در بین انواع شاخص های بورس، برای کسانی که میخواهند از خریدوفروش سهم در کوتاهمدت سود بگیرند، شاخص قیمتها از شاخص کل مهمتر است.
شاخص صنعت بهروز منتشر میشود
دنیایاقتصاد: رئیس مرکز پژوهشهای مجلس گفت: با توجه به بازخورد شوکهای واردشده به اقتصاد ایران، شاخص صنعتی باید در تواتر کمتر از فصل مورد رصد قرار گیرد، ولی آمار رسمی بخش حقیقی به صورت فصلی ارائه میشود.
بابک نگاهداری در گفتوگو با خبرگزاری مهر، اظهار کرد: مهمترین ضعف آمار و شاخصهای اعلامی از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار، وقفه سهماهه در انتشار دادهها و بعضا متوقف شدن انتشار آنها و نداشتن تواتر ماهانه است.
رئیس مرکز پژوهشهای مجلس افزود: شاخص تولید صنعت از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران با تواتر فصلی و همچنین شاخص قیمت صنعت به صورت فصلی از سوی مرکز آمار و ماهانه از سوی بانک مرکزی منتشر میشود. با این حال، تاکنون هیچیک از نهادهای آماری اقدامی در جهت انتشار شاخص فروش صنعت انجام ندادهاند.
وی گفت: از طرفی، آمارهای تولید و قیمت نیز دارای چند ضعف اساسی هستند که مهمترین ضعف این آمارها وقفه سهماهه در انتشار دادهها و بعضا متوقف شدن انتشار آنها و نداشتن تواتر ماهانه است.
نگاهداری افزود: با توجه به مساله کمبود اطلاعات بهروز در مورد این بخش و نبود شاخصی که عملکرد بخش حقیقی اقتصاد و بخش صنعت را با وقفهای کمتر و تواتر بالاتر نشان دهد، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با استفاده از اطلاعات شرکتهای صنعتی بورسی (که اطلاعات تولید و فروششان را به صورت ماهانه و با وقفه چندروزه از انتهای ماه در بورس منتشر میکنند) شاخصی از وضعیت تولید، فروش و قیمت شرکتهای پذیرفتهشده در بورس کشور ارائه میکند.
رئیس مرکز پژوهشهای مجلس گفت: این شاخصها میتوانند پراکسی مناسبی از وضعیت کل صنعت باشند و بهمنظور آگاهی از روند تغییرات بخش حقیقی و اتخاذ سیاستهای متناسب با شرایط، رصد کردن بهروز تغییرات بخش صنعت و معدن (باتوجه به جایگاهی که دارد) در اولویت تهیه آمار قرار دارد.
وی اظهار کرد: درخواستهای مکرر نمایندگان مجلس شورای اسلامی در خصوص تحولات بخش حقیقی مخصوصا تولید و فروش محصولات صنعتی، تهیه و انتشار این شاخص را ضروری کرده است و انتظار میرود گزارشهای تحلیلی مستخرج از این شاخصها بتواند از طریق ارائه بهروزترین تحلیلها و اطلاعات بخش صنعت برای سطوح مختلف قانونگذاری و سیاستگذاری مفید باشد.
رئیس مرکز پژوهشهای مجلس تصریح کرد: مقایسه شاخص تولید صنعت محاسبهشده با آمار نهادهای آماری از همحرکتی قابلتوجه این شاخص با شاخصهای تولیدشده از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران حکایت دارد؛ این موضوع حتی در سطح زیربخشها نیز مشهود است. نگاهداری اظهار کرد: این شاخص دارای سهمزیت عمده شامل تطابق قابل قبول با آمارهای رسمی، قابلیت بهروز کردن ماهانه شاخص و تهیه آن دو هفته بعد از اتمام ماه و قابلیت تحلیلهای عمیقتر روی زیراجزای بخش تولید و تحلیل چرایی تغییرات است (با توجه به اینکه این شاخص به اطلاعات غنی مالی و اقتصادی شرکتهای بورسی متصل است).
بهبود شاخص تولید صنعتی شرکتهای بورسی
پس از کاهش رشد شاخص تولید صنعتی شرکتهای بورسی در تیرماه و مرداد ماه که رشد این شاخص را به محدوده صفر درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رسانده بود، رشد این شاخص در شهریورماه اندکی بهبود یافته و به ۱.۹ درصد رسیده است.
به گزارش پایگاه خبری بازارسرمایه (سنا)؛ محدودیتهای تامین برق برای صنایع سیمان و فولاد در شهریورماه نیز سبب رشد منفی شاخص تولید این صنایع شد. به طوری که صنعت فلزات اساسی و کانیهای غیرفلزی به ترتیب رشد منفی ۱.۵ و ۲.۴ درصد را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کردند.
در نظر داشته باشید که این رشد منفی در صنایع یاد شده، طی ماههای تیر و مرداد کمتر بوده است؛ همچنین کاهش موجودی انبار در صنعت فلزات اساسی نشان میدهد تقاضا برای محصولات این صنعت از تولید آنها پیشی گرفته است.
یادآور میشود، صنعت محصولات شیمیایی در شهریورماه، مشابه ماههای اخیر رشد تولیدی نزدیک به صفر داشته است؛ این در حالی است که فروش این صنعت در ماههای اخیر کمتر از تولیدش بوده، اتفاقی که منجر به افزایش موجودی انبار در این صنعت شده است. طی این مدت صنعت خودروسازی و قطعات نیز کماکان رشد تولید بالای ۱۰ درصد (نسبت به مدت مشابه سال قبل) خود را حفظ کرده است و رشد فروش در این صنعت بیشتر از رشد تولید بوده است.
شاخص تولید صنعتی چیست؟
تولید صنعتی به عنوان موتور رشد اقتصادی و محرک تولید در سایر بخشها در نظر گرفته می شود. از اینرو، در بررسی وضعیت اقتصاد کشورهای مختلف، شاخص تولید صنعتی از اهمیت بالایی برخوردار است. در بیشتر کشورها به منظور آگاهی از روند تغییرات بخش حقیقی و اتخاذ سیاستهای متناسب با شرایط، رصد کردن بهروز تغییرات بخش صنعت و معدن باتوجه به جایگاه آن، در اولویت تهیه آمار قرار دارد.
