تاریخچه بورس ایران

بورس چیست؟

واژه بورس از نام خانوادگی فردی به نام واندر بورس اخذ شده در اوایل قرن پانزدهم در شهر بروژ در بلژیک می‌زیسته. صرافان شهر در مقابل خانه ی او گرد می آمدند و به داد و ستد کالا, پول و اوراق بهادار می پرداختند. نام او بعدها به کلیه‌ی اماکنی اطلاق شد که محل داد و ستد پول و کالا و اسناد تجاری بوده است.

تاریخچه بورس در ایران

مطالعات اولیه درباره تاسیس بورس در ایران, به سال ۱۳۱۵ هجری‌شمسی برمی‌گردد. در این سال‌, فردی بلژیکی به نام ران لوترفلد پس از انجام مطالعات گسترده درباره تاسیس بورس در ایران, اساسنامه داخلی بورس را تهیه و به مسئولان ایرانی ارائه کرد اما با توجه به تاریخچه بورس ایران تاریخچه بورس ایران شرایط آن زمان و وقوع جنگ جهانی دوم, عملا موضوع بررسی و تاسیس بورس در ایران بیش از ۲۵سال به تاخیر افتاد.

بلاخره در سال ۱۳۴۱, کمیسیونی در وزارت بازرگانی و بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران تشکیل و موافقت‌نامه اولیه تاسیس بورس سهام در این کمیسیون, تنظیم شد. در اواخر همان سال یعنی ۴۱, هیئتی از بروکسل به سرپرستی دبیر کل این بورس برای مشارکت در راه اندازی بورس ایران, به کشورمان دعوت شدند.

بلاخره پس از چهار سال در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد.

از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ تعداد شرکت ها و موسسه های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از ۱۰ بنگاه اقتصادی با سرمایه ۲/۶ میلیارد ریال به ۱۴۲ شرکت با بیش از ۳۰۸ میلیارد ریال افزایش یافت. با پیروزی انقلاب اسلامی تعداد شرکت های پذیرفته شده از ۱۰۵ شرکت, به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷تقلیل یافت.

علت این امر تملک بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی توسط دولت بوده است. (در اثر ملی شدن بانک‌ها, بیمه و برخی صنایع کشور, تعداد زیادی از بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته شده، از آن خارج شدند). رکود شدید این بازار در طی هشت سال جنگ تحمیلی نیز از وقایع مهم بورس ایران محسوب میشود.

تعریف بازار بورس اوراق بهادار

بازار بورس اوراق بهادار یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است, که در آن سهام شرکت‌ها و اوراق مشارکت, تحت ضوابط و مقررات خاص, مورد معامله قرار میگیرد.

وظایف اصلی بورس اوراق بهادار:

• فراهم اوردن بازاری شفاف و منصفانه برای داد و ستد اوراق بهادار پذیرفته شده.
• ایجاد سیستمی مناسب برای نظارت بر جریان داد و ستد, عملیات بازار و فعالیت اعضای آن است.
• مدیریت انتقال ریسک.
• ایجاد بازار رقابتی.
• جمع آوری سرمایه‌ها و پس اندازهای کوچک برای تامین سرمایه شرکت‌ها و سرمایه گذاری جدید آنها.

جهت تهیه ی ویدئو برای توضیحات بیشتر به این صفحه مراجعه فرمایید.

لینک یوتیوب برای دیدن ویدئو به صورت رایگان.

تعریف سهم در بازار بورس:

سرمایه هر شرکت سهامی عام, به قسمت‌های مساوی تقسیم می‌شود که به هر یک از این قسمت‌ها٬ یک سهم گفته می‌شود. هر فرد پس از خرید سهام مالک جزئی از دارایی شرکت می‌شود. در واقع هر سهم کوچکترین واحد مالکیت شرکت است.

تعریف سهامدار:

به شخص حقیقی یا حقوقی که مالک کسری از سهام شرکت است٬ سهامدار گفته می شود که در سود یا زیان شرکت سهیم است.

