم، شکر، روغن خام، کنجاله‌ها و مرغ منجمد

محصولات پتروشیمی مثل فرآورده‌های شیمیایی، پلیمر، گازها و خوراک‌ها

فراورده‌های نفتی مثل روغن، قیر، وکیوم باتوم، گوگرد، لوب‌کات، سلاپس واکس و عایق رطوبتی

یک بازار فرعی هم وجود دارد که در آن انواع محصولات تک‌محموله‌ای از قبیل فولاد، ضایعات، پلیمر، شیمیایی، روی، معدنی، سولفات، آهک، صنعتی، خوراک و مس معامله می‌شوند.

ابزارهای مشتقه در بورس کالا نیز شامل این موارد هستند:

قراردادهای آتی برای سکه طلا، زعفران و زیره سبز

قراردادهای اختیار معامله برای سکه طلا، زعفران و سهام

و در نهایت در بازار مالی بورس کالا این قراردادهای قابل معامله هستند:

سلف موازی استاندارد برای سیمان، فولاد، پلی‌اتیلن، سنگ‌آهن، کنسانتره سنگ‌آهن، مرغ منجمد، گندم، اوره و پی وی سی

گواهی سپرده کالایی برای سکه طلا، زعفران، ذرت، جو، پسته و زیره سبز

صندوق سرمایه‌گذاری سکه طلا

بورس ارزهای خارجی

در کشورهای خارجی بورس ارزهای خارجی یا همان فارکس (Forex) نیز وجود دارد که در آن می‌توان به دادوستد ارزهای خارجی پرداخت.

بورس اوراق بهادار

بورس اوراق بهادار تهران (Tehran Stock Exchange)، بازاری است که در آن شما می‌توانید به معامله سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در این بازار بپردازید.

بورس اوراق بهادار تهران در قالب یک شرکت بنیادگذاری شده است و سهامی عام است؛ یعنی شما می‌توانید خود سهام بورس را با نماد «بورس» معامله کنید.

شرکت‌هایی که وارد این بازار می‌شوند بخشی از سهم‌های خود را برای فروش در این بازار عرضه می‌کنند؛ یعنی مالکیت درصدی از شرکت را در این بازار می‌فروشند و در عوض پول دریافت می‌کنند.

مثلا شرکتی ممکن است ۲۰ میلیارد سهم داشته باشد. این شرکت با فروختن ۲۰ درصد از سهام خود یعنی ۴ میلیارد سهم، مالکیت ۲۰ درصد از شرکت را به دست سهام‌داران خرد که شاید چند میلیون‌ نفر نیز باشند، واگذار می‌کند.

این شرکت در ازای فروختن این بخش از مالکیت خود، پول نقد نصیبش می‌شود. شرکت می‌تواند با این پول به تفاوت بورس و فرابورس توسعه خود بپردازد و مثلا خط تولید جدید یا شعبه جدید راه‌اندازی کند.

به این ۲۰ درصد از سهام شرکت که به عموم افراد فروخته می‌شود و قابل معامله است، سهام شناور آزاد می‌گویند.

شرایط حضور در بورس

شرکت‌هایی که در بورس حاضر هستند باید شفافیت داشته باشند و گزارش‌های مالی و فعالیت‌های خود را به اطلاع عموم سهام‌داران برسانند. همچنین اگر شرکتی بخواهد در بورس حاضر شود و سهامش در این بازار معامله شود باید حداقل ۲۰ میلیارد تومان سرمایه ثبت‌شده داشته باشد.

در خود بازار بورس سهام شرکت‌ها بسته به شرایط خاصی مثل همین حداقل سرمایه ثبتی در سه بازار می‌تواند معامله شوند.

در «تابلوی اصلی بازار اول» بورس تنها شرکت‌هایی می‌توانند حاضر باشند که حداقل سرمایه ثبتی آن‌ها ۱۰۰ میلیارد تومان است.

شرکتی‌های حاضر در «تابلوی فرعی بازار اول» بورس باید حداقل ۵۰ میلیارد تومان سرمایه ثبتی داشته باشند.

در نهایت سهام شرکت‌هایی که سرمایه ثبتی آن‌ها حداقل ۲۰ میلیارد تومان است، در «بازار دوم» بورس معامله می‌شود؛ اما این همه شرایط نیست.

به‌صورت کلی برای اینکه سهام یک شرکت در هر یک از این سه بازار زیرمجموعه بورس معامله شود، آن شرکت باید این شرایط را داشته باشد:

شرایط پذیرش	تابلوی اصلی بازار اول	تابلوی فرعی بازار اول	بازار دوم
حداقل سرمایه ثبت‌شده شرکت	۱۰۰ میلیارد تومان	۵۰ میلیارد تومان	۲۰ میلیارد تومان
حداقل سهام شناور	۲۰ درصد	۱۵ درصد	۱۰ درصد
حداقل تعداد سهام‌داران	1000 نفر	750 نفر	250 نفر
حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه	سه سال	سه سال	دو سال
زیان انباشته	نداشته باشد	نداشته باشد	نداشته باشد
نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها	30	20	15
سودآوری	سه دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	دو دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	یک دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد

این‌ها حداقل شرایطی هستند که شرکت‌ها برای اینکه بتوانند بخشی از سهام خود را در بازار بورس عرضه کنند باید داشته باشند. سهام شرکت‌های حاضر در بورس می‌تواند درصورتی‌که شرایط شرکت عوض شود، بین این تابلوها جابه‌جا گردد.

مثلاً ممکن است یک شرکت با انتشار سهم‌های جدید هم میزان شناوری خود را از ۱۷ درصد به ۲۱ درصد و هم سرمایه خود را از ۸۰ میلیارد به ۱۱۰ میلیارد برساند. اگر بقیه شرایط مناسب باشد، حالا سهام این شرکت از تابلوی فرعی بازار اول به تابلوی اصلی بازار اول منتقل می‌شود.

این شرایط از یک‌سو تضمین می‌کند تنها شرکت‌هایی وارد بورس شوند که اولا بزرگ هستند و همچنین وضعیت مالی بسیار خوبی دارند.

اما در این حالت شرکت‌های کوچک نمی‌توانند وارد بازار بورس شوند و منابع مالی موردنیاز خود را تامین کنند و از دیگر مزایای آن بهره ببرند.

بازار فرابورس ایران

اینجاست که بازار فرابورس مطرح می‌شود. بازار فرابورس ایران (Iran Fara Bourse Co) یا IFB دقیقا مشابه بازار بورس اوراق بهادار تهران است. فقط شرایط پذیرش شرکت‌ها در آن راحت‌تر است. شرکت فرابورس نیز یک شرکت سهامی عام است که دوباره سهام عام با نماد «فرابورس» قابل معامله است.

شرکت‌ها برای اینکه بتوانند بخشی از سهام خود را برای معامله عرضه کنند لازم نیست شرایط سخت بالا را داشته باشند. این شرکت‌ها اگر شرایط زیر را داشته باشند می‌توانند سهام خود را جهت معامله در فرابورس عرضه کنند:

شرایط پذیرش	بازار اول	بازار دوم
حداقل سرمایه ثبت‌شده شرکت	یک میلیارد تومان	100 میلیون تومان
حداقل سهام شناور	10 درصد	5 درصد
حداقل تعداد سهام‌داران	200 نفر	—
حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه	حداقل دو سال از زمان بهره‌برداری با ارائه خدمات گذشته باشد	حداقل یک سال از تاسیس آن گذشته باشد
زیان انباشته	نداشته باشد	برنامه عملیاتی مناسبی برای خروج از زیان داشته باشد
نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها	۱۵	—
سودآوری	یک دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	—

وقتی شرکتی می‌خواهد برای اولین بار وارد بورس شود، بسته به اینکه کدام‌یک از این شرایط را داراست در یکی از دو بازار بورس یا فرابورس پذیرفته‌شده و دوباره با توجه به وضعیت آن، سهامش در هر یک از تابلوهای این دو بازار معامله خواهد شد.