بهاین منظور در کشورهایی که از لحاظ تهیه و تولید پیشرفته هستند، شاخص تولید صنعتی به صورت ماهانه تهیه میشود که روزآمدترین شاخصی است که از وضعیت بخش حقیقی اقتصاد منتشر میشود. در ایران آمارهای بخش صنعت توسط دو نهاد بانک مرکزی و مرکز آمار ایران منتشر می شود.
در این سری گزارشها با استفاده از اطلاعات شرکت های صنعتی بورسی (که اطلاعات تولید و فروششان را در به صورت ماهانه و با وقفه چند روزه از انتهای ماه منتشر میکنند) شاخصی از وضعیت تولید صنعتی در کشور ارائه می شود.
شاخص تولید صنعتی ماهانه؛ معیاری برای بررسی وضعیت تغییرات تولید صنعت
بیش از ۲۷۰ شرکت صنعتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و فرابورس که به شکل ماهانه گزارش تولید خود را منتشر می کنند، بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارند. بنابراین، با توجه به بررسی آمار این شرکت ها میتوان وضعیت تغییرات تولید صنعت کشور را رصد کرد.
بررسی ها نشان میدهد که شاخص مستخرج از دادههای این شرکت ها همراستا با شاخص تولید صنعتی کل کشور است. بنابراین، این شاخص در زمانی که شاخص های رسمی کل کشور با تاخیر منتشر می شوند و تواتر فصلی دارند، می تواند جایگزین خوبی برای آنها باشد و وضعیت تغییرات یک ماهانه صنعت را نشان دهد.
رشد شاخص تولید صنعتی شهریور نسبت به مدت مشابه سال قبل
براساس این گزارش، (نمودار شماره یک)، روند رشد شاخص تولید صنعتی نسبت به مدت مشابه سال گذشته را از شهریور ۹۷ تا مرداد ماه ۱۴۰۰ نشان میدهد. در این نمودار به منظور مقایسه شاخص تولید صنعتی محاسبه شده و شاخص تولید صنعتی مرکز آمار، روند این دو شاخص به نمایش درآمده است. بر اساس این آمار، بعد از کاهش قابل توجه تولید صنعتی در نیمه دوم سال ۱۳۹۷ و ابتدای سال ۱۳۹۸ ، رشد تولید این بخش از فصل چهارم ۱۳۹۸ صنعت مثبت شد که این رشد مثبت تا انتهای سال ۱۳۹۹ ادامه داشت.
در سال ۱۴۰۰ تولید صنعتی کماکان رشد مثبت خود را ادامه داد و در اردیبهشت ماه به نرخ رشد به ۶.۸ درصد و در خردادماه به رشد ۷.۷ درصد رسید. این روند افزایشی رشد شاخص تولید در تیرماه متوقف شد و رشد شاخص تولید در این ماه به ۳.۱ درصد رسید. آمار تولید شرکت های بورسی در مردادماه نیز نشان می دهد که روند کاهشی رشد تولید که در تیرماه شروع شده در مردادماه نیز ادامه پیدا کرده و رشد شاخص تولید صنعتی شرکت های بورسی در این ماه به محدوده صفر درصد رسید.
در شهریورماه این روند ادامه پیدا نکرد و رشد شاخص تولید صنعتی در این ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۱.۹ درصد افزایش پیدا کرد. بررسی شاخص تولید صنعتی شرکت های بورسی نشان می دهد که در ۱۴ ماه اخیر شاخص تولید این شرکت ها در بازه ۱۰۰ تا ۱۰۵ در نوسان بوده است که نشان می دهد میزان تولید شرکت ها نسبت به سال پایه شاخص یعنی سال ۱۳۹۵ رشد محسوسی نداشته است.
محاسبه شاخص صنعت
برای محاسبه شاخص از روش «السپیرز» استفاده می شود. یعنی تولید کالای x در دوره مشخص در قیمت سال پایه ضرب می شود. لازم به ذکر است که روش شاخص سازی به صورت زنجیرهای است و در هر دوره سال پایه تغییر می کند.
سودآوری در صنایع
اگرچه سودآوری در شرکت ها و صنایع مسئله مالی به حساب می آید، ولی باید به این نکته توجه کرد که برای تداوم تولید و پایداری رشد در صنایع داشتن حاشیه سود مطمئن از الزامات به شمار میآید. در جدول ۳ وضعیت سودآوری شرکت های تولیدی بورس در بازههای عملکردی ۹ ماهه و ۱۲ ماهه سال مالی ۱۳۹۹ و سه ماهه ۱۴۰۰ بررسی شده است.
بر اساس آمار ۴۴۷ شرکت بورسی که اطلاعات مربوط به سود و زیان آنها در بازه سه ماهه ابتدای ۱۴۰۰ در دسترس بوده است ۶۵ شرکت زیانده بوده اند. این در حالی است که در سه ماهه ۱۳۹۹ از بین همین شرکت ها ۷۹ شرکت زیانده بوده اند که نشان می دهد، در کل شرکت های زیانده در صنایع کمتر شده اند؛ همچنین سود اسمی این شرکت ها در سه ماهه ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل حدود سه برابر شده است به گونه ای که جمع سود ۴۴۷ شرکت در سه ماهه ابتدای سال ۱۳۹۹ برابر با ۳۵۷ هزار میلیارد ریال بوده که در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۰ به ۱۰۷۰ هزار میلیارد ریال رسیده است.