سهام:

سهام در معنای میزان مالکیت شخص (حقیقی یا حقوقی) از دارایی یک شرکت است. ویژگی ای که سهام را در مقایسه با اوراق بهادار با درآمد ثابت جذاب میکند، امکان کسب سود بیشتر تاریخچه بورس ایران در ازای پذیرش ریسک بالاتر است.

اگر سرمایه گذار انتخاب مناسبی داشته باشد و سهام مناسبی را انتخاب کند، بازدهی بالاتری به دست می آورد.

تصورات اشتباه راجع به بورس

1. بازار بورس قمار است. یا شانسی است.
2. اگر معامله کردن در این بازار سودآور است٬ چرا همه افراد در این عرصه پولدار نیستند؟
3. انتظار کسب سودهای بسیار بالا! پول دار شدن یک شبه!

انواع شرکت‌ها:

1. شرکت با مسئولیت محدود
2. شرکت تعاونی
3. شرکت تضامنی
4. شرکت مختلط
5. شرکت نسبی

شرکت سهامی که به دو دسته تقسیم می‌شود:

سهامی عام:

قسمتی از سرمایه‌ی این شرکت‌ها از طریق فروش سهام به مردم تامین می شود. سهام این شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار قابل داد و ستد می‌باشد. در این نوع شرکت‌ها نقل و انتقال سهام اسان است و محدود به رضایت دیگر سهامداران نیست.

صاحبان سهام می توانند سهام خود را فروخته و در واقع مالکیت خود را به دیگران منتقل کنند. تعداد شرکا در شرکت سهامی عام زیادتر از سایر انواع شرکت‌های سهامی است.

سهامی خاص:

این نوع شرکت ها تمام سرمایه ی خود را توسط سهامداران خود و موسسه ها تامین میکنند. این شرکت ها نمیتوانند از طریق فروش سهام به عموم، سرمایه ای به تاریخچه بورس ایران شرکت وارد کنند.

تاریخچه بورس و چگونگی شکل گیری آن

تاریخچه پیدایش بورس و شکل گیری بورسهای معروف دنیا چیست؟

تاریخچه پیدایش بورس در جهان و ایران

همانطور که درباره ظهور و پیدایش هر واژه ای در دنیا و نحوه تکامل آن تاریخچه تاریخچه بورس ایران ای وجود دارد، بورس نیز دارای یک پیشینه و داستانی است که دانستن آن خالی از لطف نیست.
تجارت در گذشته با سختی ها و ریسک های بسیاری همراه بوده به طوریکه اغلب بازرگانان و تجار متحمل ضررهای سنگینی می شدند از اینرو بفکر چاره افتادند تا به وسیله آن جلوی ضرر را بگیرند و یا آن را به حداقل برسانند.

در نتیجه تعدادی از بازرگانان عده ای سرمایه دار را در فعالیت های خود شریک کردند تا با این روش سود و زیان احتمالی را با آنها تقسیم کنند.

این تجربه موفقیت آمیز بود لذا به تدریج هر تاجری سعی می کرد تا فعالیت های تجاری خود را با این روش انجام دهد؛ به خصوص که این روش برای افرادی که فعالیت های بزرگ اقتصادی انجام می دادند بسیار مطلوب تر بود.

رفته رفته این تجربه قانونمند شد و به تشکیل ” شرکت های سهامی” تبدیل گردید و هر فرد به نسبت سهم شراکتش در سود و زیان شریک میشد.

اولین تاریخچه بورس ایران تجربه مربوط به تشکیل یک شرکت سهامی با نام “ماسکوی ” ( Muscovy ) در کشور روسیه بود که در سال ۱۵۵۳ میلادی تصمیم گرفت کالاهایی را بدون این که آفریقا را دور بزند، از شمال اروپا به شرق آسیا و چین ببرد و این کاری بود که احتمال ضرر در آن بیشتر میشد.

