درک برنامه معاملاتی

ریسک‌های جهانی اقتصاد ایران

مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری، وابسته به سازمان برنامه و بودجه، با بررسی تحولات جهانی، این پرسش کلیدی را مطرح کرده که آیا اقتصاد ایران از تحولات جهانی تاثیر گرفته یا تحت تاثیر سیاست‌های داخلی است؟ این گزارش آخرین تحولات خارجی، نظیر سیاست‌های پولی برای مهار تورم، جنگ اوکراین و روسیه، وضعیت روابط اقتصادی ایران و کشورهای منطقه نظیر ترکیه، عراق و افغانستان…

پل کریمه در آتش

پل کرچ در کریمه که برای روسیه بسیار حیاتی بود، آسیب اساسی دید. این پل برای جابه‌‌جایی نیروها از اهمیت بسزایی برخوردار بود. روزنامه کی‌‌یف پست، چاپ اوکراین به نقل از کمیته ضد تروریسم روسیه اعلام کرد…

تورم مسکن از مسیر نوسازها

سقوط فروش «نوساز»ها در بازار درک برنامه معاملاتی مسکن تهران، رکورد جدید زد. ماه گذشته سهم این گروه از فایل‌های ملکی در معاملات مسکن به کمترین میزان طی حداقل ۵سال گذشته رسید. بررسی‌ها در این‌باره حاکی است، آپارتمان‌های…

جنبش درک برنامه معاملاتی اجتماعی نسل گیمرها

عباس کاظمی، دانشیار موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با بیان اینکه جامعه ایرانی از سیاسی شدن نسل‌های دهه هفتاد و هشتاد شگفت‌زده شده است، تاکید کرد: دهه هشتادی‌ها نسل…

سرمقاله

نشانه‌های متناقض در مذاکرات

اگر چه فرآیندهای کنش دیپلماتیک و مذاکرات چندجانبه در حوزه سیاست بین‌الملل ماهیت مبهم و تناقض‌‌آمیز دارد، اما دیپلماسی وین نشان از تعلیق و تردیدهای ابهام‌‌آمیز است. «ژانوس» را می‌توان نماد سیاست، دیپلماسی و کنش بازیگران در روند…

فیلم آموزشی پلن نویسی و استراتژی معاملاتی با علی نورانی

در موضوع آموزش معامله گری در بازارهای مالی آنچه همواره مورد توجه قرار گرفته، آموزش تحلیل به روش های مختلف و یافتن نقاط ورود و خروج مناسب بوده است، و آنچه کمتر به آن توجه شده است، موضوعاتی مانند مدیریت ریسک و سرمایه و روانشناسی و خودشناسی بوده است. اما کلیدی ترین بخش از معامله گری موفق به طور معمول کاملا فراموش شده است، نوشتن پلن معاملاتی و استراتژی شخصی، به این معنا که آنچه به صورت اجزای پراکنده و نامرتبط در تمام علوم گفته شده در بالا آموخته ایم، را در جهت رسیدن به موفقیت نهایی در کنار هم قرار دهیم.

اما حتی این هم به تنهایی کافی نیست و نیاز است ابزاری داشته باشیم که پلن و استراتژی شخصی ما را ارزیابی و عیب یابی کند و راه تصحیح آن را به ما نشان دهد. توجه داشته باشید از مهمترین خصوصیات پلن و استراتژی معاملاتی مناسب، جامع بودن، سادگی، قابل اجرا بودن، همخوانی با شرایط معامله گر و قابل ارزیابی و بازنگری بودن است.

اهداف این مجموعه

این مجموعه بدنبال این هدف تهیه شده است، که مسیر و استراتژی مناسب از لحظه شروع یک روز معاملاتی تا لحظه پایان و حتی فراتر از آن یعنی ارزیابی و بازنگری علمی استراتژی شخصی را به شما نشان دهد. برای کمک به این موضوع دو نرم افزار کمکی (برای بازارهای جهانی و همچنین برای بازار بورس داخلی) به همراه یک کتاب الکترونیک در کنار این مجموعه جامع سه قسمتی ارائه شده است.

این مجموعه بارویکرد و مثال های مرتبط با بازارهای جهانی آماده شده ولی از مفاهیم و کلیات آن می توانید برای هر بازار مالی استفاده کنید و برای شما راهنما و چراغ راه خواهد بود.