به علاوه بر اساس این آمار از میان ۴۷۶ شرکت که اطلاعات مالی آنها در دو سال مالی اخیر در دسترس بوده، در دوازده ماهه ۱۳۹۹ معادل ۳۴ شرکت زیانده وجود داشته که این تعداد نسبت به سال ۹۸ (در بین همین شرکت ها)، ۲۰ واحد کاهش داشته است. همچنین رشد سود اسمی این شرکت ها در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال قبل ۱۳۳ درصد بوده است. رشد سود اسمی شرکت های بورسی در ۹ ماهه ۱۳۹۹ نسبت به مدت مشابه سال گذشته به حدود ۱۳۱ درصد رسیده است. به علاوه، مقایسه سود اسمی شرکت های صنعتی در ۹ ماهه ۱۳۹۹ ، دوازده ماهه ۱۳۹۹ و سه ماهه ابتدایی ۱۴۰۰ نشان می دهد که روند رشد سود اسمی در ۹ ماه اخیر روند صعودی بوده است که بیشتر به دلیل افزایش قیمت دلار و افزایش سود شرکت های صادراتی بوده است.
برای اینکه مشخص شود رشد سود در کدام صنایع بیشتر بوده است در جدول ۳ عملکرد سودآوری شرکت ها به تفکیک صنایع نیز آورده شده است. در بین صنایع مهم مانند سنوات اخیر شرکت های خودروسازی و ساخت قطعات بدترین وضعیت را از نظر سودآوری دارند؛ به صورتی که تنها صنعتی هست که جمع سود خالص شرکت های آن منفی می شود. تعداد شرکت های زیانده این صنعت در دوازده ماهه ۱۳۹۹ پنج شرکت بوده است البته نسبت به تعداد شرکت های زیانده در سال ۱۳۹۸ پنج شرکت از شرکت های زیانده کمتر شده است، اما تعداد شرکت های این صنعت که در سه ماهه ابتدای ۱۴۰۰ زیانده بودند ۱۲ شرکت بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل سه شرکت کمتر است.
رشد صعودی صنایع صادرات محور
نگاهی به رشد سود اسمی صنایع نشان می دهد که صنایع صادرات محور مانند صنایع محصولات شیمیایی و صنایع فلزات اساسی به دلیل رشد نرخ ارز در دوره اخیر با رشد بالای ۲۰۰درصدی در سود اسمی خود نسبت به مدت مشابه مواجه شدند. این در حالی است که صنایعی که تولیدکننده مواد و محصوالت ضروری و مصرفی هستند مانند صنایع دارویی و غذایی با توجه به قیمت گذاری های دولتی که وجود دارند رشد سود اسمی کمتر از رشد تورم داشته اند؛ به گونه ای که رشد سودآوری صنعت محصولات غذایی در سه ماهه ابتدایی ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۶ درصد کاهش داشته و صنعت دارویی نیز تنها ۲۲ درصد افزایش سود داشته است.
معضلی به نام قیمتگذاری دستوری
با توجه به اینکه تعداد شرکت های زیانده این دو صنعت نیز در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل افزایش داشته است، می توان گفت که قیمت گذاری دستوری این صنایع را در وضعیت نامطلوبی از منظر سودآوری قرار داده است که می تواند در بلندمدت تداوم رشد در این صنایع را با مشکل مواجه کند.
جزئیات خبر
شاخص در "بورس" یعنی چه؟ حتما شما هم تاکنون، بارها و بارها، شنیدهاید که مثلا شاخص بورس امروز با 150 واحد رشد، به عدد 70 هزار واحد رسید. همچنین گاهی اوقات رسانهها از کاهش شاخص بورس خبر میدهند. اما تا به حال به این موضوع فکر کردهاید که شاخص بورس، بیانگر چیست و چرا افزایش یا کاهش آن، اهمیت دارد؟ اساس نوسانات شاخص چه مفهومی دارد؟ در این مطلب از بورسینس قصد داریم درباره شاخصهای بورس و انواع شاخص صحبت کنیم. درفرهنگ لغات فارسی واژه شاخص اینطور معنی شده است: برآمده ، مرتفع . 2 - برجسته ، ممتاز. 3 - (اِ.) نمودار. 4 - نمونه ، الگو، سرمشق . 5 - عددی که میانگین ارزش مجموعه ای از اقلام مرتبط با یکدیگر را برحسب درصدی از همان میانگین در فاصله زمانی دو تاریخ بیان کند. شاخص یک معیار آماری است که تغییرات در یک اقتصاد یا بازار بورس را نشان میدهد. در مورد بازارهای مالی، شاخص یک سبد فرضی از کلیه سهامی است که در آن بازار خریدوفروش میشود و میانگین تغییرات قیمت همه سهام را نشان میدهد. روش اندازهگیری هر شاخص، منحصر به همان شاخص است و نمیتوان رقم فعلی یک شاخص را با شاخصی دیگر مقایسه کرد؛ بنابراین برای مقایسه دو شاخص مختلف بهتر است درصد تغییرات شاخصها را نسبت بهروز یا ماه قبل باهم مقایسه کرد، نه عدد فعلی آنها را. از شاخص کل و سایر شاخصهای بورس اوراق بهادار تهران میتوان برای سنجش عملکرد سهام و صندوقهای سرمایهگذاری استفاده کرد. مفهوم شاخص در بورس بسیار متفاوت است، کلمه شاخص (INDEX) در کل به معنای نمودار یا نشاندهنده یا نماینده میباشد. شاخص کمیتی است که نماینده چند متغیر همگن میباشد و وسیلهای برای اندازهگیری و مقایسه پدیدههایی است که دارای ماهیت و خاصیت مشخصی هستند که بر مبنای آن میتوان تغییرات ایجاد شده در متغیرهای معینی را در طول یک دوره بررسی نمود. شاخص بازار سهام چیست ؟ روشی برای اندازهگیری بخشی از بازار سهام است. این شاخص بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکتهای پذیرفته در بورس اوراق بهادار است. طبق فرمول طراحی شده تغییر قیمت شرکتهای بزرگتر که در عین حال سرمایه بیشتری نیز دارند بر نوسان شاخص تاثیر بیشتری میگذارد. در هر بازار بورس اوراق بهاداری میتوان بنا بر احتیاج و کارایی شاخصهای زیادی را تعریف و محاسبه نمود. تاریخچه شاخص بورس روش محاسبه شاخص کل بورس تهران برای درک نحوه محاسبه شاخص کل ابتدا لازم است توضیح دهیم که بازدهی سرمایه گذاران که (در بورس) سرمایه گذاری کرده اند در بورس اوراق بهادار به دو روش محاسبه می شود. ابتدا بازدهی حاصل از دریافت سود نقدی در پایان هر سال است و دوم تغییر قیمت سهم در طول دوره سرمایه گذاری سهامدار. یعنی فرض کنید که شخصی سهامی را به ارزش هر سهم 100 تومان در ابتدای یک سال خریداری کرده است، قیمت هر سهم این شرکت در پایان سال 120 تومان شده و شرکتی که سهام آن خریداری شده است نیز در پایان سال 10 تومان به ازای هر سهم سود تقسیم کرده است. بنابراین این سرمایه گذار روی سهام توانسته تا پایان این سال در مجموع 30 تومان به ازای هر سهم سود کند و در واقع بازدهی این سرمایه گذار در پایان سال 30 درصد بوده است، زیرا سرمایه وی از 100 تومان به 130 تومان افزایش یافته است. حال روش و فرمول محاسبه شاخص کل بورس نیز بر همین اساس می باشد. بدین معنی که شاخص کل افزایش قیمت کلیه سهام های منتشر شده در بورس و همچنین تقسیم سود نقدی این شرکت های سهامی را در نظر گرفته و بر این اساس بازدهی کلیه سهام ها و در واقع بازدهی کل بورس را محاسبه می کند که به آن شاخص کل بورس یا بازدهی نقدی بورس می گویند. مفهوم واحد در شاخص چیست؟ شاخص براساس یک واحد تعریف می شود بدین صورت اگر شاخص کل بورس در ابتدای سال برای مثال 10 هزار واحد باشد و در پایان سال به 15 هزار واحد افزایش یابد یعنی 5 هزار واحد افزایش داشته که این به معنای بازده 50% درصدی در شاخص کل بورس است. شاخص بورس تهران شاخص کل قیمت در بورس تهران برای سه گروه محاسبه میشود که عبارتند از: 1 - شاخص قیمت کل بازار: که در محاسبه آن قیمت سهام تمام شرکتهای معامله شده تاثیر داده میشود. 2 - شاخص قیمت تالار اصلی: که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلو اصلی تاثیر داده میشود. 3 - شاخص قیمت تالار فرعی: که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلوی فرعی تاثیر داده میشود. در زیر به برخی دیگر از شاخصهای بورس اشاره شده است: 4 - شاخص صنعت: این شاخص عملکرد شرکتهای صنعتی بورس را نشان میدهد. مفاهیم این بازار کمک میکند. با یکی از این کلیدها آشنا شوید: 5 - شاخص واسطهگریهای مالی: این شاخص عملکرد شرکتهای واسطهگری مالی شامل هلدینگها، سرمایهگذاریها و لیزینگها را نشان میدهد. 6 - شاخص قیمت و بازده نقدی: این شاخص را در سالهای اخیر روزنامه همشهری با نام شاخص بازده بازار سهام به سهامداران شناسانده است. شاخص قیمت و بازده نقدی را میتوان یکی از دقیقترین شاخصهای محاسبه در بورس تهران به حساب آورد زیرا هر دو مولفه تقسیم سود در شرکتها و بازده سهام بر اثر افزایش قیمت سهام شرکتها در آن مدنظر قرار گرفته است. 7 - شاخص عملکرد تالار اصلی: این شاخص فقط روند حرکت قیمت سهام شرکتهای درج شده در تابلوی اصلی بورس تهران را طبق ضوابط محاسبه شاخص کل نشان میدهد. 8 - شاخص کل قیمت سهام: این شاخص بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکتهای پذیرفته در بورس اوراق بهادار است. طبق فرمول طراحی شده تغییر قیمت شرکتهای بزرگتر که در عین حال سرمایه بیشتری نیز دارند بر نوسان شاخص تاثیر بیشتری میگذارد. 9 - شاخص عملکرد تالار فرعی: این شاخص فقط روند حرکت قیمت سهام شرکتهای درج شده در تابلوی فرعی بورس تهران را طبق ضوابط محاسبه شاخص کل نشان میدهد محاسبه شاخص های مختلف بر اساس فرمولهای قراردادی انجام میگیرد و هر شاخصی بنا بر داده ها و فرمول مورد استفاده میتواند گویای تغییرات خاصی باشد. لذا به غیر از شاخص کل قیمت که نشاندهنده تغییرات قیمت کلیه شرکتها میباشد مابقی شاخصها بنا بر نوع محاسبه و شرکتهایی که در آن مورد محاسبه قرار میگیرند باید تفسیر شوند. حال که تا حدودی با نحوه محاسبه شاخصهای مختلف آشنا شدیم لازم است با توجه به اینکه سهام چه شرکتهایی در شاخص مورد نظر تاثیر گذار بوده اند تفسیر لازم را از شاخص مورد نظر داشته باشیم . سرمایه گذاران باید به دو نکته توجه نمایند: نکته ۱ - افزایش شاخص کل کلا بمعنی سودآوری کلیه سهام موجود در بورس نیست. برعکس این مسئله کاهش شاخص کل هم بمعنی ضرر در کل سهام موجود در بورس نیست. نکته ۲ - یکی از مهمترین مسائل در سرمایهگذاری در بورس تشکیل سبد سهام است. سرمایه گذاران باید از هر صنعتی یک نوع از سهام آن صنعت را در سبد خود داشته باشند. شاخص هم وزن بورس چیست؟ در محاسبه شاخص هموزن، بزرگی و کوچکی شرکتها در محاسبه دخالت داده نمیشوند و همه شرکتها به یک میزان در شاخص اثر میگذارند. به طور مثال شرکت بزرگی مانند هلدینگ خلیج فارس با شرکت کوچکی مانند دامداری تلیسه نمونه هموزن است. بنابراین نوسانات قیمتی آنها تاثیر مشابهی روی شاخص هموزن میگذارد. بنابراین این عامل باعث میشود در برخی روزهایی که به طور مثال شاخص کل مثبت است ولی اکثر سهام بازار منفی هستند، شاخص هموزن منفی شود زیرا وضعیت اکثریت سهام بازار است که در شاخص هموزن منعکس میشود. مبنای شاخص هم وزن بورس مبنای شاخص هموزن 10000 واحد بوده و از اول فروردین 1393 معرفی شده است. به نظر میرسد که این شاخص با کیفیت بهتری نشاندهنده کلیت وضعیت بورس تهران است.