برای انجام این کار عده ای از تجار سرمایه ی لازم را تأمین کردند و هر کس به نسبت سرمایه ی خود در سود و زیان شریک شد که البته این اقدام با موفقیت صورت گرفت.

بعدها با گسترش مبادلات در اروپا و بزرگ تر شدن شرکت ها به سرمایه های زیادتر و شرکای بیشتری نیاز شد و پیدا کردن شرکای جدید احتیاج به مراکزی داشت تا بین سرمایه‌گذاران و متقاضیان سرمایه، ارتباط برقرار کند، این مراکز به بورس معروف شدند.

به اعتقاد اغلب کارشناسان، تاریخچه ظهور واژه بورس به قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد.

زمانیکه، بازرگانان و کسبه‌ شهری به نام بورُوژ (Bruges) در شمال غربی بلژیک، در میدانی به نام تِربورس (TerBeurze) در مقابل خانه‌ بزرگ‌زاده‌ای به نام «واندِر بورس» جمع می‌شدند و با شکل دهی یک بازار به خریدوفروش کالاهای خود می‌پرداختند.

بعدها کلیه مکان هایی که مردم در آنجا خرید و فروش پول، کالا و اسناد مالی و تجاری ( اوراق بهادار) را انجام میدادند، به بورس ( بهابازار ) معروف شدند.

در آن زمان، این مکان ها از نظم و انضباط خاصی برخوردار نبود و هر کس می توانست در آنجا به فعالیت بپردازد اما به مرور زمان و رفته رفته، نظم و انضباط خاصی در این مکان ها حاکم شد؛ به نحوی که پس از مدتی، فقط بازرگانان، صرافان و دلالان بودند که اجازه داشتند در این مکان ها خرید و فروش کنند.

در گذر زمان، تالارهای مسقف شکل گرفت و بازرگانان که تا پیش از آن، در میادین و خیابان ها خرید و فروش می کردند، برای این امر به این تالارها می رفتند.

در سال ۱۴۶۰ میلادی اولین مرکز بورس اوراق بهادار جهان، در شهر آنورس بلژیک تأسیس شد.

اما رسمیت بورس اوراق بهادار با انتشار سهام کمپانی هند شرقی هلند در سال ۱۶۰۲ میلادی در بورسآمستردام هلند شکل گرفت.

لازم به یارآوری است که کمپانی هند شرقی هلند اولین شرکت سهامی به‌شمار نمی‌آید و همانطور که پیشتر گفته شد اولین شرکت سهامی در سال ۱۵۵۳ میلادی با نام “ماسکوی”در روسیه ایجاد شد.

در بسیاری از منابع علمی و تاریخی، زمان آغاز به کار تالارهای مسقف بورس را به عنوان تاریخ رسمی تاسیس بورس در دنیا معرفی می کنند و تأسیس اولین بورس جهان را مربوط به اوایل قرن هفدهم میلادی و در شهر آمستردام هلند میدانند.

اگرچه همانطور که گفتیم، پیشینه آن به پیش از آن تاریخ و به قرن پانزدهم میلادی بازمی گردد.

بورس آمستردام امروزه نیز یکی از منابع مهم تأمین سرمایه در سطح بین‌المللی است. رشد بورس سهام و فراگیرشدن آن در عرصه های تجاری و اقتصادی، با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن همراه بوده است.تاریخچه بورس ایران

نکته قابل توجه آن است که در هنگام افزایش قابل ملاحظه معاملات سهام، کشورهای اروپایی نظیر انگلستان، آلمان و سوئیس، قوانین و مقررات ناظر بر معاملات سهام و ضمانت‌های اجرایی لازم برای آن را وضع کردند تا از هرگونه تقلب و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگیری شود.