۷ مشکل بزرگ حد ضرر و چگونگی حل آنها (بخش دوم)

مبحث حد ضرر و نحوه قرار دادن آن یکی از مسائلی‌ که بحث‌های فراوانی پیرامون آن وجود دارد و حتی بسیاری از تریدرها ممکن است به درستی آن را درک نکرده باشند. در این مطلب قصد نداریم تا یک استراتژی خاص برای استفاده از حد ضررها را به شما نشان دهیم بلکه می‌خواهیم نگاهی به اصول استفاده از حد ضرر داشته باشیم که قطعا به همه معامله‌گران کمک می‌کند تا روش خود را بهبود ببخشند.

۵- حد ضررهای واضح بدون فضای کافی

تا الان چند بار شده که یک موقعیت ایده‌آل را دیده باشید و بعد از ورود به معامله، قیمت قبل از اینکه در مسیر مدنظر شما حرکت کند مستقیما حد ضرر شما را زده باشد؟ این سناریویی است که خیلی از تریدرها با آن برخورد می‌کنند و اغلب آنها تصمیم می‌گیرند که معاملات بعدی خود را بدون حد ضرر انجام دهند؛ چه ایده بدی!

اگر مدام حد ضرر شما قبل از اینکه قیمت به سمت هدفتان برود فعال می‌شود، به احتمال زیاد حد ضررتان را روی سطحی قرار می‌دهید که دیگر تریدرها نیز حد ضررشان را قرار داده‌اند. مخصوصا اگر موقعیت‌های خیلی واضح را ترید می‌کنید، برای تریدرهای حرفه‌ای و بانک‌ها خیلی ساده است که محل قرار گیری حد ضرر تریدرهای عادی را پیدا کنند.

بنابراین حد زیان خود را با مقداری فاصله قرار دهید.

۶- افزایش دادن حد ضرر

این هم یکی دیگر از اشتباهات تریدرهاست که حد ضرر خود را افزایش می‌دهند. زمانی که تریدر آماده پذیرش زیان نیست، حد ضرر خود را بزرگ‌تر کرده و در واقع معتقد است (بخوانید امیدوار است) که تحلیل‌اش درست می‌باشد. این مورد زمانی که تریدر حد ضرر معقولی را انتخاب نکرده‌ شایع‌تر می‌باشد. اگر شما از این مشکل رنج می‌برید و مدام حد ضررهای خود را افزایش می‌دهید راه حل این است که وقتی معامله‌ای را انجام دادید، برنامه معاملاتی خود را ببندید و از کامپیوترتان دور شوید. این کار حتی باعث می‌شود که اعتماد به استراتژی معاملاتی‌تان نیز در شما افزایش یابد.

۷- جابجا کردن حد ضرر و بدون ریسک کردن معاملات

جابجا کردن حد ضرر (Stop Trailing) و بدون ریسک کردن معاملات (Risk Free/Break Even) مواردی هستند که بعضی از افراد آنها را به درستی متوجه نشده‌اند. در واقع ما از این دو روش برای محافظت کردن از سود معاملات و همچنین باقی ماندن در پوزیشن‌هایی که در طی یک روند پرقدرت و مناسب اخذ کرده‌ایم استفاده می‌کنیم. اما اگر به درستی آنها را به کار نبریم می‌توانند باعث خراب شدن یک استراتژی خوب شوند.

دلیل اینکه چرا جابجا کردن حد ضرر معمولا به درستی کار نمی‌کند این است که تریدرها به دلیل ترس یا طمع خود این کار را انجام می‌دهند. آنها خیلی زود حد ضرر را جابجا می‌کنند تا پوزیشن خود را بدون ریسک کرده باشند و مانع زیانده شدن تریدشان شوند و یا سود دریافتی را به بازار پس ندهند.

یک چارت را به صورت دلخواه باز کنید. خواهید دید که قیمت به شکل امواج حرکت می‌کند (منظورمان امواج الیوت نیست!). تریدری که حد ضرر را خیلی زود و خیلی نزدیک به قیمت جابجا می‌کند، درکی از رفتار طبیعی قیمت ندارد.

