اوراق بهادار مشتقه چیست؟
ابزار مشتقه جزو ابزار مدیریت ریسک در بازارهای مالی قلمداد می شوند. این ابزارها به تناسب رشد و توسعه سرمایه گذاری چه در بازارهای واقعی و چه در بازارهای مالی جهت پوشش ریسک سرمایه گذاری رشد پیدا کرده اند. مطلب زیر به مفهوم و انواع ابزار مشتقه می پردازد.
در مفاهیم مالی ابزار مشتقه عبارت است از: قراردادی که از یک طرف حق و حقوق و از طرف دیگر تعهدات منتشرکنندگان اوراق قرضه و افرادی که این اوراق را خریداری و برای تبدیل به گردش نقدی در آینده (یا مبادله با نوع دیگری از اوراق قرضه یا دارایی) بر پایه احتمالات آتی نگه می دارند، بیان می کند. اوراق مشتقه دارای ویژگی های بسیار زیادی است، بنابراین ارزش
برخی از خدمات سایت، از جمله مشاهده متن مطالب سالهای گذشته روزنامههای عضو، تنها به مشترکان سایت ارایه میشود.
شما میتوانید به یکی از روشهای زیر مشترک شوید:
در سایت عضو شوید و هزینه اشتراک یکساله سایت به مبلغ 700,000ريال را پرداخت کنید.
همزمان با برقراری دوره اشتراک بسته دانلود 100 مطلب از مجلات عضو و دسترسی نامحدود به مطالب روزنامهها نیز برای شما فعال خواهد شد!
پرداخت از طریق درگاه بانکی معتبر با هریک از کارتهای بانکی ایرانی انجام خواهد شد.
پرداخت با کارتهای اعتباری بینالمللی از طریق PayPal نیز برای کاربران خارج از کشور امکانپذیر است.
به اوراق بهادار مشتقه چیست؟ کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی همه کاربران به متن مطالب خریداری نمایند!
اوراق بهادار چیست | با دارایی نامشهود اما قابل انتقال بورس آشنا شوید
بازار بورس ایران دارای بخشی به نام بورس اوراق بهادار است که میتواند درآمد بالایی را برای سرمایهگذاران به همراه داشته باشد. اوراق بهادار یک نام عمومی است و این اوراق بهطور کلی از ۳ نوع اصلی تشکیل شدهاند که هرکدام ویژگیهای خاص خود را دارند و سرمایهگذاران با توجه به شرایط و موقعیت خود، میتوانند در هرکدام از آنها سرمایهگذاری کنند. در این مقاله از سایت دکتر درخشی بررسی میکنیم، بورس اوراق بهادار چه نوع بازاری است؟ آیا اوراق بهادار به صورت فیزیکی وجود دارند و قابل مشاهده هستند؟ چند نوع اوراق بهادار وجود دارد؟ منظور از اوراق مشارکت و قرارداد سلف چیست؟ در این مطلب قصد داریم تمام ویژگیهای اوراق بهادار و سرمایهگذاری در بورس اوراق بهادار را مورد بررسی قرار دهیم. اطلاع داشتن از این ویژگیها و نیز صرف مقداری وقت برای یادگیری اصول کار کردن در بورس (اصولی که در دوره آموزش جامع بورس ایران بیان کردهایم) شما را به سمت روشهای بسیار موثرتری برای سودآوری رهنمون می سازد.
آشنایی با انواع داراییهای مشهود و نامشهود
به طور کلی میتوان داراییها را به ۲ شکل مشهود و نامشهود تقسیم کرد. داراییهای مشهود، همانطور که از نامشان پیدا است، در دنیای فیزیکی موجود هستند و میتوانید به راحتی به آنها دسترسی پیدا کنید. از جمله این داراییها هم میتوان به انواع وسایل نقلیه و املاک یا حتی ارز واقعی اشاره کرد.
این در حالی است که دارایی نامشهود وجود فیزیکی ندارد و تنها در دنیای مجازی میتوان به آن دست پیدا کرد. به عنوان مثال، سرقفلی، برند، اوراق بهادار و سهام در بورس از جمله این نوع اموال هستند. در ادامه با تعریف اوراق بهادار و انواع آن، بهعنوان یک دارایی نامشهود بیشتر آشنا میشویم.
با انواع اوراق بهادار آشنا شوید
اوراق بهادار نوعی ورقه یا مستندی است که تضمین کننده حقوق مالی برای دارنده میباشد و مالک میتواند هر زمان که تمایل داشت، دارایی خود را با کمک مستند انتقال دهد. در نظر داشته باشید که اوراق بهادار خود از انواع مختلفی ایجاد شده است که از جمله آنها میتوان به اوراق بدهی، اوراق صاحبان سهام و اوراق مشتقه اشاره کرد که هر کدام از این اوراق خود به دستههای مختلفی تقسیم میشوند. در ادامه به بررسی دقیقتر انواع اوراق بهادار در بورس و بازار سرمایه میپردازیم.
اوراق صاحبان سهم
اوراق صاحبان سهم یا اوراق بهادار صاحبان سهام برای زمانی است که قصد داشته باشید سرمایه یک شرکت یا نهاد را به قسمتهای مساوی تقسیم کنید که هر قسمت، همان سهم شرکت یا نهاد نام دارد. شما به اندازه وسعتان سهام یک شرکت را خریداری میکنید و سپس از جمله سهامداران آن به شمار خواهید رفت.
در نظر داشته باشید که هر سهم به صورت کاملا قانونی به هر فرد تعلق میگیرد و حق و حقوق هر سهم هم به خریدار اعطا میشود. لازم به ذکر است که سهام به روشهای مختلفی دستهبندی میشود که از جمله آنها میتوان به با نام و بینام اشاره کرد. سهام بینام بر خلاف نوع دیگر خود، در وجه حامل صادر شده و منشا آورده سرمایهگذار نیز به دو دسته سهامهای نقدی و غیرنقدی تقسیم میشود.
اوراق بدهی چیست و معرفی انواع اوراق بدهی
علاوه بر اوراق صاحبان سهام، نوع دیگری از اوراق بهادار، اوراق بدهی نام دارد که خود از چند دسته تشکیل میشود. یکی از اصلیترین دغدغههای بنگاههای اقتصادی تامین منابع مالی مورد نیاز برای اجرای پروژههای مختلف است. در این صورت میتوان به سراغ انواع اوراق بدهی رفت که بهعنوان یکی از روشهای ساده، سریع و یکی از کمهزینهترین روشها برای تامین سرمایه مورد نیاز شناخته میشود. بهطور کلی میتوان انواع اوراق بدهی در ایران را به ۲ نوع دولتی و شرکتی تقسیم کرد.
منظور از اوراق بدهی دولتی چیست؟
اوراق بدهی دولتی، اوراق بهاداری است که توسط دولت منتظر میشود و سررسید آن بلند مدت است. در واقع دولت برای جبران مشکل کسری بودجه یا تامین بودجه مورد نیاز برای انواع طرحهای عمرانی خاص یا عام، این دسته از اوراق قرضه دولتی را ارائه میدهد. نرخ این نوع اوراق بدهی دولتی برای کل دوره ثابت است و از این رو شما با سرمایهگذاری در این زمینه، ریسک کمتری را متحمل میشوید.