بورس اتریش در وین در سال ۱۷۷۱ افتتاح شد که عمدتاً به معاملات اوراق قرضه دولتی، جهت تامین مالی جنگ می­پرداخت. بورس اتریش در پایان قرن ۱۹ میلادی ۲۵۰۰ سهم را در تابلوی خود داشت و یکی از مهمترین مراکز مالی اروپا به شمار می­رفت.

در لندن معامله­گران در بورس جهت انجام معامله در قهوه­خانه گرد هم می­آمدند و برای نظم بخشیدن به بازار، قهوه­خانه نیوجاناتان در سال ۱۷۷۳ به بورس اوراق بهادار تبدیل شد.

این بازار بورس در سوم مارس ۱۸۰۱ رسما تأسیس شد و با فهرست شرکت‌های چندملیتی و بریتانیایی، یکی از بزرگ‌ترین بورس‌های جهان به‌شمار می‌آید. بورس لندن بخشی از گروه بورس اوراق بهادار لندن است.

در تاریخ ۱۷ می ۱۷۹۲، تعداد ۲۴ کارگزار بازار سهام در خیابان وال استریت نیویورک و زیر درخت نارون تنومندی دور هم جمع شدند و توافق‌نامه‌ای را امضا کردند، که به توافق‌نامه باتن وود یا درخت نارون، مشهور شد.

۲۵ سال بعد، در هشتم مارس ۱۸۱۷ اعضای مؤسس این نهاد تصمیم گرفتند، تا با تهیه پیش نویس قانون، مراحل انجام معاملات را شفاف تر و قانومند کنند و پس از آن نیز خود را به عنوان هیئت امنای بورس اوراق بهادار نیویورک خطاب کردند و با تنظیم اساسنامه، شروع به کار بورس نیویورک را، رسمیت بخشیدند.

بازار بورس نیویورک بطور رسمی، برای اولین بار در ساختمانی اجاره‌ای، واقع در پلاک ۴۰ وال استریت توسط بازرگانان نیویورکی شروع به کار کرد.

در آن زمان ریاست این بازار را فردی به نام ” آنتونی استکهلم ” در دست داشت و هر روز صبح لیستی از سهام‌هایی که قابل خرید و فروش بودند را اعلام می‌کرد. در آن زمان برای ورود به هیئت مدیره بورس نیویورک نیاز به داشتن رای دیگر اعضا الزامی بود.

علاوه بر این ورود به بازار مستلزم پرداخت پول برای خریدن جایگاه بود. در ۱۸۱۷ هر جایگاه ۲۵ دلار و در ۱۸۲۷ هر جایگاه ۱۰۰ دلار ارزش داشت.

درحال حاضر تعداد کارگزاران این بورس به چند هزار شخص حقیقی و حقوقی بالغ می­گردد. در حال حاضر در اغلب کشورهای دنیا، بورس‌های اوراق بهادار فعالیت می‌کنند که یکی از این بورسهای معتبر بورس ایران است.

چگونه بورس در ایران تشکیل شد؟

ایده ی اولیه ی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال ۱۳۱۵ بازمی‌گردد که به درخواست دولت ایران، شخصی بلژیکی به نام “وان لوترفلد” درباره تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران بررسی‌هایی انجام داد و طرح قانونی تأسیس و اساسنامه آن را نیز تهیه کرد.

هر چند که در همان زمان بانک ملی ایران نیز به عنوان سازمان متولی امور پولی کشور، مطالعاتی در این زمینه انجام داد، اما به علت نامساعد بودن شرایط برای ایجاد بورس اوراق بهادار، و وقوع جنگ جهانی دوم تمام کارهای انجام شده متوقف شد و ۲۵ سال به تأخیر افتاد.

به‌دنبال تحولات اقتصادی و اجتماعی دهه۱۳۴۰ و با توجه به ارتباط گسترده سیاسی و اقتصادی ایران آن دوره با غرب، بالاخره در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه‌ی صنعتی و معدنی ایران تشکیل و موافقت‌‌نامه‌ اولیه تأسیس بورس سهام در این کمیسیون، تنظیم شد.