استراتژی‌های معاملاتی در بازارهای مالی

اگر شما هم جزء معامله‌گران و سرمایه‌گذارانی هستید که اغلب از معاملاتتان نتیجه دلخواه را نمی‌گیرید، نحوه طراحی و اجرای استراتژی‌های معاملاتی شما، می‌تواند یکی از احتمالات مهم ناکامی‌تان باشد. در سی‌وششمین دورهمی مجازی کافه پول که یکشنبه ۱۰ اسفندماه ۱۳۹۹ برگزار شد تلاش کردیم به این سوال پاسخ دهیم که چگونه متناسب با شرایط هر بازار و انتظارات‌مان، مناسب‌ترین استراتژی معاملاتی را طراحی و اجرا کنیم؟

با این گزارش-مقاله کوتاه و جمع و جور از کافه پول شماره ۳۶ همراه باشید.

استراتژی معاملاتی چیست؟

همانطور که گفتم، برنامه شماره ۳۶ کافه پول در مورد استراتژی‌های معاملاتی در بازارهای سرمایه‌گذاری بود. در این برنامه بعد از ذکر مقدماتی کوتاه، استراتژی معاملاتی را اینگونه تعریف کردیم:

یک استراتژی معاملاتی، نوعی شیوه خرید و فروش در بازارهای سرمایه گذاری است که بر قواعدی از پیش‌ تعریف‌شده برای اتخاذ تصمیمات معاملاتی استوار است.

بهترین ایده‌ها و فعالیت‌ها و تصمیم‌ها باید پیش از عملی شدن به خوبی بررسی شده و فرا گرفته شوند. تلاش کردم در کافه پول ۳۶، کاری کنم که در نهایت منجر به گرفتن تصمیمات بهتر و اتخاذ استراتژی‌های معاملاتی بهتر توسط دوستان شرکت کننده و سرمایه‌گذاران عزیز شود.

نکات مختلفی در مورد استراتژی معاملاتی

در مورد استراژی معاملاتی، چندین کتاب مطالعه کردم و تلاش کردم بهترین نکات این کتاب‌ها را جمع آوری و با زبانی ساده و گویا، به دوستان ارائه کنم.

برخی از این نکات را در زیر می‌خوانید:

مدیریت راهبرد فردی داشته باشیم

مدیریت راهبرد فردی در تعیین یک استراتژی، موضوع مهمی است. در واقع می‌توانیم بگوییم هنر، علم و مهارت فرد در تعیین، اجرا و ارزیابی تصمیم‌های چندگانه که فرد را قادر می‌سازد به اهداف از پیش تعیین شده برسد.

در مدیریت درک برنامه معاملاتی راهبرد فردی باید به سه نکته «تدوین راهبردها»، «اجرای راهبردها» و «ارزیابی راهبردها» توجه کنیم و یک به یک این مراحل را طی کنیم.

نقشه راه داشته باشیم

نقشه راه تصویری است از وظایف و نقاط عطف پروژه یا عملکرد روزمره‌ای که روابط منطقی بین آنها را نشان می دهد.

برای اینکه نقشه راه را به خوبی بلد باشیم، باید تعاریف پروژه و همچنین «وظیفه» را هم بلد باشیم. تمام این تعاریف را در کافه پول، تشریح کردم و برایشان در قالب مثال، توضیحاتی مبسوط ارائه دادم.

مسیر اضطراری داشته باشیم

همیشه باید در طراحی استراتژی‌های معاملاتی، مسیر اضطراری را در نظر بگیریم.

مسیر اضطراری یا مسیر خروجیة بیشتر برای مواقعی مناسب است که بحرانی غیرمنتظره یا اتفاقی غیرمترقبه روی می‌دهد. بحران‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حتی بحران‌های طبیعی مثل سیل، زلزله و غیره.

شما باید توانایی این را داشته باشید که لافصاله بعد از وقوع یک بحران، از سرمایه‌ها و دارایی‌هایتان مراقبت و محافظت کنید.

درست مثل پله‌های اضطرای یک ساختمان که در مواقعی مثل آتش سوزی می توانیم خودمان را از طریق آن نجات دهیم.

حد زیان مناسب می‌تواند درک برنامه معاملاتی یک راه اضطراری خروج باشد.

آیا برای هر سرمایه‌گذاری، راه خروجی یا مسیر اضطراری در نظر می گیرید؟

راهبرد ( استراتژی)

از بحث مقدمات که عبور کنیم، تازه به بحث استراتژی یا راهبرد می رسیم. در اینجا منظورم از استراتژی، طرح یا برنامه‌ای است که برای غلبه بر حریف یا رسیدن به نقطه پایان و کسب موفقیت که از لحاظ زمانی به زمانهای دراز مدت، میان مدت و کوتاه مدت تقسیم و تعریف می شود.