جابه‌جایی بین بورس و فرابورس

فرض کنید سهام شرکتی در حال حاضر در یکی از تابلوهای بازار بورس معامله می‌شود. اگر در این زمان وضعیت شرکت بدتر شود، سهامش ابتدا به تابلوهای پایین‌تر منتقل می‌شود. اگر در زمان معامله سهام شرکت در بازار دوم بورس دوباره وضعیت شرکت بدتر شود، سهام این شرکت به بازار فرابورس منتقل می‌شود.

حالت برعکس هم این است که ممکن است سهام شرکتی در بازار فرابورس در حال معامله باشد؛ اما در این میان اوضاع شرکت بهتر شود. در این صورت نیز سهام شرکت پس از جابه‌جایی رو به بالا در خود بازار فرابورس، به بازار بورس منتقل خواهد شد.

تفاوت بورس و فرابورس در چیست؟

کارشناس بازار سرمایه گفت: بازار پایه فرابورس بر اساس دستورالعمل ابلاغی سازمان بورس در شهریور ۱۳۹۸ رنگ بندی شد که هر کدام دامنه نوسان متفاوتی دارند.

در پاسخ به این سوال که چه فرقی بین بورس و و فرابورس بازار پایه وجود دارد؟ اظهار کرد: بازار‌های تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار که خود شرکت‌های مستقل سهامی هستند، به ترتیب قدمت، شرکت بورس، بورس کالا، فرابورس و بورس انرژی هستند که اوراق بهادار شامل سهام، حق تقدم، اوراق مشارکت، اوراق صکوک، امتیاز تسهیلات مسکن، اوراق مشتقه و واحد‌های صندوق‌های قابل معامله در بورس و فرابورس معامله می‌شوند.

او افزود: البته در فرابورس علاوه بر موارد فوق، امکان معاملات دارایی‌های فکری شرکت‌های کوچک و متوسط sme نیز وجود دارد. بورس کالا شامل معاملات محصولات فیزیکی فلزی، معدنی، کشاورزی و پتروشیمی، ابزار‌های مالی کالا محور مثل اوراق سلف و سپرده کالایی و ابزار‌های مشتقه وابسته به کالاها، بازار املاک و‌مستغلات و‌بازار صندوق‌های قابل معامله کالایی است و در بورس انرژی عمدتا نفت و میعانات و گاز و زغال‌سنگ و برخی فراورده‌های پالایشگاه‌ها مثل نفت کوره و برق، اوراق تامین مالی و مشتقه وابسته به آن‌ها معامله می‌شود.

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه افزود: اوراق بهادار در بورس و فرابورس معامله می‌شوند و تفاوت اصلی آن‌ها در الزامات پذیرش ناشران (شرکت‌ها) در تابلو‌های معاملاتی است؛ البته بازار فرابورس تابلو‌های منحصر به فردی برای sme ها، قرارداد‌های تامین مالی جمعی و دارایی فکری نیز دارد، هر چند در هر دو بازار مهم‌ترین دارایی‌هایی که معامله می‌شوند سهام، حق تقدم، ابزار‌های بدهی و واحد‌های صندوق‌های سرمایه گذاری و به صورت محدود ابزار‌های مشتقه است که البته سهم اوراق مشتقه اختیار فروش تبعی در معاملات در حال افزایش است.

قلی پور در ادامه بیان کرد: همه ناشران پذیرفته شده در بورس، این قابلیت را داشته‌اند که در فرابورس هم پذیرفته شوند، چرا که تمام الزامات فرابورس را برای پذیرش می‌توانستند رعایت کنند، ولی عکس مسئله درست نیست، چرا که الزامات پذیرش شرکت‌ها در بورس از فرابورس سخت‌گیرانه‌تر است. هر چند ممکن است یک شرکت فرابورسی هم باشد که قابلیت پذیرش در بورس را هم داشته، ولی برای تمام شرکت‌های فرابورسی این قابلیت وجود ندارد.

این کارشناس در ادامه درباره میزان ریسک این بازار‌ها گفت: برای سهام، وضعیت و تاریخچه سودآوری شرکت، عمر تفاوت بورس و فرابورس شرکت و تعداد صورت‌های مالی حسابرسی شده در سابقه فعالیت شرکت، میزان سرمایه ثبتی شرکت، حداقل تعداد سهامداران و درصد سهام شناور، مدت تصدی مدیران شرکت، وجود یا عدم وجود زیان انباشته و نوع گزارش حسابرس در قابلیت پذیرش شرکت‌های سهامی عام در بازار بورس و فرابورس اثر گذار است. خود بورس بازار اول (شامل تابلوی اصلی و فرعی) و بازار دوم دارد و فرابورس هم بازار اول، دوم، پایه و سوم را دارد. از فرابورس به بورس و از بازار پایه به بازار اول در فرابورس و از بازار دوم به بازار اول بورس، شرایط پذیرش سهام شرکت‌ها سخت‌گیرانه‌تر می‌شود.

او در ادامه بیان کرد: بنابراین شرکت‌های بورسی بزرگ‎تر، در زمان پذیرش سودآورتر از شرکت‌های فرابورسی هستند هر چند ممکن است یک شرکت فرابورسی هم بزرگ و سودآور باشد؛ بنابراین قاعدتا ریسک شرکتی که در بازار پایه فرابورس پذیرش شده بیشتر از بازار دوم و آن هم بیشتر از بازار اول فرابورس و همه آن‌ها هم بیشتر از بازار دوم بورس و بازار اول است.

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفت: از نظر معاملاتی تفاوت خاصی برای سرمایه گذاران وجود ندارد، البته بعضا از نظر دامنه نوسان، حجم مبنا، لزوم تایید ناظر بازار به ویژه در بازار پایه فرابورس تفاوت‌هایی در شرایط معاملات وجود دارد. همچنین حساسیت و تایید سازمان بورس در اطلاعات مالی شرکت‌ها از بازار پایه فرابورس به تابلو اصلی بورس بیشتر می‌شود، یعنی در بازار پایه سازمان اطلاعات منتشره شرکت را بررسی و تایید نمی‌کند، در حالی که در بازار اول بورس حداکثر حساسیت بر کیفیت و کمیت گزارش‌های منتشره شرکت‌ها وجود دارد.

قلی پور در پاسخ به این سوال که آیا شرکت‌هایی که از بورس اخراج شدند و یا نتوانستند پذیرش بگیرند در فرابورس پذیرش می‌شوند؟ بیان کرد: بر اساس مفاد ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه، معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام ثبت شده نزد سازمان بورس، باید در بازار سرمایه صورت گیرند، بنابراین اخراج کامل نماد شرکتی از بازار سرمایه مقدور نیست فقط از تابلوی معتبرتر به تابلو با اعتبار کمتر منتقل می‌شوند تا جایی که به بازار پایه برسند، جایی که شرکت‌ها فقط ثبت شده و پذیرش نمی‌شوند و صرفا معاملات سهام شان در این بازار بدون هیچ مسئولیتی برای سازمان از نظر تایید یا عدم تایید گزارش‌های مالی انجام می‌شود. تاکید می‌کنم که ممکن است شرکت معتبری هم در بازار پایه باشد و علاقه‌ای به پذیرش در تابلو‌های معتبرتر را نداشته باشد، ولی معمولا این شرکت‌ها یا سودآوری ندارند یا طرح‌هایشان به بهره برداری نرسیده است.

این کارشناس درباره دسته بندی و دامنه نوسانات بازار پایه فرابورس گفت: بازار پایه فرابورس بر اساس دستورالعمل ابلاغی سازمان بورس در شهریور ۱۳۹۸ رنگ بندی شد و بازار پایه به سه تابلو زرد، نارنجی و قرمز طبقه بندی شد. تابلوی زرد برای شرکت‌ها با حداقل تخلفات ناشر در ارائه و افشا اطلاعات مالی و صورت‌های مالی حسابرس شده است.