در اواخر همان سال ، هیأتـی از بورس بروکسل به سرپرستی دبیرکل این بورس برای مشارکت در راه‌اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند و نحوه تأسیس و اداره بورس، تشکیلات و سازمان آن، و کیفیت تصدی دولت، کم و بیش مشخص شد و چهار سال بعد یعنی در اردیبهشت سال ۱۳۴۵ لایحه قانون بورس اوراق بهادار در مجلس شورای ملی به تصویب رسید.

به دنبال آن، قانون تأسیس بورس اوراق بهادار از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ و از آن درخواست شد که نسبت به اجرای مفاد قانون مزبور اقدام کند، اما در عمل به دلیل آماده نبودن بخش صنعتی و بازرگانی، اجرای این قانون تا بهمن ۱۳۴۶ به تعویق افتاد.

بورس اوراق بهادار تهران از پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، فعالیت خود را به‌طور رسمی با پذیرش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان و سپس سهام شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس‌آباد آغاز کرد.

در آن زمان برقراری معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌ها و مؤسسات پذیرفته شده در بورس، عامل مهمی در جهت تشویق شرکت‌ها به عرضه سهام خود در بورس اوراق بهادار تهران بود.

حجم معاملات در بورس اوراق بهادار تهران تا سال ۱۳۵۷ به دلیل تبعیت از افزایش آهنگ رشد محصول ناخالص داخلی و ارزش افزوده حاصل در بخش صنعت و همچنین به دلیل پذیرش و دادوستد اوراق قرضه، از ۸۳ میلیارد ریال به ۱۵۰ میلیارد ریال افزایش یافت. طی پانزده سال فعالیت آغازین بورس، در مجموع سهام ۱۰۵ شرکت در بورس پذیرفته شد.

از نیمه دوم سال ۱۳۵۷ با بروز اعتصاب و تعطیلی واحدهای تولیدی و بازرگانی در جریان انقلاب اسلامی، بورس اوراق بهادار تهران به‌دلیل بی‌اعتمادی به دولت و وضع مالی شرکت‌ها، و فرار سرمایه با سقوط سهام و کاهش معاملات روبه‌رو شد و به حالت نیمه‌تعطیل درآمد.

همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر ۱۳۵۸ باعث دسته‌بندی صنایع در چهار گروه شد که به موجب آن سازمان صنایع ملی ایران برای اداره امور آن‌ها پدید آمد.

بدین‌ترتیب بر اثر ملی شدن بانکها، بیمه و صنایع کشور تعداد زیادی از بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته‌شده در بورس از آن خارج شدند؛ ضمن آن که دادوستد اوراق قرضه نیز به دلیل داشتن بهره مشخص، ربوی تشخیص داده شد؛ بنابراین به‌دلیل عوامل فوق و وقوع جنگ ایران و عراق، دادوستد سهام و اوراق قرضه در بورس اوراق بهادار تهران تا سال ۱۳۶۱ تقریباً متوقف شد.

در سال ۱۳۶۲ تا حدودی تقاضا برای سهام وجود داشت، ولی به دلیل پایین‌بودن قیمت‌های پیشنهادی خریداران، عرضه‌کنندگان چندان زیاد نبودند

در سال ۱۳۶۳، به دنبال تصمیم دولت مبنی بر واگذاری تعدادی از کارخانه‌های دولتی، به کارگران و سایر افراد بخش خصوصی، مبادلات سهام، اندکی افزایش یافت و تا سال ۱۳۶۷ افزایش حجم معاملات با نرخ کاهشی ادامه یافت.

پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل متحد از جانب ایران در تابستان ۱۳۶۷ و همچنین تصویب قانون جدید مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات تعاون ملی برای بازسازی در اواخر سال ۱۳۶۷ و مهم‌تر از هر چیز تصویب قانون برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در همین سال، باعث رونق بورس اوراق بهادار تهران و رشد حجم معاملات شد.