اما نقطه پایانی در معاملات کجاست؟

اغلب افراد، این نقطه پایان را ندارند و برای همین هم متحمل زیان می شوند. همچنین بسیاری از افراد، اهداف کوتاه، میان مدت و بلندمدت برای خودشان در نظر نمی گیرند. کسی که این کارها را انجام ندهد و به این موضوعات توجه نکند، نمی تواند استراتژیست خوبی در بازارهای مالی شود.

استراتژیست

استراتژیست کسی است که نگاه و نگرش جامع و نظام بندی به اهداف دارد، برای رسیدن به چشم اندازی که تعریف کرده و از مهارت لازم برای هدف گذاری، ارزیابی، تدوین راهبردها، ارزیابی اجرای آن و ود اجرای آن برخوردار است و می تواند منابع را به صورت اصولی به تمام بخش‌ها تخصیص دهد.

در مورد ویژگی‌های یک استراتژیست خوب، در ادامه کافه پول توضیحاتی ارائه کردم که کمی پایین‌تر می‌خوانید.

علم اقتصاد

علم اقتصاد، تخصیص بهینه منابع محدود و علم انتخاب راهکارهای مختلف است.

ممکن است شما ده‌ها انتخاب در سرمایه گذاری، کسب و کار یا هرچیز دیگری داشته باشید. اما اگر بتوانید به درستی از بین ده ها ایده و انتخاب، یک یا چند تا را انتخاب کنید، یعنی علم اقتصاد را به درستی فهمیده‌اید.

در حقیقت در علم اقتصاد، این تصمیم گیری است که بسیار مهم است.

ضمناینکه باید بتوانید به صورت بهینه بتوانید منابع را تخصیص دهید.

هزینه فرصت

هزینه فرصت یا هزینه فرصت از دست رفته، عبارت است از هزینه بهترین انتخاب ممکن از بین سایر انتخاب‌های دیگر که از آن صرف‌نظر شده است. به بیان دیگر، این هزینه زمانی رخ می‌دهد که به بهای یک انتخاب، فرصت انتخاب و اجرای ایده‌های دیگر از دست برود.

در واقع هر تصمیمی که میگیرید تا اقدامی انجام دهید، به نوعی هزینه دارد. شما با انتخاب یک گزینه، فرصت انتخاب سایر گزینه‌ها را از دست می‌دهید که به آن هزینه فرصت می گویند.

افق زمانی

تعیین افق زمانی برای معامله همانند تدوین استراتژی معاملاتی از اصول کلیدی و مهمی است که هر معامله گری باید آن را در نظر بگیرد.

برنامه‌ریزی‌ها و هدف گذاری های شما باید پایان مشخصی داشته باشد. اینکه بنامه شما چند ماهه یا چند ساله است.

یکی از شایع ترین عواملی که باعث ضرر کردن معامله گران در بازارهای مالی می شود همین موضوع عدم تعیین افق زمانی برای سرمایه گذاری است. بدون در نظر گرفتن افق زمانی سرمایه گذاری نکنید. این کار اشتباه بزرگی است که می تواند برایتان ضرر آفرین باشد.

تعیین بازه زمانی خیلی می تواند شما را در رسیدن به استراتژی و سود خوب کمک کند. اگر بازه زمانی برای معامله در نظر نگیرید ضرر کردن در بازارهای مالی در همان گام های ابتدایی شما را از سرمایه گذاری منصرف می کند.

فرصت ها یا تهدیدهای محیطی

از دیگر مسائلی که باید در بازارهای معاملاتی به آن توجه کنید، فرصت ها یا تهدیدهای محیطی است. این فرصت ها و تهدیدها معمولاً خارج از کنترل شماست.

مثل تورم، بحران‌های مالی، بحران‌های سیاسی و اجتماعی و یا بحرا‌ن‌های طبیعی.