شاخص بورس و کاربردهای آن
افراد جهت اجرای معاملات، اطلاعات و عوامل متعددی را بررسی میکنند؛ شاخص بورس یکی از اصلیترین عواملی است که با بررسی آنها قادر به ارزیابی وضعیت عمومی قیمت شرکتها و میزان سودشان هستیم. در این مقاله، به توضیح مفهوم شاخص بورس و معرفی انواع آن خواهیم پرداخت.
شاخص بورس چیست؟
روند قیمت با بازدهی سهام یک شرکت مشخص به راحتی و با دستیابی به قیمت سهام و سود شرکت مورد نظر قابل بررسی است؛ اما انجام این بررسی برای تمام یا گروهی از شرکتها تنها با بررسی قیمت تکی آنها امکانپذیر نیست و نیاز به استفاده از نماگری دارد که وضعیت عمومی قیمت با بازدهی در میان شرکتهای مورد بررسی را نشان میدهد.
شاخصها نماگرهایی هستند که وظیفه آشکار ساختن شرایط عمومی قیمت یا بازدهی در میان تمام یا گروهی از شرکتهای پذیرفته شده در بورس را به عهده گرفتهاند. از این رو می توان شاخص را نماگری نامید که نشاندهنده سطح عمومی پارامتری مشخص (به طور معمول قیمت با بازدهی) در میان گروهی از متغیرهای مورد بررسی تمام یا گروهی از شرکتها است. بنابراین شاخص کل قیمت نماگری است که سطح عمومی قیمت کل شرکتهای پذیرفته شده در بورس را نشان میدهد. به همین ترتیب شاخص بازدهی قیمت و بازدهی نقدی نیز نشاندهنده سطح عمومی بازدهی کل شرکتهای پذیرفته در بازار اوراق بهادار است.
کاربردهای شاخص بورس
تعریف شاخص نشان میدهد که کاربرد آن نشان دادن سطح عمومی قیمت یا بازدهی کل در میان تمام یا گروهی از شرکتهای پذیرفته شده در بورس است. به بیان دیگر، شاخص شرایط عمومی شرکتهای مورد بررسی را نشان میدهد و معیاری برای سنجش وضعیت کلی اوراق بهادار یا وضعیت بخش یا صنعت خاصی در این بازار است.
توجه به این نکته ضروری است که شاخصها سطح قیمت را در مقایسه با تاریخ مشخصی که تاریخ مبدا نام دارد نشان میدهند. به عبارت دیگر سطح شاخصها نسبت به تاریخ مبدا یا همان زمان آغاز محاسبه شاخص سنجیده میشود.
نکته دیگر این است که شاخص سطح عمومی قیمتها با بازدهی را نشان میدهد و کاهش یا افزایش آن لزوما بیانگر صعود یا نزول تمامی شرکتها نیست.
به طور خلاصه کاربردهای شاخص عبارتند از:
- اعداد شاخص بیان اطلاعات عمومی و کلی در مورد ساختار بازار است. در واقع شاخص مانند یک دماسنج وضعیت کلی اقتصاد و بازار را نشان میدهد، معمولا از کاهش شاخص به معنای رکود اقتصادی و افزایش آن به مفهوم رونق اقتصادی تعبیر میشود.
- شاخص ابزاری است برای مقایسه تغییرات یک پدیده در دو زمان متفاوت.
- از بررسی اعداد شاخص، تغییرات احتمالی قیمت ها در آینده را می توان دنبال کرد.
شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است. با استفاده از شاخص قیمت میتوان صنایع مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.
منظور از شاخص کل قیمت چیست؟
شاخص کل قیمت، یکی از مهمترین شاخص های بورس تهران است که براساس فرمول زیر محاسبه میشود.
در واقع این شاخص بیان میکند که ارزش کل بازار ، نسبت به سال پایه چند برابر شده است.
شاخص کل قیمت در بورس تهران برای ۳ گروه محاسبه میشود که عبارتند از:
- شاخص کل قیمت بازار
فرمول محاسبه آن از فرمول محاسبه شاخص کل قیمت پیروی میکند با این تفاوت که در محاسبه آن قیمت سهام تمام شرکتهای معامله شده لحاظ میشود.
- شاخص قیمت تالار اصلی
فرمول محاسبه آن از فرمول محاسبه شاخص کل قیمت پیروی میکند با این تفاوت که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلو اصلی بورس لحاظ میشود.
۳) شاخص قیمت تالار فرعی
فرمول محاسبه آن از فرمول محاسبه شاخص کل قیمت پیروی میکند با این تفاوت که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلوی فرعی تاثیر داده میشود، در تالار فرعی شرکتهای تازه وارد یا شرکتهایی که شرایط حضور در تالار اصلی را ندارند، معامله میشود.
ویژگی شاخص های کل قیمت
- موزون بودن
به این دلیل که در محاسبه آن ارزش سهام در تعداد سهام منتشره ضرب میشود؛ بنابراین تغییرات قیمت سهام بر اساس تعداد سهمهای منتشر شده شرکتها در شاخص موثر است. به این معنی که هر چه تعداد سهام منتشره شرکت بیشتر باشد، تغییرات قیمت سهم مورد نظر تاثیر بیشتری بر روی شاخص خواهند گذاشت.
این شاخصها به لحاظ اینکه براساس تغییرات سهام تمام شرکتهای پذیرفته شده در بورس محاسبه میگردد، پس خصوصیت جامع بودن را دارد.