بررسی روند فعالیت بورس در دوره ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۵ نشان می‌دهد که روند یکنواختی بر فعالیت بورس حاکم نبوده‌است.

بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۷۶، دوره تازه‌ای از فعالیت خود را تجربه کرده‌است و زمینه‌های تحولات بعدی بازار سرمایه با اعمال برنامه‌های اصلاحی از این سال پایه‌ریزی شده‌است.

ایجاد فضای رقابتی سالم، افزایش علاقه‌مندی و اعتبار فعالیت‌ها و به‌کارگیری شیوه‌های مؤثر تنظیم و نظارت از سال ۱۳۷۷ به‌طور نسبی ایجاد شد و بورس نشانه‌های مثبتی مبنی بر بازگشت رونق را تجربه کرد.

بورس ایران در طول تاریخ فعالیت خود، همواره فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده است، اما یکی از مهم‌ترین تحولات تاریخ بورس ایران، تأسیس قانون جدیدی تحت عنوان ” قانون بازار اوراق بهادار” در اول آذر سال ۱۳۸۴ بوده است که ضمن رفع برخی نارسایی‌ها و نواقص موجود در قانون اولیه، زمینه توسعه گسترده بورس در ایران را فراهم کرد.

براساس این قانون، بخش نظارتی بورس از بخش‌های عملیاتی آن تفکیک شد، به این معنا که در سال ۱۳۸۵ سازمانی به عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار، به عنوان نهاد نظارتی بورس تشکیل گردید.

سازمان بورس که خود تحت نظارت شورایی به اسم شورای عالی بورس فعالیت می‌کند، وظایف متعددی دارد که یکی از مهم‌ترین وظایف آن، تأسیس و نظارت بر عملکرد بورس‌های مختلف است، در مطالب آینده بورس، قوانین حاکم بر بورس و نحوه فعالیت در آن را توضیح خواهیم داد، پس با ما همراه باشید.

تاریخچه بورس اوراق بهادار تهران

اولین بار در دوره چهارم قانونگذاری مجلس به اقتباس از قانون تجارت فرانسه مقرراتی راجع به سهام شرکت ها تدوین گردیدو سپس در قانون تجارت مصوب ۱۳۱۱ کشور ایران مقررات جزائی در مورد سوء استفاده از سهام شرکتها پیش‌بینی شد.

در سال ۱۳۱۵ وانلوترفلد بلژیکی به دعوت دولت جهت انجام معاملات اولیه در ارتباط با تشکیل بورس اوراق بهادار به ایران آمد اما به دلیل نامساعد بودن شرایط برای ایجاد بورس تاریخچه بورس ایران اوراق بهادار و وقوع جنگ جهانی دوم انجام این امر تا سال ۱۳۴۱ به تعویق افتاد.

در این سال کمیسیونی شامل نماینده‌ای از وزارت بازرگانی نماینده‌ای از وزارت دارایی و نماینده بانک توسعه صنعتی معدنی ایران تشکیل شد و نتیجه مذاکرات کمیسیون طی گزارشی به وزیر بازرگانی ارائه گردید.

این گزارش حاوی اطلاعاتی راجع به حدود دخالت و نظارت دولت در امر بورس اداره امور جاری مسائل مالی کارگزاران و راه حل های اجرایی بود.

همزمان با این اقدامات بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران با همکاری چند بانک دیگر موافقت نامه ای جهت تشکیل هیئت موسسین این بورس سهام تنظیم نمودند.

در اواخر سال ۱۳۴۱ به دعوت وزارت بازرگانی دبیرکل و رئیس روابط عمومی بورس بروکسل به منظور همکاری در زمینه طرح تاسیس بورس سهام به ایران آمدند. در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس به تصویب رسید و در بهمن ۱۳۴۶ بورس اوراق بهادار ایران با هدف تجهیز پس انداز های خصوصی و و تخصیص این پس انداز ها به سرمایه گذاری های صنعتی و دولتی تاسیس گردید.