شما مجبورید با این فرصت و تهدیدها مواجه و روبرو شوید. باید ببینید آیا می‌توانید انعطاف پذیری لازم را در برنامه راهبردی خودتان داشته باشید یا خیر؟ آیا در صورت بروز یک بحران، برای آن آماده هستید؟ آیا پشتیبانی لازم را از سرمایه‌هایتان انجام داده‌اید؟

نقاط قوت و نقاط ضعف

این موضوع برمیگردد به مسائل رواننشناسی.

شما باید روانشناسی معامله گر یا تحلیلگر را یاد بگیرید. برای این موضوع، سرچ کنید، بهترین منابع را انتخاب و در مورد آن بخوانید.

شما چه بخواهید و چه نخواهید، نقاط قوت و ضعف شخصیتی‌تان روی استراتژی معاملاتی‌تان تاثیر میگذارد. پس در مورد این عوامل درونی و ویژگی‌های شخصی خودتان چیزهای بیشتری یاد بگیرید.

تاکتیک

تاکتیک در حقیقت مقیاس کوچکتری از استراتژی است.

شما در استراتژی طراحی کردن، گویی با یک نقشه ماهواره ای با دید وسیع مواجه هستید، اما تاکتیک در حقیقت همان نقشه‌هایی است که از ارتفاعی بسیار کمتر تهیه شده و جزئیات را بهتر نشانتان می دهد.

شما برای هر معامله باید تاکتیک داشته باشد و به نکات جزئی هر تاکتیک هم توجه کنید.

تکنیک

در هر حوزه‌ای، تکنیک کوچک‌ترین واحد یادگیری یک مهارت است. مثلاً در بحث فروش، تخفیف به عنوان یک تکنیک شناخته می شود.

وقتی حاشیه‌های تکنیک را هم بیاموزید و بدانید که تکنیک در کجا به کار می‌رود و در کجا به کار نمی‌رود و چه فرصت‌ها یا تهدیدهایی ایجاد می‌کند و در مقابل چه کسانی قابل استفاده است و در مقابل چه افرادی قابل استفاده نیست و زمان درک برنامه معاملاتی مناسب بکارگیری آن چیست، و بر این اساس تکنیک را در دستیابی به استراتژی خود به کار بگیرید، می‌توانید بگویید از یک تاکتیک استفاده کرده‌اید.

پارادوکس انتخاب

این تناقض بیان می کند که «شما فکر می کنید هرچه بیشتر یاد بگیرید، روش های تکنیکالی بیشتری فرا بگیرید، دائماً از این شاخه به آن شاخه بپرید، الزاماً به این معنی نیست که درک برنامه معاملاتی بتوانید معاملات بهتری داشته باشید!»

گزینه‌های زیاد، مهارت‌های زیاد و انتخاب‌های زیاد، جنبه‌های منفی هم دارند. این جمله منسوب به بروسلی را شنیده‌اید که می‌گوید : «من از کسی که صد فن بلد است نمیترسم. من از کسی میترسم که یک فن را صد بار تمرین کرده است!»

در حقیقت شما باید انتخاب‌هایتان را اندکی محدودتر کنید و تخصصی‌تر کار کنید. ضمن اینکه با یادگیری بسیاری از چیزها، انتخاب کردن برایتان دشوارتر می شود.

این قضیه را در استراتژی های معاملاتی خود لحاظ کنید.

چرا باید استراتژی معاملاتی داشته باشیم؟

در بخش درک برنامه معاملاتی بعدی صحبت‌هایم در کافه پول، در مورد لزوم داشتن استراتژی گفتم و سه دلیل عمده برای به کارگیری استراتژی ذکر کردم.

اول: تخصیص بهینه منابع محدود (منابع محدودند. آنها را کجا صرف می کنید؟)

دوم: شناخت فرصتهای بازار (فرصت‌های کنونی و آینده بازار چه هستند؟ آنها را چگونه پیدا کنم؟)

و سوم: درک بهتر از کار و زندگی (آیا ۲۴ ساعته و هفت روز هفته باید کار کنم؟ آیا باید کار و زندگی را از هم جدا کنم؟ چطور تعادل ایجاد کنم؟)

چیزهایی که توصیه کردم خودتان به دنبال مطالعه‌شان بروید!