او در پایان تصریح کرد: تابلو قرمز هم برای شرکت‌هایی است که در آستانه حکم دادگاه مبنی بر ورشکستگی یا تصمیم مجمع به انحلال شرکت قرار دارند یا عدم ارائه اطلاعات برای بیش از ۳ سال داشته‌اند و تابلوی نارنجی بین شرایط این دو تابلوی زرد و قرمز محدودیت‌های معاملاتی هر تابلو هم از نظر دامنه نوسان و تایید معاملات توسط ناظر بازار متفاوت است. به عنوان مثال دامنه نوسان در روز عادی در تابلوی زرد مثبت منفی ۳ درصد، نارنجی ۲ درصد و قرمز یک درصد است.

فرابورس چیست؟ چه تفاوتی با بورس دارد؟

در شرایط اقتصادی اخیر درصد قابل‌توجهی از مردم به سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری در بازارهای مختلف روی آورده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که یکی از این بازارها بازار سرمایه است. بازار فرابورس (که به‌صورت اختصاری با نام OTC شناخته می‌شود)، یکی از اقسام بازار سرمایه در ایران است. این بازار با بورس تفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی داشته اما درعین‌حال تشابه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی نیز با یکدیگر دارند. در این مطلب قصد داریم تا به تمام مواردی که مربوط به بازار فرابورس ایران اشاره کنیم. علاقه‌مندان و فعالان حوزه‌ی سرمایه‌گذاری می‌بایست با مفهوم بازار فرابورس و تفاوت‌های آن با بورس، آشنا باشند.

فرابورس چیست؟

همان‌طور که می‌دانید، بازار سرمایه فرصتی بسیار خوب در زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری را برای علاقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مندان به این حوزه فراهم کرده است. در این بازارها، افراد دارای وجوه مازاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند به‌منظور مولدسازی دارایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایشان و کسب عایدی از آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها وارد شده و ضمن کمک به تأمین مالی شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی خود را در برابر تورم محافظت کرده و به عایدی مضاعفی نیز دست یابند. از طرف دیگر شرکت‌ها مجموعه‌های فعال در این زمینه‌ها، سرمایه‌ی لازم برای فعالیت‌های خود را به دست خواهند آورد. بورس و فرابورس هر دو از زیرمجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازارهای سرمایه هستند.

فرابورس ایران

فرابورس ایران، در آبان‌ماه سال ۱۳۸۷ شکل گرفت. هدف از تأسیس فرابورس در ایران، تأمین مالی شرکت‌ها از طریق بازار سرمایه است. بنابراین این بازار، نقش مؤثری در سامان‌دهی و فعالیت شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی فعال در آن خواهد داشت. ازآنجایی‌که ورود به فرابورس به نسبت بازار بورس، شرایط ساده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر و سهل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری را به همراه دارد شرکت‌ها با سرعت بیشتری می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند در این بازارپذیرش شده و از مزایای حضور در این بازار بهره ببرند. بازار فرابورس در ایران شامل بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های متعددی نظیر بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه است که در ادامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی این مقاله در خصوص هر یک از آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها توضیحاتی را ارائه خواهیم کرد.

تفاوت بازارهای فرابورس و بورس

همان‌طور که ذکر کردیم بازارهای فرابورس و بورس هر دو از زیرمجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازارهای سرمایه هستند. بنابراین فعالیت هر دوی آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، تقریباً یک موضوع یکسان دارد. در این بخش می‌خواهیم فعالیت این دو بازار را دقیق‌تر بررسی کنیم تا تفاوت آن‌ها را بهتر بشناسیم.
در بازار بورس، به معاملات کالا و اوراق بهادار پرداخته می‌شود. یعنی یا یک محصول واقعی فیزیکی، خریدوفروش می‌شود (بورس کالا و بورس انرژی) و یا این‌که دارایی‌های کاغذی و سندی تحت معامله قرار می‌گیرد (بورس اوراق بهادار). شکل دیگری از بورس نیز وجود دارد که در آن ارز رایج کشورهای مختلف، معامله می‌شود و به بورس ارز مشهور است. البته این بورس ارز در ایران راه‌اندازی نشده است.
معاملات در بازار فرابورس، روی سهام شرکت‌های مختلف انجام می‌شود. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های بازار بورس و فرابورس ایران، در نحوه‌ی پذیرش و عضویت شرکت‌ها در آن است. در بازار بورس، شرایط نسبتاً سخت‌گیرانه‌تری وجود دارد؛ بنابراین راحت‌تر و سریع‌تر بودن عضویت در فرابورس ایران، سبب شده است تا بسیاری از شرکت‌ها در آن فعالیت داشته باشند.
تفاوت دیگری که می‌توان برای بازارهای بورس و فرابورس ایران از منظر سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران قائل شد، تفاوت در کارمزد خریدوفروش است که در بازار فرابورس مقداری کمتر از بورس است.
به واسطه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی تفاوت در قوانین ورود و فعالیت در بازار بورس و فرابورس و همچنین برخی از تفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گزارش‌دهی در آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان گفت سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری در بازار فرابورس ریسک به‌مراتب بیشتری نسبت به سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری در بازار بورس دارد. در ادامه به جزئیات تفاوت در قوانین پذیرش این دو بازار اشاره خواهیم کرد.

آشنایی با انواع بازارهای فرابورس

همان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم بازار فرابورس را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان به زیرمجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلفی تقسیم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی کرد. انواع این زیرمجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها شامل بازار اول، بازار دوم، بازار سوم (عرضه)، بازار پایه، بازار ابزارهای نوین و همین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور بازار مشتقه فرابورس می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. این انواع بازار، بر اساس تفاوت‌های دستورالعمل پذیرش و معاملات ایجاد شده‌اند. شرایط پذیرش در هر یک از این بازارها نیز متفاوت خواهد بود که در خصوص این قسمت در بحث پذیرش فرابورس توضیحات بیشتری را ارائه خواهیم داد. اما در لازم است تا به این نکته اشاره کنیم که فلسفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی وجودی بازار پایه، کمک به اجرایی کردن برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های توسعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است و در بازار ابزارهای نوین فرابورس نیز مواردی نظیر اوراق مشارکت، گواهی‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری و صکوک معامله می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. همچنین در بازار مشتقه فرابورس نیز معاملات اوراق اختیار انجام می‌شود.

پذیرش در فرابورس

همان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور که بارها اشاره کردیم پذیرش در فرابورس ایران، ساده‌تر و سریع‌تر از پذیرش در بازار بورس است. بنابراین شرکت‌هایی که امکان ثبت و فعالیت در بورس ندارند، می‌توانند وارد فرابورس شوند. تفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های قوانین پذیرش در این دو بازار را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان در ۷ محور تعریف کرد که در ادامه به هر یک از آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها اشاره خواهیم کرد.

حداقل سرمایه ثبت شده شرکت

اولین محوری که سبب ایجاد یکی از وجوه افتراق میان شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بورسی و فرابورسی است، بحث مربوط به حداقل سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ثبت شده شرکت است. منظور از حداقل سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ثبتی همان میزان سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که به جهت اخذ مجوز از مرجع ثبت شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها صرف شده است. در خصوص میزان این پارامتر برای پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول بورس ۱۰۰ میلیارد تومان و برای تابلوی فرعی بازار اول ۵۰ میلیارد تومان و برای بازار دوم بورس ۲۰ میلیارد تومان است. این در حالی است که این مقدار برای بازار اول فرابورس ۱ میلیارد و برای بازار دوم ۱۰۰ میلیون تومان است.