(برگرفته از کتاب بورس اوراق بهادار نوشته استاد زکیه شوشتریان)

قصد دارید با ما در این خصوص ارتباط برقرار کنید؟ فرم زیر را پر کنید تا با شما ارتباط بگیریم.

تاریخچه بورس ایران و جهان

تاریخچه بورس ایران و جهان به قرن پانزدهم میلادی بر می گردد که , بازرگانان و صرافان بلژیکی در مقابل خانه مردی به نام واندر بورس جمع می شدند و به داد و ستد می پرداختند. بدین ترتیب نام فعالیتی که بعدها یعنی در سال ۱۴۶۰ بازار متشکلی را شامل گشت از اسم آن مرد بلژیکی گرفته شد.

اولین بورس اوراق بهادار در دنیا در شهر آمستردام و توسط اولین شرکت چند ملیتی به نام «کمپانی هند شرقی هلند» پدیدار شد. به همین نحو، شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» اولین شرکتی بود که سهام منتشر کرد.

فعالیت‌های مرتبط با بورس در شهر لندن از اوایل قرن هجدهم میلادی و در قهوه‌خانه‌ها شروع شد. این فعالیت‌ها در سال ۱۷۷۳ میلادی و تاریخچه بورس ایران با خرید ساختمان مستقل توسط معامله‌گران وارد فصل جدیدی شد. در نهایت در سوم مارس سال ۱۸۰۱ میلادی، بورس لندن فعالیت رسمی خود را آغاز کرد اما پیشنه بورس نیویورک به عنوان سومین بورس بزرگ در گستره تاریخ، به سال ۱۷۹۲ بر می گردد.

در ۱۷ می این سال، ۲۴ کارگزار بازار سهام در خیابان وال استریت نیویورک و زیر درختی دور هم جمع شدند و توافق‌نامه‌ای را امضا کردند که به توافقنامه “باتن وود” مشهور شد. آنها در ۸ مارس ۱۸۱۷ با تنظیم اساسنامه شروع به کار بورس نیویورک را رسمیت بخشیدند.

تاریخچه بورس ایران

ایده اولیه ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال ۱۳۱۵ باز می‌گردد که به درخواست دولت ایران، شخصی بلژیکی به نام «وان‌لوترفلد» درباره تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران بررسی‌هایی انجام داد و طرح قانونی تاسیس و اساسنامه آن را نیز تهیه کرد. در اردیبهشت ۱۳۴۵ لایحه قانون بورس اوراق بهادار توسط مجلس شورای ملی به تصویب رسید؛ و بورس اوراق بهادار تهران به عنوان تاریخچه بورس ایران یکی از ابزارهای استراتژی اتکا به نظام بازار آزاد و تشویق فعالیت بخش خصوصی در ایران تاسیس شد.

بورس اوراق بهادار تهران از پانزدهم بهمن ماه ۱۳۴۶، فعالیت خود را با پذیرش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران به طور رسمی آغاز کرد. از نیمه دوم سال ۱۳۵۷ و در جریان انقلاب اسلامی، بورس اوراق بهادار تهران به حالت نیمه تعطیل درآمد. بنابراین دادوستد سهام و اوراق قرضه در بورس اوراق بهادار تهران تا سال ۱۳۶۱ تقریباً متوقف شد. در سال ۱۳۶۲ تا حدودی تقاضا برای سهام وجود داشت، در سال ۱۳۶۳، به‌دنبال تصمیم دولت مبنی بر واگذاری تعدادی از کارخانجات دولتی، به کارگران و سایر افراد بخش خصوصی، مبادلات سهام، اندکی بهبود یافت.