شاخص کل قیمت به دلیل محاسبه و انتشار لحظهای توسط سازمان بورس قابلیت در دسترس بودن را دارد.
شاخص ۵۰ شرکت فعال تر
شاخص ۵۰ شرکت برتر این شاخص نشاندهنده سطح عمومی قیمت ۵۰ شرکت منتخب بورس است. آن چه در انتخاب ۵۰ شرکت مزبور که دورههای سه ماهه صورت میگیرد، بیشترین اهمیت را دارد، تعداد روزهای شاخص صنعت چیست؟ دادوستد شرکت ها است. به عبارت دیگر بر خلاف سایر بورسها که به طور معمول، میزان سرمایه را برای انتخاب شرکتهای منتخبی ملاک قرار میدهند و تنها آن را مقید به میزان مشخصی از نقدشوندگی میکنند، بورس تهران میزان نقدشوندگی یا فعالیت شرکتها را ملاک اصلی برای گزینش ۵۰ شرکت قرار داده و به همین سبب شاخص مزبور، شاخص ۵۰ شرکت فعالتر نامیده است. برای محاسبه این شاخص از دو روش استفاده میشود؛ روش اول میانگین ساده بوده و روش دوم نیز همانند شاخص كل محاسبه و تعدیل میشود.
شاخص های دیگر در بورس
در یک تفکیک کلیتر، شاخص شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران به دو گروه شاخص صنعت و شاخص مالی تقسیم شدهاند:
شاخص مالی
شاخص بازدهی شرکتهای سرمایهگذاری را شامل میشود. شرکتهایی که مستقیما به فعالیت صنعتی و تولیدی اشتغال ندارند بلکه در زمینههای مختلف سرمایهگذاری مینمایند، شاخص مالی کلیه شرکتهای صنعت واسطهگری مالی را در برمیگیرد.
شاخص صنعت
شاخص بازدهی شرکتهای غیر سرمایهگذاری را شاخص صنعتی میگویند (شرکتهایی که مستقیما کار تولیدی میکنند). شاخص صنعت شامل کلیه شرکتهای بورس به جز واسطهگریهای مالی است.
شاخص بورس چیست؟
حتی اگر اطلاعات زیادی در مورد بورس نداشته باشید حتماً واژه شاخص بورس در رسانههای مختلف به گوشتان خورده است. دراخبار اقتصادی بارها شنیدهاید که برای مثال، شاخص بورس تهران امروز رشد (افزایش) یا افت (کاهش) داشته است. سؤال پیش میآید که این شاخص بورس چیست؟ چگونه اندازه گیری میشود و برای فعالین بورس چه اهمیتی دارد و نشانگر چیست؟ در این مقاله انواع شاخصهای بورس و شاخصهای اصلی بورس را به شما معرفی خواهیم کرد. آنچه خواهید خواند در سرتیترهای زیر به شما ارائه میشود:
- تعریف شاخص
- شاخص بورس
- شاخص کل بورس
- مفهوم واحد در شاخص
- شاخص قیمت
- شاخص هم وزن بورس
- شاخص ۵۰ شرکت فعال تر
- شاخص صنعت
- شاخص سهام آزاد شناور
- انواع شاخصها در یک نگاه
- کاربرد شاخص
تعریف شاخص
شاخص یک معیار آماری است. روش اندازه گیری هر شاخص متعلق به همان شاخص است و نمیتوان رقم فعلی یک شاخص را با شاخص دیگر مقایسه کرد. واژه شاخص (Index) همیشه بیانگر عددی است که با استفاده از آن میتوان میزان تغییرات در یک یا چند متغیر، طی یک مدت زمان مشخص را مشاهده کرد. در واقع شما با بررسی یک شاخص، میزان تغییرات متغیر مد نظرتان را اندازه گیری میکنید. شاخص بازار اول و دوم چیست؟
شاخص بورس
شاخص بورس تغییرات کلی بورس را نشان میدهد که با رشد و یا افت مواجه شده است. در نظر داشته باشید که در بورس تنها یک نوع شاخص وجود ندارد بلکه چند شاخص وجود دارد که شرایط بورس را از جنبههای متفاوت بررسی میکند. محاسبه انواع شاخصهای بورس بر اساس فرمولهای قراردادی انجام میگیرد و هر شاخصی بنا بر دادهها و فرمول مورد استفاده میتواند گویای تغییرات خاصی باشد؛ لذا به غیر از شاخص کل قیمت که نشاندهنده تغییرات قیمت کلیه شرکتها میباشد بقیه شاخصها بنا بر نوع محاسبه و شرکتهایی که در آن مورد محاسبه قرار میگیرند باید تفسیر شوند.
با تحلیل این شاخصها میتوان از وضعیت گذشته و حال بورس مطلع شد و در تصمیم گیریهای افراد فعال در بورس تأثیر بسزایی خواهد داشت. در بین این شاخصها چند شاخص از اهمیت ویژهای برای فعالین بورس برخوردارند. از آنجایی که شرکتهای بزرگ و سرمایه دار تأثیر زیادی بر شاخص میگذارند ممکن است رشد و کاهش شاخص بورس ناشی از فعالیت آنها باشد و لزوماً دیگر شرکتها با چنین وضعیتی درگیر نباشند.
در نظر داشته باشید که شاخص، بخصوص شاخص کلی به عنوان شاخص اصلی بورس، وضعیت کلی بورس را نشان میدهد و مثبت یا منفی بودن آن به معنای مثبت یا منفی بودن کل بورس نیست.
شاخص کل بورس
شاخص کل از شاخصهای اصلی بورس است. این شاخص در بین انواع شاخص های بورس در بین فعالین بورس از پرکاربردترین و حیاتیترین شاخصهاست. شاخص کل نشان دهنده سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس است. تغییرات شاخص کل، میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس را نشان میدهد. برای مثال، شما از سهام شرکتهای فعال در بورس یک سهم خریداری کردهاید، شاخص کل، هم تغییرات قیمت سهام شما و هم سودهایی که سالیانه شرکتها به شما پرداخت میکنند را نشان میدهد.