حداقل سهام شناور

دومین محوری که سبب بروز تفاوت بین شرایط پذیرش شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در بورس و فرابورس می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، بحث حداقل میزان سهام شناور آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها است. درصد سهام شناور، آن میزان از سهامی است که تحت تملک سهام‌داران عمده صرف‌نظر از شخصیت حقیقی یا حقوقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شان نیست. در واقع نشان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی آن است که چه میزان از سهام شرکت در تملک افرادی است که مالک کمتر از یک درصد کل سهام شرکت هستند. اگر این مفهوم هنوز برایتان شفاف نیست توصیه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم تا مقاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مربوط به سهام شناور را در سایت آکادمی دانایان مطالعه کنید.
میزان حداقل سهام شناور برای پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول بورس، ۲۰ درصد و برای بازار اول و تابلوی فرعی، ۱۵ درصد است. برای بازار دوم بورس نیز این میزان به ۱۰ درصد کاهش پیدا خواهد کرد. این امر در حالی است که در بازار اول فرابورس نیز این میزان ۱۰ درصد است اما برای بازار دوم فرابورس به ۵ درصد کاهش پیدا خواهد کرد.

حداقل تعداد سهام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داران در شرکت‌های فرابورس

پارامتر دیگری که سبب بروز تفاوت در شرایط شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بورسی و فرابورسی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، بحث حداقل تعداد سهام‌داران در این شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها است. برای شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تابلوی اصلی بازار اول بورس این میزان ۱۰۰۰ نفر، تابلوی فرعی بازار اول ۷۵۰ نفر، بازار دوم بورس ۲۵۰ نفر و برای بازار اول فرابورس ۲۰۰ نفر است. در این باره محدودیتی برای بازار دوم فرابورس تعریف نشده است.

حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه

میزان حضور یک شرکت و سابقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی فعالیت آن در صنعت مربوط به خودش از دیگر عواملی است که بر روی اعتبار شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف اثرگذار است. این مؤلفه یکی دیگر از وجوه تمایز شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بورسی و فرابورسی از یکدیگر است. برای بازار اول بورس هم در تابلوی اصلی و هم در تابلوی فرعی حداقل سه سال سابقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی فعالیت در صنعت مدنظر الزامی است. این میزان برای بازار دوم به دو سال کاهش پیدا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. در خصوص بازار فرابورس نیز در بازار اول می‌بایست حداقل دو سال از زمان بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برداری و ارائه خدمات گذشته باشد. اما این مسئله برای بازار دوم فرابورس به گذشتن یک سال از زمان تأسیس کاهش خواهد یافت.

زیان انباشته

زیان انباشته به‌عنوان یکی از اصطلاحات حسابداری است که در صورت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مالی قابل‌مشاهده است. هیچ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کدام از شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خواهان پذیرش در بازار اول بورس اعم از تابلوی اصلی و فرعی و همین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور بازار دوم بورس و بازار اول فرابورس نباید دارای زیان انباشته در مرحله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پذیرش باشند. اما برای بازار دوم فرابورس شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که خواهان ورود به بازار هستند اما زیان انباشته دارند باید برنامه عملیاتی مناسبی برای خروج از آن داشته باشند.

نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها

همان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانیم دارایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های یک شرکت از حقوق صاحبان سهام و بدهی‌ها تشکیل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. خلق دارایی با استفاده از بدهی یا همان ضریب اهرمی از مواردی است که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند ریسک یک شرکت را افزایش دهد؛ بنابراین ازآنجایی‌که مبنای تمامی تقسیم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها براین‌اساس استوار است که شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریسک را راهی بورس و شرکت‌های با ریسک بیشتر را راهی فرابورس کند، از این منظر نیز استانداردی برای تقسیم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها تعریف شده است.
بر اساس مقررات نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تابلوی اصلی بازار اول بورس ۳۰ درصد و برای بازار اول بورس و تابلوی فرعی ۲۰ درصد در نظر گرفته شده است. این میزان برای بازار دوم بورس و همین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور بازار اول فرابورس ۱۵ درصد در نظر گرفته شده است و برای بازار دوم فرابورس محدودیتی ارائه نشده است.

سودآوری

اما آخرین وجه تمایز بین شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بورسی و فرابورسی و حتی شاید بتوان گفت مهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، محدودیت مربوط به مسئله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سودآوری در آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها است. برای پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول بورس می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بایست شرکت مدنظر در سه دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مالی منتهی به زمان پذیرش سودآور بوده باشد. برای پذیرش در تابلوی فرعی بازار اول ۲ دوره و برای بازار دوم و همین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور بازار اول فرابورس سودآور بودن شرکت در یک دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مالی منتهی به زمان پذیرش ضروری است.

به‌این‌ترتیب باتوجه‌به تمامی وجوه تمایز میان شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بورسی و فرابورسی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان گفت شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بورسی از نظر جمیع شرایط از ریسک کمتری برای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری برخوردار هستند اما نباید این مسئله را فراموش کنیم که اصولاً بازدهی را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان به‌عنوان پاداشی برای پذیرش ریسک تعریف کرد و غالب سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های منطقی بیشتری دارند می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند از سودآوری بیشتری نیز برخوردار باشند.

مزایای بازار فرابورس برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران

بازار فرابورس، مزایای زیادی دارد که سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها می‌توانند در کنار یکدیگر از آن بهره‌مند شوند. در لیست زیر، مهم‌ترین مزیت‌ها و امتیازات این بازار را مطرح شده است.

• تأمین مالی به شکل ساده و از طریق فروش سهام شرکت‌ها
• عدم افزایش ریسک فعالیت شرکت‌ها
• معافیت‌های مالیاتی شرکت‌ها تا ۱۰ درصد از درآمد
• تخفیف برای مالیات نقل‌وانتقال
• فراهم‌آوردن امکان معرفی شرکت و نام برند به بازار
• شفاف بودن تمام اطلاعات در سایت رسمی (آدرس سایت فرابورس: www.ifb.ir )
• اعتبار و قیمت‌گذاری عادلانه روی سهام شرکت‌ها
• وثیقه‌گذاری سهام
• امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ پایین
• سرمایه‌گذاری امن
• قابلیت نقدشوندگی خوب
• سهولت پذیرش در بازار فرابورس ایران
• امکان توزیع اوراق بهادار در بازار ابزار نوین
• کارمزد پایین
• نظارت سازمان بورس بر کلیه‌ی معاملات

جمع‌بندی درباره‌ی فرابورس

بازار فرابورس ایران، یکی از زیرمجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازارهای سرمایه است. مانند بازار بورس، در فرابورس نیز اشخاص حقیقی و حقوقی به معاملات سرمایه و سهام می‌پردازند. مهم‌ترین مزیت بازار فرابورس ایران به نسبت بازار بورس، پذیرش ساده‌تر آن است. بنابراین با شرایط ساده‌تری شرکت‌ها می‌توانند به فرابورس پیوسته و در آن فعالیت داشته باشند. لازم به ذکر است که شرکت‌های سهامی عام و سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران می‌توانند وارد فرابورس ایران شوند و به معاملات سهام پرداخته و از مزایای این بازار، بهره‌مند شوند. معاملات در بازار فرابورس با کارمزد پایین‌تری به نسبت بازار بورس صورت می‌گیرد. بنابراین، این بازار شرایط بهتری را برای سرمایه‌گذاران ایجاد نموده است. مزایای دیگری نیز در فرابورس ایران دیده می‌شود که به برجسته‌ترین و بااهمیت‌ترین آن‌ها در این مطلب، اشاره کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم.

فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟

فرابورس یکی دیگر از بورس‌های مهم ایران با عمر کمتر نسبت به بورس است. تفاوت اصلی بورس و فرابورس به زبان ساده در نحوه پذیرش آنهاست. بدین‌صورت که پذیرش شرکت‌ها در فرابورس نسبت به بورس ساده‌تر است. بنابراین شرکت‌هایی که در بورس تهران پذیرفته می‌شوند از اعتبار بیشتر و ریسک معاملاتی کمتری (ارزش ذاتی بالاتر، سوددهی بالاتر، شفافیت اطلاعاتی بالاتر و…) برخوردار هستند. بورس تهران از سال 1346 فعالیت خود را آغاز کرد اما فرابورس از سال 1387 شکل گرفت و در مهرماه سال 1388 بصورت رسمی فعالیت خود را شروع کرد. در ادامه مقالات آموزش بورس به مفهوم بازار فرابورس و انواع آن خواهیم پرداخت.