در کافه پول ۳۶ گفتم که بعضی از مطالب خیلی مهم هستند، اما بهتر است خودتان به دنبال یادگیری‌شان بروید. چون هم خودتان روحیه جستجوگری بیشتری پیدا کنید، هم به دلیل زمان محدود هر کافه پول، شاید فرصت تشریح چنین موضوعاتی پیش نیاید. از مله موضوعاتی که از شرکت کنندگان در کافه پول درخواست کردم به دنبال یادگیری‌اش بروند:

ویژگی‌های استراتژی معاملاتی خوب

اشتباهات در تدوین استراتژی

ویژگی های یک استراتژیست

استراتژیست خوب در واقع کسی است که بتواند مدیریت راهبردی قدرتمندی داشته باشد.

برای انتخاب استراتژی معاملاتی دو کار را باید انجام دهید:

اول: یادگیری روش‌های معاملاتی مختلف (استراتژی های مختلف) که این کار مستلزم آموزش، مطالعه و استفاده از تجارب دیگران است؛ یعنی باید با شناخت انواع روش‌ها و شناخت دقیق از آن‌ها اقدام به انتخاب یک روش معاملاتی برای خود بکنید.

و دوم: خودشناسی و تحلیل شرایط خود. خودشناسی عامل بسیار مهمی در انتخاب استراتژی است. عوامل زیادی در استراتژی‌ها وجود دارند که باید بررسی کنید و آن را با روحیات خود بسنجید و بعد استراتژی را انتخاب کنید.

در یک نگاه کلی استراتژیست‌ها در چندین ویژگی شاخص مشترک و مشابه هستند:

بیان و نگاه و نگرش مثبت داشته باشند.

تفکر سرمایه گذاری داشته باشند نه کارمندی و حقوق بگیری!

استراتژیست خوب، باید پرسشگر باشد.

تفکر سیستمی داشته باشند.

خودشناسی داشته باشند و برای آن وقت بگذارند.

هرکدام از این ویژگی‌ها را در کافه پول به صورت مختصر همراه با مثال و نمونه، تشریح کردم و در پایان به سوالاتی که شرکت کنندگان عزیز داشتند، پاسخ دادم.

ممنون از این‌که با خلاصه مطالب کافه پول ۳۶ همراه من بودید. بسیار خوشحال می‌شوم درباره مباحث ارائه‌شده در گزارش، سؤالاتتان را در بخش نظرات بپرسید تا در نخستین فرصت به آن‌ها پاسخ دهم و اگر تجربه‌ای دارید، خوشحال می‌شوم بازگو کنید.

پیروز و ثروتمند باشید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.

درباره عبدالحکیم بایی

من عبدالحکیم بایی تحلیل‌گر و معامله‌گر بازارهای مالی هستم و در این سایت در تلاشم تا با ارائه آموزش‌ها و تحلیل‌هایی به‌روز و کاربردی در زمینه سرمایه‌گذاری، مدیریت و رشد مالی به شما کمک کنم تا درآمد خود را افزایش داده و در مسیر رسیدن به موفقیت و ثروت‌آفرینی قرار بگیرید.

ارتباط با من

(واتس‌اپ و تلگرام)

ما را در رسانه‌های اجتماعی دنبال کنید!

دسترسی سریع

لینک‌های مفید

از این‌که با بازنشر مطالب ‌سایت عبدالحکیم بائی با ذکر منبع به ترویج فرهنگ سرمایه‌گذاری و دانش مالی کمک می‌کنید، از شما سپاسگزارم.

اظهارات جنجالی کارشناسی شبکه 4 درباره آینده ایران!+فیلم

اقتصادنیوز: در برنامه «شیوه» شبکه ۴ جبار رحمانی گفت: مه جای دنیا از رویای ایرانی صحبت می‌کنند، اما ما باید از کابوس ایرانی صحبت کنیم.

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از عصرایران، جبار رحمانی؛ انسان‌شناس شب گذشته در برنامه تلویزیونی «شیوه» گفت: مسئول چهار دهه تورم در ایران کیست؟ همه جای دنیا از رویای ایرانی صحبت می‌کنند، اما ما باید از کابوس ایرانی صحبت کنیم. سن مهاجرت را رساندید به بچه‌های دبیرستان و جامعه از آینده خود نامطمئن است.

صفار (کارشناس دیگر برنامه): درک شما از موقعیت ایران غیرتاریخی است. حکومت ایران نسبت به اقلیت‌ها گشوده است و چندصدایی دارد. در تحلیل از موقعیت یک سویه قضاوت می‌کنید و نظام جهانی را در نظر نمی‌گیرید.