شاخصها سطح قیمت را در مقایسه با تاریخ مشخصی که به تاریخ مبدأ شهرت دارد میسنجند. بر اساس فرمول تغییر قیمت شرکتهای بزرگتر با سرمایه بیشتر تأثیر بیشتری بر نوسانات شاخص بورس و روند عمومی قیمتها میگذارد. برای بررسی شاخص کل باید این نکته را در نظر داشته باشید که آنچه اهمیت دارد میزان تغییرات این شاخص است نه عدد آن. بازدهی سرمایه گذارانی که در بورس سرمایه گذاری کردهاند به دو روش اندازه گیری میشود.
اولی، بازدهی حاصل از دریافت سود نقدی در پایان هر سال است و دومی تغییر قیمت سهم در طول دوره سرمایه گذاری سهامدار.
شاخص کل نشاندهنده رفتار عمومی تمام فعالهای بازار است. اگر سرمایهگذاران به بازار سهام اقبال نشان بدهند، سمت خریدار کمی سنگینتر از سمت فروشنده میشود. این عدم تعادل شاخص را به سمت بالا هدایت میکند؛ اما خروج سرمایهها از بازار میتواند شاخص را به سمت پایین بکشد. حالا فرض کنید که قیمت هیچ سهمی تغییر نکند آیا باز هم ممکن است شاخص بورس تغییر کند؟ بله! با تغییر در مقدار سود شرکتها تغییر در شاخص اتفاق می افتد. البته در واقعیت هرگز این اتفاق رخ نمیدهد، چرا که تغییر در سود هر سهم قطعاً بر روی قیمت سهام تأثیر خواهد گذاشت.
در این زمینه ، سرمایه گذاران باید به دو نکته توجه نمایند:
- افزایش شاخص کل، به معنی سودآوری کلیه سهام موجود در بورس نیست، برعکس این مسئله کاهش شاخص کل هم به معنی ضرر در کل سهام موجود در بورس نیست.
- یکی از مهمترین مسائل در سرمایهگذاری در بورس تشکیل سبد سهام است. سرمایه گذاران باید از هر صنعتی یک نوع از سهام آن صنعت را در سبد خود داشته باشند. سبد سهام یا پُرتفُوی ترکیبی مناسب از سهام یا سایر داراییها است که یک سرمایهگذار آنها را خریداری کرده است. هدف از تشکیل سبد سهام، تقسیم کردن ریسک سرمایهگذاری بین چند سهم است؛ بدین ترتیب، سود یک سهم میتواند ضرر سهام دیگر را جبران کند. یک ضربالمثل معروف میگوید: «همه تخممرغها را در یک سبد نگذارید.»، چرا که ریسک شکستن سبد، باعث نابودی همه تخممرغها خواهد شد.
مفهوم واحد در شاخص
شاخص بر اساس یک واحد تعریف میشود. بدینصورت که اگر شاخص کل بورس در ابتدای سال برای مثال ۱۰ شاخص صنعت چیست؟ هزار واحد باشد و در پایان سال به ۱۵ هزار واحد افزایش یابد یعنی ۵ هزار واحد افزایش داشته که این به معنای بازده پنجاه درصدی در شاخص کل بورس است.
شاخص قیمت
این شاخص نیز یکی از اصلیترین شاخصهای بورس است. این شاخص معرف روند عمومی قیمت سهام همه شرکتهای فعال در بورس است؛ یعنی اگر شاخص قیمت بورس در یک سال ۱۵ درصد رشد داشته باشد به این معنی است که سطح عمومی قیمتها در بورس در یک سال گذشته بهطور متوسط ۱۵ درصد رشد داشته است. تفاوت این شاخص با شاخص کل این است که در شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکتهای بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار میگیرد ولی در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکتها هم در محاسبه شاخص دخیل است.
در این شاخص نیز مثل شاخص کل، وزن شرکتها در تأثیر آنها بر شاخص اهمیت دارد؛ یعنی هرچه شرکت بزرگتر باشد (سرمایه آن بیشتر باشد) تأثیر آن بر شاخص قیمت بیشتر است. گر شاخص قیمتها ۱ درصد رشد کند، یعنی میانگین قیمتهای هر برگه سهم بهطور میانگین ۱ درصد رشد داشته است.
در بین شاخص صنعت چیست؟ انواع شاخص های بورس، برای کسانی که میخواهند از خریدوفروش سهم در کوتاهمدت سود بگیرند، شاخص قیمتها از شاخص کل مهمتر است.
شاخص هموزن بورس
در این شاخص تمام شرکتهای موجود در بورس به یک میزان در شاخص تأثیر میگذارند بدون آنکه کوچکی یا بزرگی آنان مطرح باشد. در این شاخص، دیگر شرکتهای بزرگ نمیتوانند شاخص را بهواسطه سرمایه زیادشان تحت تأثیر قرار دهند. به نظر میرسد که این شاخص باکیفیت بهتری نشاندهنده کلیت وضعیت بورس تهران است.
به خاطر وزن مساوی تمام نمادها، دستکاری این شاخص کار دشواری است و نمیشود با حمایت از چند سهم آن را تغییر داد. به همین دلیل عدهای از تحلیلگرها برای بررسی حال عمومی بازار، شاخص هموزن را ملاکی مناسبتر میدانند.
شاخص ۵۰ شرکت فعالتر
شاخص ۵۰ شرکت فعالتر، شاخصی است که از ۵۰ شرکت با بیشترین حجم معاملات ساخته میشود. این ۵۰ شرکت، شرکتهایی با بیشترین ضریب نقد شوندگی هستند چراکه بیش از دیگر سهمها خریدوفروش میشوند. معمولاً هر سه ماه یکبار، ۵۰ شرکت برتر در بورس اوراق بهادار معرفی میشوند که سهام این شرکتها نسبت به سایر شرکتهای موجود در بورس اوراق بهادار، قابلیت نقد شوندگی بیشتری را دارد. شاخص ۵۰ شرکت برتر میانگین قیمت سهام این ۵۰ شرکت برتر را نشان میدهد.