منظور از اوراق بدهی شرکتی چیست؟
اوراق بدهی شرکتی توسط شرکتهای مختلف منتشر میشوند. شرکتهای بزرگ که مورد تایید سازمان بورس و اوراق بهادار هستند، این امکان را دارند که اوراق قرضهای را برای پروژههای جدید خود منتشر کنند. برای امنیت بیشتر نیز این نوع از اوراق بدهی بورس مستقیما به بازار سرمایه متصل است. منظور از اتصال به بازار سرمایه این است که شرکتها بهجای مراجعه به بانک و ارائه اوراق بدهی شرکتی از طریق مجموعه بانکی کشور، خودشان با افزایش اعتبار در بازار سرمایه منافع مورد نیاز را جمعآوری میکنند. به همین خاطر میتواند برای سرمایهگذاران بسیار مقرون به صرفه باشد.
اوراق قرضه چیست؟
اوراق قرضه یکی از انواع اوراق بدهی در بازار سرمایه است. شما با خرید اوراق قرضه به نوعی پول خود را به ارائهدهنده اوراق، قرض یا وام میدهید. سپس در موعدی مشخص، شما پول خود را به همراه بهره که از پیش تعیین شده است، دریافت خواهید کرد.
اوراق مشارکت چیست؟
هر گاه شرکت یا نهادی دولتی یا خصوصی برای تامین هزینههای خود در پروژههای مختلف، اوراق بهادار به صورت با نام یا بینام را منتشر میکند، اوراق منتشر شده اوراق مشارکت نامیده خواهند شد. این دسته از اوراق بهادار به صورت عمومی فروخته میشود و افراد خریدار به میزان اوراق خریداری شده در سود پروژه سهیم خواهند شد.
اوراق قرضه اسلامی چیست؟
نوع دیگری از اوراق بهادار بدهی وجود دارد که به آن اوراق قرضه اسلامی یا صکوک گفته میشود. به دلیل اینکه دریافت بهره در اسلام ربا و خلاف شرع است، در این نوع از اوراق بدهی سود به دو صورت ثابت یا شناور به مشتریان ارائه خواهد شد.
اوراق اجاره چیست؟
اوراق اجاره یا صکوک اجاره برای زمانی هستند که یک نهاد اقدام به خرید یک دارایی از هر نوعی (مانند ملک) میکند و در اختیار شرکت یا نهاد دیگری قرار میدهد. دریافت کننده باید در فواصل زمانی ثابت، مبلغی را بهعنوان اجاره به نهاد ارائه دهنده و افراد صاحب صکوک اجارهای پرداخت کند.
اوراق خزانه چیست؟
بسیاری از اوقات نیز این مورد پیش میآید که دولت برای پرداخت بدهی به یک پیمانکار در قبال کار انجام شده، بودجه لازم را ندارد و از این رو اوراق بهاداری را منتشر میکند که در آن موظف میشود تا پس از مدت خاصی بهعنوان سررسید (مثلا یک سال)، تمام مبلغ پول را دریافت کند. پس از این مدت شما میتوانید پول به همراه سود آن را دریافت کنید. این نوع اوراق، به اوراق خزانه معروف است.
اوراق مشتقه | یکی از انواع اوراق بهادار در ایران
اوراق مشتقه یکی از انواع اوراق بهادار است که به خودی خود ارزش چندانی ندارد. در واقع ارزش اوراق مشتقه در بازار ایران بر اساس دارایی یا کالای فیزیکی معامله شده تعیین میشود. حال دارایی میخواهد زعفران یا ارز باشد. به زبانی دیگر این دسته از اوراق بهادار، نوعی قرارداد هستند که در زمان معامله انعقاد میشوند و عملکرد آنها بر اساس تغییر قیمت دارایی مشخص میشود.
در پاسخ به اینکه اوراق مشتقه شامل چیست باید گفت بهطور کلی اوراق بهادار مشتقه به ۴ دسته تقسیم میشوند که شامل قراردادهای سلف، قراردادهای آتی، قرارداد اختیار معامله و قراردادهای معاوضه میباشد. در ادامه با دو نوع از برترین انواع اوراق مشتقه در ایران آشنا میشویم.
قراردادهای سلف
قراردادهای سلف در اوراق مشتقه، قراردادهایی هستند که میان خریدار و فروشنده عقد میشوند و در هنگام خرید، فرد خریدار باید کل مبلغ قرارداد را به فروشنده پرداخت کند. در ادامه فروشنده متعهد میشود در تاریخ تعیین شده در قرارداد، خدمت ذکر شده یا کالای مورد نیاز را ارائه دهد.
قراردادهای آتی
قراردادهای آتی نوع دیگری از انواع اوراق مشتقه در ایران هستند که از جهاتی، بسیار به قراردادهای سلف شباهت دارند. تنها تفاوت بین قرارداد سلف و قرارداد آتی این است که قراردادهای آتی در بورس کالا عقد میشوند و از این رو تحت نظارت کامل سازمان بورس هستند.
اوراق بهادار مشتقه در چه جایی معامله میشوند؟
به طور کلی ۳ نوع موقعیت برای معامله اوراق بهادار مشتقه وجود دارند که از جمله آنها میتوان به بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بازار خارج از بورس اشاره کرد. در ادامه با این موقعیتها آشنایی پیدا میکنیم:
بورس اوراق بهادار: بازاری است که در آن اوراق بهادار تحت نظر سازمان بورس معامله میشوند.
بورس کالا: بورس کالا هم همانطور که از نامش پیدا ست، بازاری ست که تحت نهادهای نظارتی مختلف و تنظیمکننده بازار انواع اوراق در آن معامله میشوند.
بازار خارج از بورس یا OTC : این بازار خارج از بورس است و برای معامله در آن، فضای متمرکز و خاصی وجود ندارد و معامله اوراق بهادار مشتقه چیست؟ از طریق روشهای مختلفی مانند تلفن همراه یا ایمیل انجام میشود.
انواع سهام اوراق بهادار چیست؟
اکنون که برای سوال بورس اوراق بهادار چیست پاسخ مناسبی پیدا کردید، برای سرمایه گذاری در اوراق بهادار لازم است کمی هم درباره انواع سهام اوراق بهادار بدانید. همانطور که گفته شد، سهام بخشهای کوچک شده یک شرکت است و در بخشهای مختلف اوراق بهادار مورد استفاده قرار میگیرد. از جمله انواع سهام اوراق بهادار بورس میتوان به سهام عادی و سهام ممتاز یا ترکیبی اشاره کرد که در ادامه با آنها آشنا میشویم.
سهم عادی در بازار اوراق بهادار
سهام عادی در اصل همان رایجترین برگه بازار اوراق بهادار است که در بورس اوراق بهادار نیز معامله میشود. هر سهام دارای دو ارزش اسمی و بازاری است. ارزش اسمی سهام در ایران ۱۰۰ تومان ارزش دارد و ارزش بازاری نیز همان قیمتی است که هر سهام معامله میشود و بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین میشود. در نظر داشته باشید که در اوراق بهادار و بورس شما با خرید سهام عادی، سود ثابت دریافت نمیکنید.
سهم ممتاز یا ترکیبی در اوراق بهادار
سهام ممتاز یا ترکیبی همانطور که از نامش مشخص است، سهام ممتاز بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار است که علاوه بر ویژگیهای سهام عادی، امتیازات دیگری هم در اختیار فرد قرار میدهد. از جمله این امتیازات میتوان به تعلق سود ثابت به سهام اشاره کرد. همچنین اگر در مجموع یک شرکت سودی تقسیم شود، ابتدا سود سهام ممتاز پرداخت میشود و حتی در صورت انحلال شرکت نیز سهامداران ممتاز سرمایه خود را نسبت به سهامداران عادی زودتر دریافت میکنند.