فرابورس چیست؟

فرابورس یکی دیگر از بورس‌های مهم ایران است. از آنجایی که شرکت‌ها جهت پذیرش در بورس (بورس چیست؟) باید از فیلترهای سختی عبور کنند و این امکان برای شرکت‌های کوچک‌تر مهیا نیست بازار فرابورس تهران در سال 87 شکل گرفت. این بازار از نظر عملکرد و ساختار دقیقا مشابه بازار بورس است با این تفاوت که فرآیند پذیرش شرکت‌ها در آن آسان‌تر است. بدین صورت شرکت‌های کوچکتر نیز شانس حضور در بازار سرمایه و عرضه سهام خود جهت تامین منابع مالی موردنیاز و کسب اعتبار بیشتر و… را خواهند داشت. شرکت فرابورس ایران به عنوان یک شرکت زیرمجموعه سازمان بورس و اوراق بهادار ایران متولی نظارت بر این بازار است. با این تفاوت که محدودیت‌های حاکم بر شرکت‌های فرابورسی کمتر از شرکت‌های بورسی است.

تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس نیز از این شانس برخوردار هستند که با افزایش سوددهی و افزایش سرمایه بتوانند به تابلو اصلی بورس راه پیدا کنند. همچنین امکان دارد شرکتی بعد از پذیرش در بورس به علت تغییر وضعیت شرکت، به این بازار منتقل شود. در گذشته تفاوت‌هایی بین نمادهای بورسی و فرابورسی وجود داشت. برای تفاوت بورس و فرابورس مثال حجم مبنا شرکت‌های فرابورسی 1 بود! یا بازه نوسان روزانه قیمت سهام با یکدیگر متفاوت بود. اما در حال حاضر تفاوتی با یکدیگر ندارند. البته بازار پایه فرابورس محدودیت‌های خاص خودش را دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد. همچنین مدنظر داشته باشید که کارمزد معاملات در فرابورس کمی کمتر از بورس است.

نکته: اطلاعات شرکت های فرابورس نیز مثل بورس در سایت TSETMC درج می‌شود.

انواع بازار فرابورس

فرابورس دارای 9 بازار است:

1. بازار اول فرابورس
2. بازار دوم
3. شرکت‌های کوچک و متوسط (SME Market)
4. ابزارهای نوین مالی
5. بازار مشتقه
6. پایه الف (بازار پایه زرد)
7. پایه ب (بازار پایه نارنجی)
8. پایه ج (بازار پایه قرمز فرابورس)
9. بازار سوم

با مراجعه به دیده‌بان بازار می‌توانید تمام شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس را مشاهده کنید. شرایط پذیرش شرکت‌ها و بالطبع ریسک معاملات در این بازارها با یکدیگر متفاوت است. در ادامه با پارس سهام همراه باشید تا به معرفی این بازارها بپردازیم.

بازار اول و دوم

تمامی شرکت‌های سهامی عام که تمامی شرایط لازم (شرایط عمومی و اختصاصی پذیرش) را کسب کرده باشند مجاز به حضور در بازارهای اول و دوم خواهند بود. بازار اول و دوم فرابورس هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند صرفا شرایط پذیرش شرکت‌ها در بازار دوم نسبت به بازار اول ساده‌تر است. مطابق تصویر زیر، شرکت افرانت در بازار اول و شرکت ذوب آهن اصفهان در بازار دوم معامله می‌شوند. همان‌طور که مشاهده می‌کنید هیچ تفاوتی در نحوه خرید و فروش سهام آنها وجود ندارد.

بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME Market) فرابورس

شرایط پذیرش شرکت‌ها در این بازار نسبت به بازار اول و دوم فرابورس منعطف‌تر است. اما تفاوت اصلی آن با بازار اول و دوم این است که محدودیت حجمی و دامنه نوسان بورس را ندارد. شیوه معاملات سهام شرکت‌ها در این بازار با بازار اول و دوم متفاوت است. همچنین افراد حقیقی امکان انجام معامله در بازار SME را ندارند. فقط سرمایه‌گذاران نهادی (اشخاص حقوقی، بانک ها، بیمه‌ها، هلدینگ‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های تامین سرمایه، صندوق‌های سرمایه گذاری جسورانه، سازمان‌ها تفاوت بورس و فرابورس و نهادهای دولتی و عمومی) امکان معامله در این بازار را دارند. چرا که هدف از تشکیل این بازار تحقق اهداف استراتژیک است نه جذب سرمایه گذارن خُرد.

شرایط پذیرش شرکت‌ها در فرابورس

• ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار
• اظهارنظر مقبول یا مشروط حسابرس به صورت‌های مالی
• برخورداری از سیستم اطلاعات حسابداری مطلوب و متناسب با فعالیت
• داشتن صورت‌های مالی مطابق با استانداردهای حسابداری و دستورالعمل‌های اجرایی سازمان بورس
• عدم محدودیت قانونی موثر برای نقل و انتقال سهام شرکت
• نداشتن محکومیت قطعی کیفری یا تخلفاتی موثر اعضای هیات مدیره و مدیر عامل شرکت

شرایط اختصاصی جهت پذیرش شرکت‌ها در فرابورس نیز مطابق جدول زیر است.

بورس بهتر است یا فرابورس؟

همان‌طور که در بالا اشاره شد، هدف فرابورس پذیرش شرکت‌هایی ست که شرایط ورود به بورس را ندارند. بنابراین با تسهیل شرایط پذیرش شرکت‌ها، امکان عرضه سهام شرکت‌ها در بازاری مثل بورس وجود دارد. گاهی اوقات شرکتی تمام شرایط پذیرش در بورس را ندارد اما به علت تامین منابع مالی، خواستار انتشار سهام خود در بورس است. این گونه شرکت‌ها ابتدا در فرابورس پذیرش می‌شوند سپس بعد از مدت کوتاهی و با کسب شرایط موردنیاز به بورس منتقل می‌شوند. بنابراین صرفا بر اساس حضور یک شرکت در فرابورس، نمی‌توان قضاوت کرد که از اعتبار کمتری برخوردار است.

نکته حائز اهمیت، چشم‌انداز شرکت است. ممکن است شرکتی در فرابورس چشم‌انداز روشن‌تری از یک شرکت بورسی داشته باشد. همچنین نوسان قیمت سهام شرکت‌ها به پارامترهای زیادی بستگی دارد و عموما این قضیه که سهام متعلق به کدام تابلو (تابلو بورس یا فرابورس) است از اهمیت زیادی برخوردار نیست. اما همچنان دقت بفرمایید که شرکت‌های پذیرفته شده در بورس از اعتبار بیشتری برخوردار هستند و احتمالا چشم‌انداز روشن‌تر و ریسک معاملاتی کمتری دارند.

مدنظر داشته باشید که آنچه گفتیم پیرامون بازار اول و دوم بود. بازار پایه فرابورس از محدودیت‌های خاص و ریسک معاملاتی بالاتری برخوردار است.

بازار پایه فرابورس چیست؟

متداول‌ترین و شناخته‌ترین بازارهای فرابورس، بازارهای اول و دوم و بازار پایه هستند. بازار پایه قبلا به اسم بازار پایه الف، ب و ج شناخته می‌شد. اما از شهریور سال 98 به اسامی بازار پایه زرد، بازار پایه نارنجی و بازار پایه قرمز تقسیم‌بندی و قوانین جدید بر آنها حاکم شده است. قبلا دامنه نوسان بازار پایه الف و ب روی 10% بود و بازار پایه ج فرابورس هم دامنه نوسان نامحدود داشت! همانطور که از اسم آنها پیداست این رنگ‌بندی بازار پایه فرابورس به ریسک معاملاتی آنها اشاره دارد! یعنی سهام شرکت‌های بازار پایه قرمز نسبت به بازار پایه نارنجی و نارنجی نسبت به زرد، ریسک معاملاتی بیشتری دارند.