در سال ۸۴ قانون جدید بازار اوراق بهادار تصویب و بر اساس آن ساختار جدید بازار سرمایه شکل گرفت به طوریکه ارکان نظارتی و اجرایی از یکدیگر مجزا شدند و شورای عالی بورس و اوراق بهادار به عنوان بالاترین رکن بازار سرمایه تشکیل گردید. در سال ۸۷ شرکت فرابورس ایران نیز تحت قوانین بازار تشکیل و فعالیت خود را آغاز نمود. در سال ۸۸ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید در راستای تسهیل اجرای سیاستهای کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی تصویب شد. این قانون به بازار سرمایه عمق بخشید و در سایه آن، انواع متنوعی از اوراق بهادار در بازار منتشر و عرضه عمومی گردید.

تاریخچه بورس ایران

در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی مصادف با حکومت رضاشاه پهلوی، مطالعات اولیه بر روی بورس آغاز شد. در این سال، «ران لوترفلد» بلژیکی که برای دربار ایران کار می‌کرد، اساسنامه داخلی بورس را پس از انجام مطالعات گسترده درباره تأسیس بورس در ایران تهیه و به مسؤولان ایرانی ارائه کرد. اما با توجه به شرایط آن زمان و شروع جنگ جهانی دوم و سایر مسائل داخلی کشور، موضوع بررسی و تأسیس بورس در ایران بیش از ۲۵ سال به تأخیر افتاد.

پس از ایجاد ثبات نسبی در کشور و در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه صنعت و معدن ایران تشکیل و موافقت‌نامه اولیه تأسیس بورس سهام در این کمیسیون تنظیم گردید. در زمستان همان سال هیئتی از بورس بروکسل به سرپرستی دبیرکل این بورس برای مشارکت در راه‌اندازی بورس ایران به کشورمان دعوت شدند. اما در نهایت و پس از چهار سال، در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد.

در پانزدهم بهمن ماه سال ۱۳۴۶ و حدود یک سال بعد از ابلاغ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار ، بورس اوراق بهادار تهران با انجام چند معادله بر روی سهام بانک توسعه صنعت و معدن که بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی در آن تاریخ به شمار می رفت، به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.

بورس ايران در تاريخ 45 ساله فعاليت خود، همواره فراز و فرودهاي بسيار زيـادي را تجربه کرده است، اما شايد بتوان گفت يکي از مهم‌ترين تحولات تاريخ بورس ايران، تأسيس قانون جديدي تحت عنوان قانون بازار اوراق بهادار در اول آذر سال 1384 بوده است که ضمن رفع برخي نارسايي‌ها و نواقص موجود در قانون اوليه، زمينه توسعه گسترده بورس در ايران را فراهم کرد.

براساس اين قانون، بخش نظارتي بورس از بخش‌هاي عملياتي آن تفکيک شد، به اين معنا که سازماني به عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار، به عنوان نهاد نظارتي بورس تشکيل شد. سازمان بورس که خود تحت نظارت شورايي به اسم شوراي عالي بورس فعاليت مي‌کند، وظايف متعددي دارد که يکي از مهم‌ترين وظايف آن، تأسيس و نظارت بر عملکرد بورس‌هاي مختلف است.

سیر تحولات تاریخچه بورس ایران

تاریخچه بورس ایران را می‌توان به ۴ دوره زمانی تقسیم کرد. در دوره اول که به زمان پیش از انقلاب اسلامی ایران برمی‌گردد، بورس ایران با عرضه سهام بانک صنعت و معدن، شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه عباس آباد، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اسناد خزانه شروع به کار کرده و تا سال ۱۳۵۷ تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس به عدد ۱۰۵ رسید.

با پیروزی انقلاب اسلامی بورس اوراق بهادار تهران نیز وارد فصل جدیدی شد. رویدادهای سیاسی و شروع جنگ تحمیلی در آن زمان و همچنین اتفاقات اقتصادی پس از آن، اعم از ادغام بانک‌ها و شرکت‌های بیمه و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران منجر به کاهش تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس از ۱۰۵ شرکت در سال ۱۳۵۷ به به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۸ شد.