حق تقدم سهم چیست؟
تصور کنید که شما در حدود ۱۰۰۰ سهم از یک شرکت را با کمک اوراق بهادارا خریداری کردهاید. اکنون شما به اندازه ۱۰۰۰ سهم حق مالکیت در شرکت را دارید. حال شرکت قصد دارد تا افزایش سرمایه بدهد و به عنوان مثال ۵۰ درصد باید برگه سهام جدید منتشر کند.
در شرایط ذکر شده، پس از افزایش سرمایه، شما همان ۱۰۰۰ سهم را خواهید داشت؛ اما ارزش آن کمتر از قبل میشود و برای رساندن به ارزش گذشته، در شرکت به شما حق تقدم خرید برگه سهام جدید آن هم به یک قیمت اسمی اعطا میشود.
سهم جایزه در اوراق بهادار
تصور کنید شرکتی که شما سهامدار آن هستید افزایش سرمایه داشته است. در این حالت شما در گذشته ۱۰۰۰ سهم ۵۰۰ تومانی داشتهاید و پس از افزایش سرمایه، شرکت برای شما برگه خرید سهام را صادر میکند. در این صورت شما سهام مورد نظر را با قیمتی بسیار پایینتر خریداری میکنید و برای اینکه از حق و حقوق شما دفاع شود، ۱۰۰۰ سهم عادی نیز به شما اعطا خواهد شد. از این رو ارزش سرمایه شما تغییری نمیکند اما تعداد سهمهای شما رشد زیادی خواهد کرد.
سهام با نام و بینام در بازار اوراق بهادار
انواع دیگری از سهام اوراق بهادار وجود دارد که از جمله آنها میتوان به دو نوع بینام و با نام اشاره کرد. اگر در هنگام خرید سهام یک شرکت، نام مالک یا خریدار در برگه خرید سهم یا دفتر سهام شرکت ثبت شده باشد، سهام خریداری شده سهام با نام نامیده میشود. این در حالی است که اگر اسم فرد ثبت نشود، تنها برگه خرید سهام به او اعطا میشود. از این رو سهام در وجه حامل صادر میشود. در نظر داشته باشید که این نوع سهام اوراق بهادار مانند نوع با نام قابلیت انتقال دارد. البته که سهام با نام، ارتباط میان شرکت با شما را آسانتر خواهد کرد.
انواع سهام نقدی و غیرنقدی
در بورس اوراق بهادار دو نوع دیگر سهام وجود دارد که نقدی و غیر نقدی نام دارند. این نوع سهام اوراق بهادار به این صورت هستند که اگر شما در ازای خرید سهام یک شرکت مبلغی را پرداخت کنید، به آن سهام نقدی و در صورتیکه برای خرید بهجای پول از داراییهای دیگر (مانند املاک یا انواع زمین) استفاده کنید، سهام خریداری شده سهام غیرنقدی نامیده خواهد شد.
برای سودآوری در اوراق بهادار سرمایهگذاری کنید
همانطور که در این مقاله سایت دکتر درخشی با یکدیگر مرور کردیم، بهطور کلی اوراق بهادار به ۳ نوع اوراق صاحبان سهم، اوراق بدهی و اوراق مشتقه تقسیم میشود که هرکدام ویژگیهای خاص خود را دارند. در این زمانه که بازار سرمایهگذاری بسیار داغ است، بازار بورس اوراق بهادار گزینه بسیار مناسبی برای سرمایهگذاری محسوب میشود. سودآوری در این بازار بستگی به میزان تحقیقات و آگاهی شما نسبت به انواع اوراق بهادار و استراتژیهای سرمایهگذاری در این حوزه دارد که جملگی این موارد را ما در دوره های آموزشی آنلاین پرکاربرد دوره مقدماتی بورس و دوره پیشرفته بورس از صفر تا به صد به زبانی ساده و همه فهم توضیح دادهایم. بدین ترتیب، شما میتوانید بهطور موثر با فراگرفتن مباحث مقدماتی بورس ایران بذر سرمایه خود را در محل درست و با اقدامات کافی بکارید و سپس با تسلط بر مباحث پیشرفته، به وقت درست اقدام به درو کردن کنید.
امیدواریم که از خواندن این مقاله لذت برده باشید. نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید و اگر سوالی درباره بورس اوراق بهادار دارید، در قسمت نظرات پایین صفحه مطرح کنید تا کارشناسان سایت دکتر درخشی در سریعترین فرصت ممکن پاسخگوی شما عزیزان باشند.اوراق بهادار مشتقه چیست؟
اوراق بهادار چیست؟
در دنیای سرمایه گذاری روش های مختلفی برای کسب درآمد بیشتر وجود دارد. بورس اوراق بهادار یکی از اجزا و بخش های اصلی بازار سرمایه است که نقش اصلی آن جذب و هدایت پس انداز ها و نقدینگی سرگردان و پراکنده در جامعه به سوی مسیرهای بهینه است.
امروزه بورس و بازارهای پولی مالی از اهمیت فوق العاده ای برخوردارند به لحاظ سیستم های اقتصادی روز و پیشرفته هر جامه بشری نیاز به تعاملات اقتصادی بازارهای داخلی و بازارهای خارجی را داراست به همین دلیل است که کشورهای صنعتی و پیشرفته دنیا همواره به دنبال تحولات جدیدی در بازارهای پولی مالی خود هستند.
در این بخش در خصوص اوراق بهادر و انواع آن اطلاعاتی ارائه خواهد شد.
دسترسی سریع به عناوین:
تعریف اوراق بهادار
اوراق بهادار یک نوع دارایی مالی یا نامشهود است. قابلیت نقل و انتقال دارد و دارنده آن دارای حق و حقوق مشخص است.
اگر اوراق بهادار را به زبان سادهتر بخواهیم توصیف کنیم، برگههایی که ارزش مالی دارند و شما می توانید آن را خرید و فروش کنید.
در گذشته نه چندان دور، شخص با مراجعه به پس انداز یا با تجمع چند نفر به راحتی می توانستند شروع به یک کار عظیم نمایند ولی در حال حاضر به خاطر اینکه امکان این کار به راحتی فراهم نیست و برای راه اندازی یک بنگاه یا یک کارخانه صنعتی نیاز به سرمایه عظیمی است.
لذا بورس و اوراق بهادار به این منظور ارائه می شود که بتوانند پروژه ای عظیمی را راه اندازی نموده و سود آن در اختیار همگان قرار گرفته و به رونق اقتصادی کشور کمک کند.
انواع اوراق بهادار
اوراق بهادار در بازار سرمایه به سه بخش تقسیم می شود.
اوراق صاحبان سهام، اوراق بدهی و اوراق مشتقه که به تفصیل هر کدام به شرح ذیل می باشد:
۱- اوراق بدهی و انواع آن
اوراق بدهی یا اوراق قرضه اسناد یا اوراق بهاداری هستند که به موجب آن شرکت انتشاردهنده متعهد می شود مبالغ مشخصی (بهره سالانه) را در زمانهایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان مشخص (سررسید) اصل مبلغ را بازپرداخت کند.
دارنده اوراق مذکور به عنوان بستانکار حق دریافت اصل و سود آن را دارد، ولی هیچ مالکیتی در شرکت ندارد.
اینکه چرا به این اوراق، اوراق بدهی گفته می شود، به دلیل ویژگیهای مختلف این اوراق است.