شرکت‌ها با توجه به شرایط و صورت‌های مالی‌شان در بورس یا فرابورس پذیرش می‌شوند. حال فرض کنید که شرکتی شرایط پذیرش در این دو بازار را نداشته باشد و یا اینکه شرکتی قبلا مجوز پذیرش را گرفته است اما حالا به دلیل عدم رعایت دستورالعمل‌ها لغو پذیرش شده است! تکلیف چیست؟ بازار پایه فرابورس به همین منظور راه‌اندازی شده است. شرکت‌ها طبق میزان شفافیت اطلاعاتی و نقدشوندگی در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز درج خواهند شد.

تذکر: ریسک سهام عرضه شده در تابلو معاملاتی فرابورس از بورس بیشتر است و ریسک بازار پایه از بازار اول و دوم فرابورس بیشتر است. نهایتا در بازار پایه هم به ترتیب ریسک بازار پایه قرمز، نارنجی و زرد بیشتر است. هنگام خرید سهام حتما به نوع بازار سهام خود توجه بفرمایید.

دلایل ثبت شرکت‌ها در بازار پایه

طبق قوانین جدید بازار پایه فرابورس، کنار هر کدام از نمادها در تابلوهای بازار پایه (قرمز، نارنجی، زرد) عنوانی درج شده که بیانگر دلیل تقسیم‌بندی شرکت در بازار پایه است. این عناوین به شرح زیر است:

• انحلال: شرکت کلا منحل شده است و هیچ‌گونه فعالیتی ندارد!
• ورشکستگی: شرکت ورشکسته شده است! و بخاطر زیان انباشته قادر به پرداخت بدهی‌های خود نیست.
• عدم اظهارنظر: بخاطر ابهام در صورت‌های مالی، حسابرس هیچ‌گونه نظری پیرامون مقبولیت صورت‌های مالی ندارد.
• اظهارنظر مردود: بخاطر نقص‌های فراوان در صورت‌های مالی، حسابرس صورت‌های مالی شرکت را گمراه کننده می‌داند.
• لغو پذیرش شده: شرکت‌های پذیرش شده که بخاطر عدم رعایت دستورالعمل‌ها، لغو پذیرش و به بازار پایه منتقل شدند.
• قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور: شرکت‌ها بر اساس ماده ۳۶ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور موظف به انتشار اطلاعات مالی خود هستند.

تذکر: تمامی شرکت‌های مندرج در بازار پایه فرابورس، سالی 2 بار (انتهای ماه مرداد و دی) مورد بازنگری قرار می‌گیرند و در صورت تغییر شرایط به تابلوهای معاملاتی بالاتر یا پایین‌تر منتقل شوند.

در ادامه ویژگی‌های هر کدام از این 3 بازار پایه را خدمت شما توضیح خواهیم داد.

بازار پایه تابلوی زرد

کم ریسک‌ترین بازار پایه فرابورس، بازار پایه زرد است. طبق آخرین قوانین بازار پایه، شرکت‌های حائز شرایط زیر، در تابلو پایه زرد معامله خواهند شد.

1. مجموع روزهای تأخیر در ارائه صورت های مالی از 100 روز بیشتر نشود.
2. عدم ارائه صورت‌های مالی شرکت نباید 2 بار بیشتر شود. مدنظر داشته باشید که اگر بیش از 50 روز از موعد ارائه گزارش‌های مالی شرکت بگذرد و صورت‌های مالی شرکت ارائه نشود 1 فرصت آن شرکت می‌سوزد! حتی اگر بعد از 50 روز صورت‌های مالی خود را ارائه کند.
3. ارائه حداقل یک صورت مالی حسابرسی شده

دامنه نوسان روزانه قیمت سهام شرکت‌های بازار پایه زرد 3 درصد است. همچنین اگر سهامی در 3 روز معاملاتی متوالی صف خرید یا صف فروش باشد دامنه نوسان قیمت روزانه به 5% افزایش می‌یابد. همچنین قیمت سهام هر شرکت در بازار پایه زرد مجاز است در 1 هفته معاملاتی حداکثر 15% نوسان قیمت داشته باشد.

بازار پایه تابلوی نارنجی

شرکت‌هایی که شرایط زیر را دارا باشند به تابلوی پایه نارنجی منتقل می‌شوند.

1. شرکت‌هایی که شرایط حضور در بازار پایه زرد و یا قرمز را نداشته باشند!
2. اظهارنظر حسابرس نسبت به صورت‌های مالی شرکت از نوع “عدم اظهارنظر” یا “اظهارنظر مردود” باشد.

دامنه نوسان قیمت سهام شرکت‌های بازار پایه نارنجی در یک روز معاملاتی 2 درصد است. همچنین اگر سهامی در 3 روز معاملاتی متوالی صف خرید و فروش باشد دامنه نوسان به 4% افزایش می‌یابد. همچنین حداکثر نوسان قیمت در 1 هفته معاملاتی برابر 10% است.

بازار پایه تابلوی قرمز فرابورس

پُر ریسک‌ترین بازار پایه فرابورس، بازار پایه قرمز است. شرکت‌های حائز شرایط زیر، در تابلو پایه قرمز درج خواهند شد.

1. اعلام انحلال شرکت با رای مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی
2. اعلام ورشکستگی شرکت با رأی بدوی یا قطعی مراجع قضایی
3. عدم ارائه صورت‌های مالی شرکت در حداقل 3 سال مالی متوالی

دامنه نوسان روازنه در بازار پایه قرمز 1 درصد است. همچنین حداکثر نوسان قیمت در 1 هفته معاملاتی برابر 5% است.

نحوه خرید و فروش سهام در فرابورس

نحوه معامله سهام در این بازار کامل مشابه نحوه خرید و فروش سهام در بورس است. اما مدنظر داشته باشید شرکت‌های موجود در فرابورس عموما ریسک بالاتر و نقدشوندگی پایین‌تری دارند. چرا که شرایط پذیرش شرکت‌ها در این بازار نسبت به بورس راحت‌تر است و شرکت‌های نسبتا کوچک‌تری پذیرفته می‌شوند.

اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش بورس را دارید به شما توصیه می‌کنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر تفاوت بورس و فرابورس پیرامون آموزش بورس در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارس‌سهام باشید.

تفاوت‌ بورس با فرابورس و مزایای سرمایه‌گذاری در آنها

امروزه با توجه به شرایط اقتصادی کشور، یکی از بهترین راه های کسب سود از سرمایه‌های سرگردان و پس اندازهای شخصی، سرمایه گذاری در بورس است. البته بازار دیگری به نام فرابورس نیز در کنار بورس با شرایط کمی متفاوت تر وجود دارد که در مجموع این دو بازار بدنه اصلی بازار سرمایه را تشکیل می‌دهند. در فرابورس معمولا شرکت‌هایی سهام خود را برای معامله در این بازار در اختیار عموم قرار می دهند که شرایط ورود به بازار بورس اوراق بهادار را ندارند. در این مقاله قصد داریم به طور کامل به این دو بازار پرداخته و تفاوت‌های بین آن دو را بازگو کنیم. سعی می‍کنیم ضمن بیان تفاوت‌ها، مزایای سرمایه گذاری در هر یک از آنها را نیز بیان کنیم.

بازار بورس چیست؟

اصطلاحا به بازاری که در آن قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و یا اوراق بهادار انجام می شود، بورس می‌گویند. در این بازار، انواع مختلفی از دارایی از جمله دارایی‌های مالی و واقعی خرید و فروش می شوند. بورسی که اصطلاحا دارایی‌های کاغذی (دارایی‌های مالی) در آن معامله می شود، بورس اوراق بهادار نامیده می‌شود.

همچنین به بازاری که در آن دارایی‌های فیزیکی (دارایی های واقعی) خرید و فروش می‌شود، بورس کالا گفته می‌شود. بورس اوراق بهادار یک بازار سرمایه است که به طور رسمی سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه دولتی و مؤسسات معتبر خصوصی با شرایط و قوانین خاصی خرید و فروش می شود. در این بازار، قیمت هر سهم بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود. سرمایه گذاران می‌توانند با سرمایه خود (چه کم و چه زیاد) وارد بورس شوند و بر روی سهام شرکت‌های حاضر در این بازار سرمایه گذاری کند.