این شرکتها در طول روز، به تعداد قابل توجهی خریدوفروش میشوند و سهامداران بهراحتی میتوانند سهام این شرکتهای بورسی را خریدوفروش کنند. در این شاخص شرکتهایی با نقد شوندگی پایینتر حضور ندارند. ممکن است شاخص کل پایین بیاید، اما اوضاع بازار خوب باشد. شاخص ۵۰ شرکت فعالتر میتواند چگونگی شرایط سهمهایی که خریدوفروش میشوند را نشان میدهند.
شاخص صنعت
یکی از انواع شاخصهای بورس، شاخص صنعت است. این شاخص فقط به شرکتهای صنعتی توجه دارد. صنایعی مثل فلزات اساسی، پتروشیمی و خودروسازیها. در این شاخص بانکها، بیمهها و شرکتهای خدماتی نقش ندارند. این شاخص بیشتر از فعالان بازار سرمایه برای سیاستگذارها اهمیت دارد. مقاله در مورد “بازار اول بورس بهتر است یا بازار دوم” را بخوانید.
شاخص سهام آزاد شناور
بهصورت کلی سهام شرکتهای بورسی را سهامداران حقیقی و حقوقی خریداری میکنند و معمولاً سهامداران حقوقی مالکان پرنفوذی در شرکتهای بورسی به شمار میآیند و در صورت خریداری سهام شرکتهای بورسی، درصد بالایی از سهام شرکت را تصاحب میکنند. با توجه به این موضوع، به میزان سهامی که معمولاً در شرکتهای بورسی در اختیار سهامداران حقیقی قرار دارد و مرتباً در بازار خریدوفروش میشود، سهام شناور آزاد گفته میشود.
هرچقدر میزان درصد سهام شناور آزاد یک شرکت بیشتر باشد، برای سرمایهگذاران حقیقی، این شرکت بورسی جذابیت بیشتری دارد. با توجه به این موضوع، شاخص آزاد شناور تغییرات قیمت آن بخش از سهام را میسنجد که توسط سهامداران حقیقی خریدوفروش میکند؛ این شاخص میتواند تصویر مناسبی از شرکتهای بورسی در اختیار سهامداران قرار دهد. شاخص دوم بورس چیست؟
انواع شاخصها در یک نگاه
- شاخص قیمت کل بازار: در محاسبه آن قیمت سهام تمام شرکتهای معاملهشده تأثیر داده میشود.
- شاخص قیمت تالار اصلی: در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معاملهشده در تابلو اصلی تأثیر داده میشود.
- شاخص قیمت تالار فرعی: در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معاملهشده در تابلوی فرعی تأثیر داده میشود.
- شاخص صنعت: این شاخص عملکرد شرکتهای صنعتی بورس را نشان میدهد.
- شاخص واسطهگریهای مالی: این شاخص عملکرد شرکتهای واسطهگری مالی شامل هلدینگها، سرمایهگذاریها و لیزینگها را نشان میدهد.
- شاخص ۳۰ شرکت بزرگتر: این شاخص فقط نشاندهنده ۳۰ شرکت بزرگتر است؛ یعنی شرکتهایی که بیشترین ارزش بازار (تعداد سهم ضربدر قیمت سهم) رادارند.
- شاخص بازار اول و شاخص بازار دوم: شاخص بازار اول و دوم نیز همانطور که از نامش برمیآید، نمایشدهنده وضعیت بازارهای اول و دوم بورس میباشد و از منظر روش محاسبه، همانند شاخص کل بورس، شرکتهای با سرمایه بالا بیشترین تأثیر را بر این بازار را دارند.
- شاخص قیمت و بازده نقدی: این شاخص را در سالهای اخیر روزنامه همشهری با نام شاخص بازده بازار سهام به سهامداران شناسانده است. شاخص قیمت و بازده نقدی را میتوان یکی از دقیقترین شاخصهای محاسبه در بورس تهران بهحساب آورد زیرا هر دو مؤلفه تقسیم سود در شرکتها و بازده سهام براثر افزایش قیمت سهام شرکتها در آن مدنظر قرارگرفته است.
- شاخص کل قیمت سهام: این شاخص بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکتهای پذیرفته در بورس اوراق بهادار است. طبق فرمول طراحیشده تغییر قیمت شرکتهای بزرگتر که درعینحال سرمایه بیشتری نیز دارند بر نوسان شاخص تأثیر بیشتری میگذارد.
کاربرد شاخص
- اعداد شاخص از بیانگر اطلاعات عمومی و کلی در مورد ساختار بازار است. معمولاً از کاهش شاخص با عنوان رکود بازار و از افزایش آن با عنوان رونق اقتصادی یاد میشود.
- شاخص ابزاری است برای مقایسه تغییرات بین دو پدیده در دو زمان متفاوت
- با بررسی شاخص تغییرات احتمالی قیمتها در آینده را میتوان پیشبینی کرد.
- شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است. حتی با استفاده از شاخص میتوان صنعتهای مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.
افرادی که در بورس سرمایهگذاری میکنند باید به کاربرد هر شاخص توجه کنند و با استفاده از آن به تحلیل وضعیت بورس بپردازند و با توجه به اینکه سهام چه شرکتهایی در شاخص موردنظر تأثیرگذار بودهاند تفسیر لازم را از شاخص موردنظر داشته باشند. برای آگاهی از نحوه جبران ضرر در بورس، مطلب مرتبط را مطالعه نمایید.
درباره مهرناز سلطانی
نویسنده کتاب: ثروت نهفته در بورس ایران ،مدرس و مربی دوره های بورس و هوش مالی مقدماتی و پیشرفته ،بنیان گذار مجموعه همیار سرمایه ،تحلیگر و معامله گر بورس اوراق بهادار ،نویسنده روزنامه همشهری در حوزه بورس کارشناس رادیو اقتصاد سیما سخنران در سمینارها و همایش های مالی نگارنده بیش از 150 مقاله آموزشی در بازارهای مالی
دیدگاه شما