در درجه اول به این دلیل است که عمدتا شرکتهایی که مشکل منابع مالی دارند یا نقدینگی کافی برای انجام کارهایشان ندارند، به جای اینکه از بانک وام بگیرند با انتشار این اوراق به نوعی اقدام به جمعآوری نقدینگی سرمایهگذاران کرده که اصطلاحاً در علوم مالی به آن تامین مالی جمعی گفته می شود.
متقاضیان اصلی انتشار اوراق بدهی معمولا دولتها هستند و اوراق بدهی دولتی یکی از معتبرترین نوع اوراق بدهی در جهان است که در عین حال ریسک اعتباری کشورها را هم نمایان می کند.
در واقع هرچه اوراق بدهی دولتی یک کشور ارزشمندتر باشد، به معنای این است که اقتصاد و دولت آن کشور از شرایط بهتری برخوردار است.
انواع اوراق بدهی عبارتند از:
- اوراق قرضه: همانطور که از اسم این اوراق مشخص است، شما با خرید این اوراق بهادار به نوعی پولتان را به منتشر کننده اوراق قرض یا وام می دهید و در موعدی مشخص علاوه بر اصل پولتان، مبلغی به عنوان بهره که البته از پیش مشخص شده دریافت می کنید.
- اوراق مشارکت: هرگاه شرکت یا نهاد دولتی یا خصوصی به منظور تامین مالی برای انجام پروژهها و طرح های مختلف مانند طرحهای عمرانی، اقتصادی و… اوراق بهادار با نام یا بی نامی منتشر میکنند تحت عنوان اوراق مشارکت، که به صورت عمومی اقدام به فروش آن می کنند. افرادی که این اوراق بهادار را خریداری می کنند به میزان اوراق خود در سود آن طرح یا پروژه سهیم می شوند.
اوراق فرضه اسلامی (صکوک): با توجه به این که دریافت بهره در دین اسلام ربا محسوب می شود، به همین منظور نوعی اوراق بهادار تحت عنوان اوراق فرضه اسلامی یا صکوک منتشر می شود که بر اساس قوانین مورد تایید اسلام منعقد شده و دارای سود ثابت یا شناور است.
اوراق اجاره (صکوک اجاره): گاهی یک نهاد واسط با پولهایی که از فروش این نوع از اوراق بهادار (اجاره یا صکوک اجاره) اقدام به خرید یک دارایی مثلا ملک میکند و بعد آن را در اختیار شرکت یا نهاد درخواست کننده قرار می دهد.
اوراق خزانه (اسلامی): گاهی دولت برای پرداخت بدهی به یک پیمانکار در قبال انجام کاری نقدینگی لازم را ندارد. به همین منظور اوراق بهاداری منتشر میکند تحت عنوان اسناد خزانه اسلامی با سررسید مشخص مثلا یک سال، به این صورت که مثلا تا یک سال آینده پولت پرداخت می شود.
۲- اوراق مشتقه و انواع آن
قراردادهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق می شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (دارایی پایه) یا مالی می گیرند. دارایی پایه می تواند به شکل سهام، کالا، نرخهای بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.
اوراق مشتقه در واقع نوعی اوراق بهادار با قیمتی هستند که ارزش آن به یک یا چند دارایی که از آن مشتق می شوند، بستگی دارد.
خود مشتقه قراردادی است بین دو یا چند طرف بر اساس یک یا چند دارایی. ارزش مشتقه به وسیله نوسانات دارایی مبنا تعیین می شود.
رایجترین داراییهای مبنا عبارت اند از سهام، طلا، کالاها، ارز، شاخص های بازار و…
اوراق مشتقه به طور کلی یا در بازار بورس یا در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله می شوند.
اوراق مشتقه خارج از بورس بخش بزرگتری از مشتقهها را تشکیل می دهند و قانونگذاری نشدهاند، درحالیکه مشتقههای معامله شده در بورس استاندارد سازی شدهاند.
اوراق مشتقه معامله شده خارج از بورس معمولاً ریسک بیشتری نسبت به مشتقههای استاندارد دارند.
انواع اوراق مشتقه عبارتند از:
- قرارداد سلف: قراردادی است بین خریدار و فروشنده که به هنگام عقد قرارداد، خریدار ملزم است کل مبلغ قرارداد را به فروشنده پرداخت کند.
- قرارداد آتی: در این قرارداد مقدار دارایی، قیمت دارایی و همچنین زمان تحویل بر اساس استانداردهای تعیین شده است. البته وقتی می گوییم قرارداد منظور همان توافق طرفینی است که بورس کالا به نوعی امین این توافق محسوب می شود و یک قرارداد کاغذی نیست.
- قرارداداختیارمعامله: این قرارداد به این صورت است که مثلا شما ۱۰۰۰ سهم از شرکتی را دارید و می خواهید آن را به فردی دیگر بفروشید. منتهی تاریخ تحویل سه ماه آینده خواهد بود.
۳- اوراق سهام
سهام متداولترین ورقه بهادار محسوب می شود. سهام، دارای ارزش اسمی بوده و تعداد آن برای هر شرکت، بسته به میزان سرمایه آن شرکت متغیر است. ارزش اسمی هر سهم عادی در بورس اوراق بهادار برابر با ۱۰۰ تومان یا ۱۰۰۰ ریال است.
تعداد سهام عادی هر شرکت نیز حاصل تقسیم سرمایه آن بر ارزش اسمی هر سهم است.
سهام عادی یک نوع دارایی مالی است که نشاندهنده مالکیت صاحب آن در یک شرکت است.
گفتنی است سهامداران صاحب سود سهام سالیانه، دارای حق رای در مجامع آن شرکت و برخوردار از منافع افزایش یا کاهش قیمت سهام هستند.
برخلاف دارندگان اوراق بدهی که عموماً فقط سود و ارزش اسمی دریافت می کنند، دارندگان سهام قادر هستند تا از سود سهام خود منفعت کسب کنند. انواع سهام عبارتند از:
سهام عادی: رایجترین برگه اوراق بهادار، سهام عادی است که در بورس اوراق بهادار معامله می شود. سهام دارای دو ارزش اسمی و بازاری است. ارزش اسمی در ایران ۱۰۰ تومان است اما ارزش بازاری همان قیمتی است که سهام معامله میشود و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود. شما بابت خرید سهام عادی سود ثابت نخواهید داشت.
- سهام ممتاز(ترکیبی): سهام ممتاز، اوراق بهاداری است که علاوه بر ویژگیهای سهام عادی یکسری مزایای مازاد دارد. این امتیازها باید با تایید سایر سهامداران در مجمع شرکت تصویب شود.
- سهام جایزه: گاهی اوقات شرکتی از یکی از راههای افزایش سرمایه (محل سود انباشته و یا تجدید ارزیابی دارایی) اقدام به افزایش سرمایه می کند.
- سهام با نام و بی نام: اگر هنگام خرید سهام شرکتی، نام مالک آن یا در اصل خریدار آن در ورقه سهم یا در دفتر سهام شرکت، ثبت شده باشد به آن نوع سهام با نام می گویند. اما اگر اسم فرد ثبت نشود، تنها برگه سهام را به خریدار می دهند. سهام بی نام در وجه حامل صادر می شود که البته قابلیت انتقال دارد. با نام بودن سهام امکان ارتباط میان شرکت و صاحبان سهام را آسانتر می کند.
- سهام نقدی و غیر نقدی: اگر شما در ازای خرید سهام شرکتی پول نقد پرداخت کنید سهام نقدی و در صورتی که برای خرید به جای پول نقد از دارایی دیگری مثل زمین، ملک و … استفاده کنید، سهام غیر نقدی می گویند.