بازار فرابورس چیست؟

هرگونه معامله خارج از بورس را اصطلاحا فرابورس (OTC= Over The Counter) می گویند. معاملات خرید و فروش در این بازار به صورت مستقیم و بدون نظارت هرگونه نهادی مانند بورس بین دو طرف قرارداد انجام می گیرد. در صورتی که معاملات در بازار بورس در یک چهارچوب سازمان یافته انجام می گیرد.

بازار فرابورس برای اولین بار فعالیت خود را در سال 1387 زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد. همان طور که گفته شد، شرایط پذیرش و معاملات در این بازار نسبت به بازار بورس راحت تر بوده تا بتواند به عنوان مهره کمک کننده ای برای اقتصاد کشور باشد.

از جمله وظایف مهم این بازار سازماندهی و پذیرش بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بازار بورس را ندارند و یا می خواهند سریعاً وارد این بازار شوند. فرابورس شامل پنج دسته بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه است.

بازار سهام در فرابورس جز بازارهای اول، دوم و پایه هستند. شرکت‌هایی که شرایط لازم را داشته باشند می‌توانند سهام خود را در بازارهای اول و دوم معامله کنند و شرکت‌هایی که فاقد این شرایط باشند در بازار پایه معاملات سهام خود را انجام می دهند.

شرکت هایی سهامی عام که بر اساس ضوابط بتوانند شرایط لازم را دریافت کنند، می توانند در بازار اول معاملات سهام خود را انجام دهند. در بازار دوم هم مانند بازار اول، شرکت های سهامی عام معامله انجام می دهند. تفاوت این دو در آن است که در بازار دوم شرایط پذیرش راحت تر و منعطف تر از بازار اول است. شرکت های سهامی عام که نتوانستند شرایط لازم برای نقل و انتقال سهام خود در این دو بازار و بازار بورس را به دست آورند، می توانند در بازار پایه فرابورس اقدام به معامله نمایند.

توجه داشته باشید که در بازار فرابورس همچون بازار بورس، تمامی معاملات از طریق کارگزاری‌ها انجام می‌شود.

بازار بورس و فرابورس چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟

بازار بورس و فرابورس با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. در این بخش به تفاوت های این دو بازار می پردازیم.

8 تفاوت بورس با فرابورس

تفاوت اول بورس با فرابورس: ساعات کاری فرابورس نسبت به بورس انعطاف بیشتری دارد.

تفاوت دوم: حد نوسان مجاز در یک روز در بازار فرابورس 5% و در بازار بورس 4% است. البته این دامنه نوسان گاها تغییر میکند و بسته به سیاست‌های مدیران و قانون گذاران هر چند وقت یک بار مورد بازبینی و تغییر قرار می‌گیرد.

تفاوت سوم: بازار فرابورس بر خلاف بورس، مکانی برای مراجعه حضوری ندارد.

تفاوت چهارم: قانون و مقررات فرابورس منعطف تر و با توافق طرفین قرارداد است. اما در بورس قوانین مشخص و خاصی وجود دارد.

تفاوت پنجم: در فرابورس امکان ثبت سفارشات 24 ساعته توسط شرایط الکترونیکی فراهم شده است که مزیت بزرگی در برابر بورس به حساب می آید.

تفاوت ششم: در بازار فرابورس به دلیل اینکه قوانین با توافق طرفین صورت می گیرد، معاملات معمولا با کاهش ریسک و شفافیت در قیمت ها همراه هستند.

تفاوت هفتم: بازار بورس به دو دسته بازار اول و دوم تقسیم می شود. چنانچه شرکتی در بازار اول شرایط قابل قبولی نداشته باشد به بازار دوم منتقل می شود. بالعکس، اگر شرکتی در بازار دوم عملکرد خوبی داشته باشد به بازار اول خواهد رفت و اگر عملکرد قابل قبولی نداشته باشد از بورس خارج خواهد شد. در مقابل، بازار فرابورس همان طور که پیش‌تر گفته شد، دارای 5 بازار (بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه) است.

تفاوت هشتم: آخرین تفاوت این دو بازار، تفاوت در پذیرش شرکت‌ها است. پذیرش شرکت‌ها در بازار بورس به دلیل داشتن شرایط و مقررات خاص نسبت به بازار فرابورس مشکل تر است. بازار فرابورس به دلیل شرایط راحت تر این امکان را فراهم کرده تا شرکت های کوچک تر هم بتوانند سهام خود را وارد بازار سرمایه کنند.

10 مزیت پذیرش شرکت‌ها در فرابورس

بر اساس قوانین، تمامی مزایای بازار بورس، برای اوراق بهادار و سهام شرکت های پذیرش شده در فرابورس نیز وجود دارد. از جمله این مزایا عبارتند از:

تسهیل تامین مالی

هدف اصلی بازارهای اوراق بهادار، جمع آوری و سودهی پس اندازهای افراد به سمت بازار سرمایه به منظور به اجرا درآوردن طرح های بزرگ اقتصادی است. در این صورت شرکت ها در شرایط بهتری می توانند از طریق بازار سرمایه از مزایای تامین منابع ارزان قیمت بهره‌مند شوند. علاوه بر این، انتشار اوراق مشارکت و انتشارگواهی سپرده سرمایه‌گذاری عام و خاص هم می تواند باعث افزایش سرمایه شرکت های پذیرفته شده در بازار فرابورس شود. در ادامه به این راهکار خواهیم پرداخت.

افزایش نقدشوندگی بازار سهام

تا قبل از راه اندازی فرابورس، تنها شرکت هایی که در بازار بورس پذیرفته شده بودند این امکان را داشتند که سهام خود را در محیطی شفاف و رقابتی معامله کنند. شرکت‌هایی که توانایی اخذ پذیرش از بازار بورس را نداشتند از این امکان به دور بودند. اما در حال حاضر، با وجود بازار فرابورس شرکت های کوچک تر هم می توانند با شرایط آسان تر در فرابورس پذیرفته شده و در این بازار به رقابت بپردازند.

نقل و انتقال سریع و آسان سهام

در حال حاضر نقل و انتقال سهام شرکت هایی که خارج از بورس هستند، دارای پروسه اداری وقت گیر هستند. وقت زیادی برای عملی کردن این پروسه صرف می شود و مراحل اداری هم پیچیده و زمان بر است. امروزه با روی کار آمدن فرابورس، شرکت ها راحت تر وارد این بازار می شوند و بالطبع نقل و انتقالات هم راحت و سریع تر انجام می شود.

اطلاع‌رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران

پس از آن که شرکت‌ها در فرابورس پذیرفته شدند، طی یک فرایند قانونی و مراجع رسمی ایجاد شده، اطلاعات این شرکت ها اعلام می شود. یکی از نتایج این اطلاعات، شفافیت هرچه بیشتر عملکرد مدیران این شرکت ها است. همچنین گزارش های مالی دوره ای که تحت نظر حسابرسان مورد تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار ارائه می شود. سهامداران و سایر سرمایه گذاران می توانند به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.

افزایش اعتبار شرکت‌های بورسی و فرابورسی

آموزش گام به گام تحلیل بنیادی برای انتخاب سهم مناسب

برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تحلیل بنیادی روی لینک زیر کلیک کنید.

آیا میخواهید در بورس به موفقیت برسید؟ آیا نمیدانید چگونه یک سهم را از منظر بنیادی تحلیل کنید؟ نبود منبع آموزشی مناسب در زمینه تحلیل بنیادی انگیزه ای شد تا در یک کتاب آموزشی به زبانی کاملا ساده و کاربردی، به کمک تصاویر گویا و آموزش گام به گام، روش انتخاب یک سهم را بر اساس نکات بنیادی آموزش داده ایم. قطعا این روش آموزشی را در هیچ کجا پیدا نخواهید کرد! این کتاب الکترونیکی را به تمام کسانی که می خواهند در بازار بورس به موفقیت مستمر برسند توصیه میکنیم .