نتیجه گیری
اگر اوراق بهادار، برگههایی هستند که ارزش مالی دارند و قابلیت خرید و فروش دارند.
انواع اوراق بهادار عبارتند از:
در واقع وقتی می گوییم اوراق بهادار یک دارایی نامشهود و نامحسوس است، یعنی هر فردی دو نوع دارایی دارد یکی داراییهای مشهود و دیگری نامشهود.
دارایی مشهود همان طور که از نام آن پیداست به صورت فیزیکی ملموس و قابل رویت است مثل وسایل نقلیه، مسکن و… اما در مقابل دارایی که به صورت فیزیکی ملموس نیست را داراییهای نا مشهود یا مالی می گویند.
ابزار مشتقه چیست؟
مشتق یا ابزار مشتقه، عبارت است از قراردادها یا اوراقی که ارزش آن ها وابسته به اوراق بهادار اصلی ماست و دارای ارزش مستقل نیستند. همچنین عملکرد قیمت آن ها، به تغییرات قیمت کالای مربوطه وابسته است. متداولترین داراییهای مورد استفاده برای مشتقات سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارزها، پول و انرژی هستند. این داراییها معمولا از طریق کارگزاریها خریداری میشوند. ما در دانشکده بورس، قصد داریم تا با بررسی بازار مشتقات بورس، جوانب مختلف استفاده از این ابزارها را بررسی کنیم.
مشتقات میتوانند خارج از بازار بورس (OTC) یا از طریق صرافی معامله شوند. البته مشتقات فرابورس سهم بیشتری از بازار مشتقات را تشکیل میدهند. مشتقات معامله شده خارج از بورس بهطورکلی احتمال بیشتری برای ریسک طرف مقابل دارند. ریسک طرف مقابل، خطری است که یکی از طرفهای درگیر در معامله ممکن است با آن روبهرو شود. مشتقات معامله شده در بورس، استاندارد هستند و با شدت بیشتری تنظیم میشوند.
ابزار مشتقه به زبان ساده
از مشتقات میتوان برای محافظت از موقعیت، حدس و گمان در مورد جهت حرکت داراییهای اساسی (حرکت به سمت سود یا زیان) و یا دادن اهرم به داراییها، استفاده کرد. همانطور که گفتیم، ارزش ابزار مشتقه، از نوسانات ارزش آن دارایی خاص، حاصل میشود. برای نمونه، اگر شما یک نوع ارز خاص را بهعنوان ابزار مشتقه در نظر گرفتهاید، سود شما وابسته به میزان ارزش آن ارز است.
در ابتدای امر، از مشتقات برای اطمینان از متعادل بودن نرخ ارز کالاهای مورد معامله، در سطح بینالمللی استفاده میشد. اما با بهوجود آمدن اختلافات بسیار مابین ارزشمندی ارزهای ملی، بازرگانان بینالمللی به یک سیستم برای پاسخگویی به اختلافات احتیاج داشتند. امروزه، مشتقات بر اساس طیف گستردهای از معاملات انجام میشوند و کاربردهای بیشتری نسبت به قبل دارند.
بهعنوان مثال، یک سرمایهگذار را تصور کنید که حسابهای سرمایهگذاری وی، به تومان (یا ریال) تبدیل شده است. این سرمایهگذار سهام یک شرکت آمریکایی را از طریق صرافی ایالات متحده با استفاده از دلار آمریکا (USD) خریداری میکند. اگر ارزش دلار افزایش یابد، هر سودی که سرمایهگذار از فروش سهام به دست آورد، با تبدیل به تومان، از ارزش بالاتری برخوردار میشود.
همچنین، این سرمایهگذار برای جلوگیری از ریسک های احتمالی، میتواند یک مشتق ارزی خریداری کند تا نرخ ارز خاصی را به اصطلاح، قفل کند. مشتقاتي كه ميتوانند براي پوشش دادن اين نوع ريسك مورد استفاده قرار گيرند، شامل معاملات آتي ارز خواهند شد. به بیان دیگر، هنگام استفاده از مشتقات برای گمانهزنی در مورد حرکت قیمت یک دارایی، سرمایهگذار نیازی به در اختیار داشتن آن دارایی ندارد. این مسئله را در ادامه توضیح خواهیم داد.
مشتقات مالی و بازار مشتقه بورس کالا
مشتقات مالی و بازار مشتقه بورس کالا، دو اصطلاح دیگری هستند که ما به جای ابزار مشتقه از آن ها استفاده میکنیم. همانطور که میدانیم، خریدار در قرارداد مشتقات، حق مبادله کالا را با قیمت مشخص در آینده خریداری میکند. ممکن است آن زمان، خریدار کالا را خریداری کند یا حتی بفروشد.
اشکال رایج ابزار مشتقه
انواع مختلفی از مشتقات وجود دارد که میتوانند برای مدیریت ریسک، سرمایهگذاری مناسب و استفاده از موقعیتسنجی در بورس، استفاده شوند. مشتقات یک بازار روبهرشد است و محصولی را ارائه میدهد که تقریبا متناسب با هرگونه نیاز یا تحمل ریسک باشد.
قراردادهای آتی
بهعنوان معاملات آتی نیز شناخته میشوند، توافقی بین دو طرف برای خرید و تحویل دارایی با قیمت توافق شده، در آینده است. معاملات آتی در بورس انجام شده و قراردادهای آن استاندارد میشوند. معاملهگران برای جلوگیری از ریسک خود و یا حدس و گمان در مورد قیمت یک دارایی، از قرارداد آتی استفاده خواهند کرد. طرفین درگیر در قراردادهای آتی، موظف به انجام تعهد خرید یا فروش دارایی اساسی هستند.
قراردادهای فوروارد
آنها را با نام فوروارد نیز میشناسیم. مشابه قراردادهای آتی هستند، اما در بورس خرید و فروش نمیشوند. فقط در فرابورس مورد توجه قرار خواهند گرفت. هنگامی که یک قرارداد فوروارد ایجاد میشود، خریدار و فروشنده ممکن است شرایط، اندازه و روند تسویهحساب برای ابزار مشتقه را سفارشی کرده باشند. بهعنوان محصولات فرابورس، قراردادهای فوروارد، درجه بالاتری از خطر طرف مقابل را برای خریداران و فروشندگان به همراه دارند.
مبادله یا سوآپ (Swaps)
سوآپ، نوع رایج دیگری از ابزار مشتقه است که اغلب برای یک نوع جریان وجه نقد استفاده میشود. این اوراق بهادار مشتقه چیست؟ نوع از قراردادها، شامل تاریخ پرداخت و نحوه محاسبه عواید (یا جریانهای نقدی مورد معامله) میشوند.
قرارداد اختیاری یا آپشن (Options)
قرارداد اختیاری مانند قرارداد آتی است. از این جهت که توافقنامهای بین دو طرف، برای خرید یا فروش دارایی در آینده از پیش تعیینشده با قیمت مناسب، مشخص شده است. تفاوت اصلی بین قراردادهای اختیاری و معاملات آتی این است که با داشتن یک قرارداد اختیاری، خریدار موظف به اجرای توافق خود برای خرید یا فروش نیست. این فقط یک فرصت است، نه یک تعهد. اما قراردادهای آتی شامل تعهداتی هستند که باید رعایت شوند. در قرارداد اختیاری (همانند قراردادهای آتی) ممکن است از گزینههای انتخاب شده، برای حدس و گمان در مورد قیمت دارایی، استفاده شود.
مزایای ابزار مشتقه
همانطور که توضیحات بالا نشان میدهد، ابزار مشتقه میتواند ابزاری مفید برای مشاغل و سرمایهگذاران باشد. آن ها راهی برای قفل کردن قیمتها، جلوگیری از حرکات نامطلوب نرخها و کاهش خطرات ـ اغلب با هزینه محدود ـ فراهم میکنند. علاوه بر این، مشتقات را اغلب میتوان با حاشیه ـ یعنی با وجوه قرض گرفته شده ـ خریداری کرد که این امر حتی هزینه آن ها را کمتر میکند.
معایب ابزار مشتقه
از طرفی، ارزشگذاری مشتقات دشوار است زیرا بر اساس قیمت داراییهای دیگر، تعیین میشود. خطرات مشتقات فرابورس شامل ریسکهای طرف مقابل است که پیشبینی یا ارزشگذاری آن ها نیز دشوار است. در اکثر موارد، ابزار مشتقه به تغییر در مقدار زمان انقضا، هزینه نگهداری دارایی اساسی و نرخ بهره، حساس است. این متغیرها تطابق کامل ارزش یک مشتق با دارایی اساسی را دشوار میکنند.
بازار مشتقات در ایران
همانطور که اشاره کردیم، یکی از این داراییهای مهم که میتواند پایه ابزار مشتقه بهحساب آید، ارز است. در ایران نیز، با توجه به نوسانات قیمت ارز، نیاز به راهاندازی بازار ابزارهای مشتقه از سال 1384 مورد توجه قرار گرفت و قانون بازار سرمایه مصوب، به این موضوع اشاره کرد که بازار مشتقات در ایران از جمله موارد مهم برای کاهش ریسک سرمایهگذاری با اختلافات ارزی است.
مشتقات بورس تهران
یکی از انواع بازارهای بورس کالا در تهران، بازار مشتقه است که در دو نوع قراردادهای آتی و قرارداد اختیاری جریان دارد. این قراردادها بر روی یک دارایی پایه، تنظیم میشوند. این دارایی پایه شامل محصولات کشاورزی، فلزات و حتی انواع فراوردههای نفتی خواهد بود. البته در ابتدای کار بازار مشتقات ایران، کالاهایی مانند زعفران، سکه و محصولات کشاورزی بهعنوان پایه دارایی مورد پذیرش تجار بودند. اما بعدها محصولاتی مانند پسته و زیره هم به این دسته اضافه شدند. امروزه شما میتوانید با تکیه بر تجربیات افراد متخصص، با خرید و فروش این ابزارها، راه مناسبی در سرمایهگذاری خود پیش بگیرید.
در مجموع، ابزار مشتقه، نوع جدیدی از بازار سرمایهگذاری است. این بازار با توجه به نیازهای بازار بورس، کالاهای پایه را برای عقد قراردادهای مربوطه (بیشتر در دو نوع آتی و اختیاری) در اولویت قرار میدهد. برای سرمایهگذاری موفق در این بازار لازم است که تمام وجوه آن را بهخوبی بشناسید. ما در دانشکده بورس تلاش کردیم تا در این مقاله، جنبههای کلی ابزار مشتقه را به شما معرفی کنیم.
ابزار مشتقه چیست؟
ابزار مشتقه یک ابزار زیرمجموعه اوراق بهادار است که برای کاهش ریسک طراحی شدهاست. این ابزار اوراقی معاملاتی هستند که میتوان با آنها با هزینه کمی سرمایهگذاری خود را بیمه کرده و سود قطعی و گاها ضرر صفر از آن داشته باشید. البته هر نوع از ابزار مشتقه ریسک را کم نمیکند اما میتواند میزان سود را چند برابر کند. در این مقاله با ما همراه باشید تا بهطور کامل با این ابزار آشنا شوید.
فهرست عناوین مقاله:
نسبت سود و ریسک در بازار
در بازار سوددهی، ریسک بالا در صورت موفقیت با سود بالا همراهی دارد و افرادی که دنبال سود بیشتر هستند طبیعتا باید ریسکپذیری بیشتری داشته باشند این اصل بازار در همه زمینهها چه بازار محصولات و چه بازار مالی صدق میکند و همانطور که با ریسک زیاد راه سود زیاد فراهمتر است احتمال ضرر هم بالاتر میرود.
قیمتگذاری ابزار مشتقه در بازار
در هر بازار ۲ عامل روی قیمتگذاری موثر است: ارزش اولیه ماده معامله و میزان عرضه آن و تقاضای آن محصول. مثلا برای ورود بازاری با عرضه اولیه وارد بازار سهام میشود ارزش اولیه سهام را بر اساس ارزش اسم شرکت و دارایی و سودآوری آن تعیین میکنند و پس از ورود شرکت به بورس عرضه و تقاضا قیمت سهم آن را تعیین میکند. اینکه متصور شویم پس از ورود شرکت به بورس تنها عرضه و تقاضا اهمیت دارد صحیح نیست زیرا ارزش ذاتی آن هم بهایی دارد که معاملهگران حاضرند آن را بپردازند.
چرا به موضوعات فوق پرداختیم؟ برای اینکه به شما بگویم در بازار اوراقی هم وجود دارند که ارزش آنها مثل مثال قبل بر پایه متغییرهایشان نیست، بر پایه قیمت چیزی است که این برگهها به نامش صادر شدهاست برای همین هم به آنها ابزار مشتقه گفته میشود (مشتق شده از شئ مورد نظر).
این ابزار توسط متخصصین به هدف کاهش ریسک معاملات ساخته شده است.
پیشنهاد میکنیم مقاله نکات طلایی مدیریت ریسک و سرمایه گذاری را مطالعه کنید.
انواع ابزار مشتقه:
- . قراردادهای اختیار معامله
- قرارداد آتی که دارای مقررات و سازماندهی است.
- قرارداد انتقال (آتی بی مقررات که سازمانی در آن دخالت ندارد )
- قرارداد معاوضه (سوآپ)
قراردادهای مشتقه:
بورس دارای محل معین فیزیکی است قیمت را در بازار بورس عرضه و تقاضا تعیین میکنند. در بورس برخلاف بازار خارج بورس (فرابورس) قراردادها حتما استاندارد میشوند و قوانین منظمی دارند، در ضمن این قیمتها برای تمام افرادی که وارد بازار شوند یکسان است. قراردادهای بورسی در انواع ابزار مشقته شامل اختیار معامله و آتی میشود. بازارهای غیربورسی مکان فیزیکی ندارند و بهصورت آنلاین و تلفنی فعالیت میکنند. در این مورد، مکالمات تلفنی ضبط شده به عنوان اسناد استفاده میشوند.
انواع قرارداد معمول ابزار مشتقه:
- معاملاتی که در آینده انجام میشوند: شامل دو دسته هستند، قراردادهای آتی وقراردادهای آینده.
- قرارداد اختیار معامله: توافق بین خریدار و فروشنده است طوری که یکی از آنها به ازای مبلغ مشخصی به طرف مقابل اختیار فروش کالای خاصی را به مقدار مشخص، با قیمتی که در آینده مشخص میشود میدهد.
چند دسته دیگر از ابزارهای مشتقه عبارتند از:
برگرفتگان ارزی، برگرفتگان سرمایه ،برگرفتگان اعتباری، برگرفتگان کالایی، برگرفتگان نرخ بهره
برگرفتگان چیست؟ برگرفتگان یک نوع قرارداد مالی است که ارزش آن از دارایی، نرخ بهره، نرخ ارز یا شاخصها مشتق میشود.