از آن جا که بازار سرمایه تفاوت بورس و فرابورس و فرابورس در بین افراد جامعه شناخته شده هستند، چنانچه شرکتی وارد این بازارها شود، افراد زیادی از مصرف کنندگان با تولید کنندگان کالا و خدمات شرکت‌ها آشنا می شوند. این امر موجب افزایش مخاطبان آن شرکت‌ها خواهد شد.

امکان خروج از فرابورس با فرایندی ساده

چنانچه سهامداران بزرگ شرکتی تصمیم به خروج شرکت از فرابورس بگیرند، این فرایند با پشت سر گذاشتن چند مرحله امکان پذیر بوده و حتی شرکت می تواند به سهامی خاص تبدیل شود.

اخذ ساده‌ی وام‌های بانکی از طریق وثیقه گذاری سهام

وثیقه گذاری سهام و دریافت تسهیلات روی سهام شرکت‌ها پس از آن که در فرابورس پذیرفته شدند، امکان پذیر خواهد بود. به دلیل اینکه وقتی سهام شرکتی در فرابورس پذیرش می شود، مراجع رسمی بر روی معاملاتی که شرکت ها انجام می دهند نظارت دارند. همچنین در شرایط عادلانه ای قیمت سهام بسته به عرضه و تقاضا تعیین می شود. در نتیجه سیستم های بانکی شرایط راحت تری برای وثیقه گرفتن سهام شرکت ها اعمال می کنند. زیرا امکان معامله سهامی که از طریق وثیقه گذاری در دست بانک است وجود ندارد و ارزش گذاری بر روی این سهام از طریق مرجع رسمی فرابورس انجام می شود.

صدور اوراق مشارکت و گواهی سپرده در فرابورس پذیره‌نویسی و انتشار آن‌ها

انجام معامله دست دوم اوراق و همچنین سرمایه گذاری خاص و عام در فرابورس انجام می شود.

شفافیت قیمت سهام و اعتبار آن در معاملات فرابورس

با توجه به شفافیت فرایند عرضه و تقاضا و نظارت بر آن، قیمت سهام شرکت ها در فرابورس، نشاندهنده وضعیت مالی شرکت ها است. قیمت سهام می تواند مبنای همه معاملاتی باشد که شرکت ها و یا سهامداران انجام می دهند. همچنین در مبحث وثیقه گذاری سهام و اعتباردهی به شرکت ها هم از اهمیت خاصی برخوردار است.

معافیت از مالیات در شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس

شرکت هایی که در فرابورس ایران پذیرش شده اند، از مزایای مالیاتی چشمگیری برخوردار خواهند بود. مقدار آن با توجه به لایحه ای که از جانب دولت به مجلس شورای اسلامی ارائه شده تا 10% تخفیف در مالیات خواهد بود.

سرمایه‌گذاری در فرابورس چه جاذبه‌هایی برای سرمایه گذاران دارد؟

با توجه به مزایای گفته شده، سرمایه گذاری در این بازار می تواند برای سرمایه گذاران جذاب باشد. در این بخش به چند دلیل این جذابیت اشاره می کنیم:

1- حق خرید سهام جدید: هنگام عرضه سهام جدید در شرکت سرمایه گذاری شده، اولویت خرید سهام با سرمایه گذاران قبلی خواهد بود.

2- حق رای و اعمال مدیریت: با توجه به مقدار سهم سرمایه گذاران در شرکت، در مجامع عمومی حق اظهار رای دارند.

3- سود سهام: به سه عامل مدیریت شرکت، اوضاع اقتصادی کشور و میزان تقاضا بستگی دارد.

4- تنوع سرمایه گذاری: با توجه به تعداد اوراق بهادار ارائه شده توسط فرابورس، سرمایه گذاران می توانند سهام متنوعی خریداری کرده و از ریسک و زیان های احتمالی تاحدی در امان باشند.

5- افزایش قیمت سهام: سرمایه گذاری در سهام، از کاهش ارزش پول و قدرت خرید کالا جلوگیری می کند. همچنین با توجه به امکان مدیریت در شرکت، ارزش سهام افزایش می یابد.

6- اطمینان از محل سرمایه گذاری: برای ورود به فرابورس، شرکت ها باید تمامی شرایطی که فرابورس تعریف کرده را رعایت کنند. همچنین شرکتی که مدیریت ضعیف و ساختار مالی مناسبی نذاشته باشد، در فرابورس جایگاهی ندارد.

7- معافیت مالیاتی: همانطور که پیش‌تر گفته شد، شرکت های پذیرش شده در فرابورس با توجه به لایحه تصویب شده از 10% مالیات معاف بوده و این ار باعث سود بیشتر سهامداران خواهد شد.

مزیت‌های ورود به فرابورس برای سهامداران چیست؟

در این میان مزیت‌هایی برای سهامداران نیز وجود دارد. از جمله این مزیت ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شفافیت و اعتبار قیمت سهام بواسطه مبادله در فرابورس
• کاهش مالیات نقل و انتقال سهام آنها

سرمایه گذاری در بورس بهتر است یا فرابورس؟

همانطور که گفته شد، شرکت هایی که شرایط لازم برای پذیرش در بورس را ندارند، می توانند در فرابورس پذیرش شوند. این به دلیل آن است که شرایط پذیرش در فرابورس آسان تر و راحت تر از پذیرش در بورس است. با این حال براساس مقررات، تمامی مزایا در این دو بازار سرمایه تعریف شده است. در نتیجه این دو بازار تفاوت‌های چندانی با یکدیگر ندارند.

تقریبا میتوان گفت سرمایه گذاری در بورس و فرابورس در حال حاضر به لحاظ اجرایی و ریسک، شرایط مشابهی دارد.

پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی سرمایه گذاری در بورس چگونه است را مطالعه کنید.

آیا برای سرمایه گذاری در فرابورس به کد معاملاتی جدیدی نیاز است؟

در پاسخ به این سوال باید گفت خیر. شما با مراجعه به کارگزاری یک کد بورسی دریافت می کنید تا بتوانید در بازارهای سرمایه معامله انجام دهید. شما با این کد بورسی می توانید در هر دو بازار سرمایه بورس و فرابورس به خرید و فروش سهام بپردازید. اگر از چگونگی دریافت کد بورسی اطلاع ندارید، پیشنهاد می شود مقاله چگونگی دریافت کد بورسی را نیز مطالعه نمایید.

برای کسب اطلاعات درباره شرکت بورس و فرابورس به سایت فرابورس و سایت بورس مراجعه کنید.

بنابراین تفاوت بورس با فرابورس بیشتر به مسائلی برمی‌گردد که برای یک معامله‌گر چندان اهمیتی نخواهد داشت. مفاهیم پایه‌ای بورس بسیار گسترده و مهم هستند. اگر به تازگی به بازار سرمایه ورود کرده‌اید، پیشنهاد میکنیم مباحث آموزش بورس (به خصوص مفاهیم پایه) را به صورت منسجم در یک پکیج جامع اموزش بورس دریافت کنید. برای این منظور به لینک زیر مراجعه کنید.

آموزش گام به گام تابلوخوانی پیشرفته در بورس

برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تابلوخوانی پیشرفته روی لینک زیر کلیک کنید.

تابلوخوانی در کنار تحلیل بنیادی و تکنیکال، بعد سوم بورس است. همه چیز در تابلوی معاملات سهم وجود دارد، اطلاعاتی که شاید در نگاه اول کسی متوجه آنها نشود اما با یادگیری تکنیک های تابلو خوانی و بازار خوانی می توانید به اطلاعات زیادی دست پیدا کنید و بر این اساس معاملات پر سودتری داشته باشید. در کتاب آموزش تابلو خوانی پیشرفته به مطالبی خواهیم پرداخت که در هیچ کلاس یا کتابی به شما آموزش نمی دهند. تکنیک هایی که حاصل سالها تجربه در بازار سرمایه است.