قراردادهای آتی ابزار مشتقه
تنها تضمین اجرای این نوع قرارداد مشتقه اوراق و اعتماد طرفین است، برای همین هم آتی نامگذاری شدهاست. هیچ سازمانی بر قرارداد و شرایطش نظارت ندارد. طی این قرارداد فروشنده توافق میکند مقدار مشخصی کالا را با قیمت از پیش تعیین شده در زمان و مکان خاصی به خریدار واگذار کند.
مثالی درباره محصولات میتواند این نوع قرارداد را بیشتر توضیح دهد: کشاورزی را تصور کنید که از بذرهای بهتر و گرانتر استفاده میکند و از آنها مراقبت بهتری به عمل میآورد و به طبع انتظار دارد آن را با قیمت بیشتر بفروشد اما هنگام به بار آمدن محصول عرضه و تقاضا زیاد میشود. محصول او شاید کیفیت بیشتری داشته باشد ولی قربانی قیمت بازار میشود و مشتریان از همکارهایش که محصولات ارزانتری ارائه دادند خرید میکنند. در این میان کارخانهای که از این محصول بعنوان ماده اولیه استفاده میکند و به دنبال محصول خوب است با این کشاورز آشنا میشود اما عرضه کشاورز کمتر از میزان موردنیاز کارخانه است پس اگر بین این دو قرارداد آتی بسته شود کشاورز میتواند زمین خود را گسترش دهد بدون اینکه نگران نفروختن محصولاتش باشد و کارخانه هم مواد اولیه آینده را فراهم نمودهاست. قیمت محصول از پیش تعیین شده است پس چگونه ریسک کاهشیافته است؟ اگر قیمت محصول طی این مدت افزایش پیدا کند کارخانه ضرر اندکی میبیند و اگر کاهش پیدا کند حداقل کشاورز مطمئن است تمامی محصولاتش فروش میرود.
قرارداد انتقال اوراق مشتقه:
قرارداد انتقال شبیه قراردادهای آتی است: دو طرف یک معامله بر سر زمان تحویل مشخص یک محصول با قیمت ثابت توافق میکنند. اما تفاوت این قرارداد با قرارداد آتی این است که قرارداد آتی در محیط بورس انجام میشود، اما قرارداد انتقال بهصورت فرا بورس انجام میشود. همین اختلاف باعث میشود تفاوتهای دیگری هم بهوجود بیاید مثل:
- قراردادهای آتی استاندارد هستند و قراردادهای انتقال غیراستاندارد هستند.
- دو طرف معاملهکننده در قرارداد آتی نیازی به شناخت همدیگر ندارند، زیرا معامله غیرمستقیم و از طریق کارمند بورس انجام میشود اما در قرارداد انتقال معامله مستقیم انجام میشود پس دو طرف معامله باید همدیگر را بشناسند.
- نرخ و قیمت دارایی در قرارداد آتی کاملاً مشخص است، اما این وضوح در قراردادهای انتقال وجود ندارد.
- نوع دارایی و کیفیت آن در هر دو قرارداد کاملاً مشخص است. ریسک قرارداد انتقال از قرارداد آتی بیشتر است، چرا که طرفین خودشان به تنهایی باید از تضمین مالی طرف مقابل مطمئن شوند و سازمان بورس در میان نیست که آن را تایید کند، این موضوع در اوراق آتی توسط سازمان بورس تأیید میشود و امنیت آن به همین خاطر بیشتر است.
قرارداد اختیار معامله اوراق مشتقه
قرارداد اختیار معامله پیچیدهترین نوع ابزار مشتقه است. در این ابزار جالب که خریدار و فروشنده توافق میکنند تا در آینده معاملهای را انجام دهند. در این قرارداد، فرد خریدار باید مبلغ معینی را پرداخت کند تا در زمان از پیش تعیین شده و قیمتی که در قرارداد وضع شده است، حق خرید یا فروش یک محصول خاص را دریافت کند. فرد فروشنده هم در ازای دریافت این مبلغ، حق خرید و فروش دارایی را به شخص خریدار واگذار میکند.
در این نوع قرارداد مشتقه، خریدار میتواند از حق خود بگذرد و معامله را انجام ندهد اما در این صورت مبلغ که پرداخت کرده است از دست خواهد داد. این در صورتی است که فروشنده هر وقت که خریدار اراده کند، باید مفاد قرارداد را اجرا کند. این نوع از قراردادها پیچیدگی و ریسک بالایی دارند و معمولاً افرادی که توانایی انجام ریسک بالا دارند، به سراغ این نوع قرارداد میروند. اگر شخصی بدون آگاهی کافی چنین قراردادی ببندد، ممکن است خطرات بسیاری برایش بوجود بیاید.
قرارداد معاوضه اوراق مشتقه:
قرارداد معاوضه نوعی قرارداد خارج از بورس از زیرمجموعه اوراق مشتقه است که در بازارهای آزاد بین طرفین یک معامله بسته میشود و ماهیت آن هم مثل قرارداد انتقال شباهت زیادی به قراردادهای آتی دارد. امروزه قراردادهای معاوضه در بین معاملات خارج از بورس طرفداران زیادی دارند. قرارداد معاوضه هم مثل قراردادهای آتی در نظر بگیرید با این فرق که در آن به جای فروشنده و خریدار از اصطلاحات نرخ «ثابت» و نرخ «شناور» استفاده میشود.
در ابتدای زمان معامله این قرارداد مبلغی بین طرفین رد و بدل نمیشود و مقدار سوآپ ابتدای معامله «صفر» است (در قراداد معاوضه ارزی اینگونه نیست و طرفین مبلغ فرضی ارز را رد و بدل میکنند). در این نوع قرارداد زمانهای پرداختی متنوعی است و یکی نیست زیرا در این قرارداد مجموعهای از جریانهای نقدی داریم نه تنها یک جریان. در قرارداد معاوضه برای تسویه دو تاریخ زمانی تعیین میکنند که باید در آن پرداخت صورت گیرد. این قراردادها تاریخ اتمام مشخص دارند که در آن پرداختها به پایان میرسد.
قرداد سوآپ (مانند دیگر قردادهای خارج از بورس ابزار مشتقه) با ریسک بالایی همراه است. هر زمان که یکی از طرفین در انجام بندهای قرارداد کوتاهی کند، این ریسک خود را نشان میدهد.
اعضا بازار مشتقه
دو گروه از اعضا در بازار مشتقه وجود دارند:
- افرادی که میخواهند ریسک سرمایهگذاریشان را کم کنندیا ریسک را در حدی کاهش دهند که ضرر جبران نشدنی نداشته باشد. در بعضی موارد حتی میتوان ریسک را به سطح صفر رساند.
- . این دسته افرای هستند که دنبال ریسک بالا هستند تا به سود کلان برسند و با این ابزار سود بالا با ضرر کمتر بگیرند. این افراد را به اسم سفتهبازان هم میشناسند.
مزایای ابزار مشتقه
گاهی نوسانات قیمت در عرضه و تقاضا آسیب جبران ناشدنی به تولیدکننده وارد میکند اما با قرارداد ابزارمشتقه مثل قرارداد آتی میتوان به فروش رفتن تمام محصولات در عرضه و تقاضای بالا اطمینان کرد. ابزار مشتقه بهعلت ریسک میتواند بهترین گزینه برای رفع نیازهای تولیدکنندگان و مصرفکنندگان باشد.
اوراق بهادار مشتقه مزایای بینظیری دارد که بهطور کلی بهترین مزایای آن شامل موارد زیر است:
۱. افزایش یافتن معاملات:
استفاده از اوراق مشتقه با کاهش ریسک باعث میشود تا معاملهگران متفاوت بتوانند معاملات بیشتری انجام دهند. گاهی اوقات از طریق پایین بودن قیمت اوراق مشتقه یک دارایی خاص به نسبت قیمت دارایی پایه این اوراق باعث میشوند تقاضا برای آن اوراق بیشتر شود و در نتیجه نرخ معاملات کلی بازار نیز با آن افزایش پیدا کند.
۲.کاهش یافتن ریسک معاملات
اصلیترین مزیتی که در وهله نخست اوراق بهادار مشتقه برای آن ساخته شد کاهش ریسک ضرر است. در واقع با بستن قراردادهای مشتقه، هر دو طرف یک معامله (فروشنده و خریدار) با آگاهی و کارشناسی معامله میکنند و هر دوی آنها از شوکهای نوسانات قیمت بازار در امان خواهند بود. طرفین در معاملات مشتقه از فروش محصول و فراهم بودن ماده اطمینان دارند و در این قراردادها به نسبت دیگر اوراق بورس اطمینان خاطر بیشتر و استرس کمتر است، همین هم سبب میشود تمرکز فروشنده تنها روی تأمین دارایی قرارداد در زمان معین باشد.
۳.نقدینگی بالا و دریافت راحت آن
هرکسی که داراییهای مالی میخرد، به دنبال راهی است تا نقدینگی سرمایه خود را بالاتر ببرد. وقتی نقدینگی یک بازار بالا است، افراد هر وقت بخواهند توان این را دارند که دارایی خود را به پول نقد تبدیل کنند و آن را از معامله دربیاورند. یک مزیت مهم بازار اوراق مشتقه این است که نقدینگی بالایی دارد. شاید برایتان سوال باشد چرا نقدینگی در این نوع قرارداد بالا است؟ دلیل اوراق بهادار مشتقه چیست؟ این است که در این قرارداد نسبت به بازار بورس و دیگر بازارها هزینه مبادلات پایینتر است و معامله در آن با سرعت بیشتری انجام میگیرد. پس اگر شما هم دنبال نقدینگی بالا هستید این اوراق برای شما بسیار مناسب است.
با اینکه برخی افراد ممکن است از این قرارداد زیان ببینند، نمیتوان نسبت آماری آن را در کاهش ریسک زیان را نادیده گرفت. و در کل قرارداد ابزار مشتقه در سیستم اقتصادی عملکردی مثبت از خود به جا گذاشتهاست. تا زمانی که کسی از معامله اوراق مشتقه در مقابل ضرر نفر مقابل، سود ببرد معاملات اوراق مشتقه تأثیر خاصی روی سیستم اقتصادی نخواهد داشت.
معایب ابزار مشتقه
ابزار مشتقه، با وجود تمامی مزایایی که نام بردیم، درصورت رعایت نکردن اصول معامله معایبی دارند که ممکن است داد و ستد این اوراق را به خطر بیاندازد. به طور خلاصه معایب شامل:
۱. پیچیدگی بودن معاملات مشتقه:
در طول زمان تنوع و پیچیدگی معاملات مشتقه بیشتر میشود؛ به طوری که استفاده از آن به ابزارهای پیشرفته ریاضی نیاز دارد. این پیچیدگیها باعث میشود تا افراد کمی بتوانند به طور کافی از کارکرد آن مطلع شوند و همین بی اطلاعی اشخاص ضررهایی وارد میکند که شرکتها را برای محاسبه سود و زیان مشتقه خود با مشکل روبرو میکند. همین شرایط امکان ورشکستگی بنگاههای اقتصادی را افزایش میدهد.
۲. افزایش میل به انجام بازیهای بورس
ابزار مشتقه با هدف اصلی کاهش ریسک بوجود آمدند اما در حال حاضر درصد قابل توجهی از این معاملات با انگیزه خرید و فروشهای متداوم برای کسب سود بیشتر انجام میشود. حتی اگر بورس بازان دلایل قانع کننده برای این کار داشته باشند، باز هم این موضوع باعث آسیب رسیدن به بازارهای زیادی شده و میشود.
شما میتوانید از مشاورین و کلاسهای آفلاین یا آنلاین دربارهی ابزار بورس بیشتر بیاموزید و فراموش نکنید اصل سود بیشتر/ ریسک بیشتر اصل اساسی بازار است!
سخن پایانی
در این مقاله درباره ابزار مشتقه صحبت شد. این ابزار به کاربران کمک میکنند تا میزان خطرات ریسک و سرمایه گذاری در بازار ارزهای دیجیتال را کاهش دهند. در ادامه درباره انواع قراردادهای مشتقه صحبت شد. اگر از ریسک کردن میترسید و نمیخواهید در معاملات خود ضرر کنید، استفاده از ابزار مشتقه بهترین راهکار میباشد. شما برای استفاده از این ابزار ابتدا باید میزان سود و زیان خود در بازار ارزهای دیجیتال را در نظر بگیرید. ابزار مشتقه نمیتواند ضرر شما را به صفر برساند، ولی امکان چند برابر کردن سود شما را خواهد داشت.
ابزارهای مشتقه طی چند سال گذشته چند مورد استفاده قرار نمیگرفتند، اما هم اکنون میزان استفاده از آنها بسیار افزایش پیدا کرده است. این ابزارها قادر هستند میزان خطر را به شکل موثری کاهش دهند و همین مزیت آنها باعث شده است تعداد زیادی از کاربران بازار مالی به سمت استفاده از آن متمایل شوند. امروزه بازار مشتقات یک بازار کاملا مستقل در جهان تبدیل شده است و حتی اعتبار و ارزش آن گاهی اوقات از سهام نیز بالاتر است. بهتریت بازار مشتقات به تازگی گستردهتر شده و حتی در زمینه کلاهبرداری و بحرانهای مالی در بازار ارزهای دیجیتال فعالیتهایی را انجام داده است.
مزیت ابزار مشتقه چیست؟
مهمترین مزیت ابزار مشتقه این است که نقش بسیار مهمی در پوشش دادن و مدیریت ریسک در بازار ارز چهای مالی یا بازار بورس دارند. البته همین ابزار مشتقه ممکن است بر اقتصاد اثرگذاری منفی داشته باشند.
کاربرد ابزار مشتقه چیست؟
از ابزار مشتقه برای بررسی و حدس میزان ریسک و خطا در تجارت و تبادلات مالی استفاده میشود. ابزار مشتقه برای کاربرانی که تمایل زیادی برای انجام معاملات با ریسک بالا ندارند کاملا مناسب است.
معامله گران چگونه از ابزار مشتقه استفاده میکنند؟
معمولا معاملهگرانی که به دنبال به دست آوردن موقعیت و جایگاه در بازار ارزهای دیجیتال هستند، از ابزار مشتقه استفاده میکنند. در این روش معامله گران با یکدیگر شرط میبندند که در مدت زمان خاصی که قرارداد نامیده میشود، روند بازار در یک جهت خاص حرکت خواهد کرد.
شروط سوددهی بازار مشتقات چیست؟
اولین شرط سوددهی بازار مشتقات، ایمنی قراردادها میباشد. تجارت و مبادله بین دو گروه مختلف و تمامی قراردادها باید ایمن باشند. همچنین بازار باید کارآمد و سودده باشد. شرط دیگر این است که بازار باید نوآورانه باشد.
دیدگاه شما