انواع بازده سرمایه‌گذاری

نرخ بازده واقعی سرمایه‌‌‌گذاری در بورس چقدر است؟

دکتر احمد یزدان پناه
فعالان بورس وقتی از بازده سرمایه‌‌‌گذاری خود بحث می‌‌‌کنند اغلب منظورشان نرخ بازده اسمی‌‌‌است نه نرخ بازده تعدیل شده با نرخ تورم.

دکتر احمد یزدان پناه
فعالان بورس وقتی از بازده سرمایه‌‌‌گذاری خود بحث می‌‌‌کنند اغلب منظورشان نرخ بازده اسمی‌‌‌است نه نرخ بازده تعدیل شده با نرخ تورم.

اگر نرخ بازده اسمی‌‌‌را با نرخ تورم تعدیل کنند یعنی افزایش سطحی عمومی‌ ‌‌قیمت‌ها را در آن لحاظ نمایند، نرخ واقعی بازده به انواع بازده سرمایه‌گذاری دست می‌‌‌آید. در کتب اقتصاد مالی نشان می‌‌‌دهند که سرمایه‌‌‌گذاران به این نرخ حساسیت دارند و این نرخ برای آنها انگیزه ساز است نرخ واقعی بازده سرمایه‌‌‌گذاری افزایش قدرت خرید سرمایه‌‌‌گذار را اندازه گیری می‌‌‌نماید. اگر نرخ اسمی‌‌‌بازده 15درصد و نرخ تورم 10 درصد باشد وضع این سرمایه‌‌‌گذار نسبت به سرمایه‌‌‌گذار دیگری که نرخ بازده سرمایه‌‌‌گذاری برای او 10‌درصد بوده ولی تورم در آن محیط 3 درصد بوده است، بدتر است. زیرا در حالت دوم سرمایه‌‌‌گذار نرخ واقعی بازده بیشتری عاید خود ساخته است. بازده واقعی (یعنی بازده بعد از تعدیل آن با تورم) یک سرمایه‌‌‌گذاری در بورس‌ها را می‌‌‌توان از فرمول زیر به دست آورد:

بنابراین اگر نرخ بازده اسمی‌‌‌15 درصد و نرخ تورم 10 درصد باشند، نرخ واقعی بازده سرمایه‌‌‌گذاری عبارت است از:

این نرخ از نرخ واقعی بازده سرمایه‌‌‌گذاری وقتی نرخ اسمی‌‌‌بازده 10 درصد ولی تورم 3 درصد است کمتر می‌‌‌باشد!

تجربه تاریخی بورس‌های کشورهای صنعتی نشان می‌‌‌دهد که برای مثال سرمایه‌‌‌گذاران در دهه 1980 نرخ مثبت واقعی بازده و در دهه 1970 نرخ منفی واقعی بازده را تجربه کردند. تحقیقات روی نرخ بازده سرمایه‌‌‌گذاری و نرخ تورم، در یک دوره زمانی طولانی برای سهام تفاوت 6 درصدی این دو را نشان می‌‌‌دهد، یعنی سهامدارانی که زمانی طولانی برای سرمایه‌‌‌گذاری برگزیده بودند با نرخ واقعی بازده قابل قبولی مواجه شدند.
گرچه تورم به صورت آشکار در معادله بازده درخواستی یا مورد نظر سرمایه‌‌‌گذاران ظاهر نمی‌‌‌شود، ولی بطور ضمنی یکی از مولفه‌های آن به شمار می‌‌‌رود. پیش بینی نرخ تورم بالاتر موجب می‌‌‌شود صاحبان اسناد خزانه و اوراق مشارکت (قرضه) نرخ بهره بیشتری طلب کنند. این نرخ بهره برای این بالا رفته که اول، بانک مرکزی می‌‌‌خواهد نرخ تورم را کاهش دهد، دوم، افراد برای مصون سازی خود از لطمات تورم در پی آن هستند که تنها در موارد خاصی سرمایه‌‌‌گذاری کنند که بازده آنها از نرخ تورم پیش بینی شده به اندازه کافی بیشتر است.
وقتی نرخ بهره اوراق مشارکت دولتی بالا می‌‌‌رود این امر منجر به بالارفتن نرخ بازده درخواستی یا مورد نظر سرمایه‌‌‌گذاران در بازار سرمایه می‌‌‌شود. بطور کلی اگر نرخ بازده سرمایه‌‌‌گذاری و خرید اوراق بهادار که با ریسک همراه هستند نسبت به نرخ اوراق مشارکت که بدون ریسک است کاهش یابد، سرمایه‌‌‌گذاران به سرمایه‌‌‌گذاری رغبت نشان نمی‌‌‌دهند. افزایش نرخ بهره (بازده) اوراق مشارکت بدون ریسک منجر به بالارفتن نرخ بازده مورد نظر سرمایه‌‌‌گذاران در بازار سرمایه می‌‌‌شود.
اثر خالص این امر در افزایش نرخ بازده مورد نظر یا درخواستی سرمایه‌‌‌گذاری بر روی سهام عادی شرکت‌ها تجلی پیدا می‌‌‌کند. برای مثال، فرض کنید نرخ انتظاری تورم ۲ درصد بالارود وتورم را از ۴ درصد به ۶ درصد برساند، این امر به نوبه خود باعث می‌‌‌شود نرخ اوراق قرضه دولتی (اوراق مشارکت) از ۶ درصد به ۸ درصد برسد و نرخ بازده مورد نظر سرمایه‌‌‌گذاران در بازار سرمایه از ۱۲ درصد به ۱۴ درصد بالا رود. اگر یک سهم ۲/۱ باشد، نرخ بازده مورد نظر سرمایه‌‌‌گذاران در مورد آن چه تغییری می‌‌‌کند؟

انواع بازده سرمایه‌گذاری

در مطالب قبلی، انواع روش‌‌های ارزشیابی سهام گفته شد. در این نوشته، محاسبۀ ارزش فعلی سودهای نقدی آتی به عنوان یکی از روش‌های ارزشیابی سهام، معرفی شده و چگونگی محاسبۀ آن بیان خواهد شد. پیش از آن، مفهوم بازده مورد انتظار سهامداران مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در تئوری‌های مالی، فرض بر این است که نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران تابعی از میزان ریسک سرمایه‌گذاری است. به عبارت دیگر افراد برای سرمایه‌گذاری در سهام عادی، باید نرخ بازدهی را بدست آورند که بیشتر از نرخ سود سپرده‌های بانکی (نرخ بدون ریسک) باشد. هرچه درجۀ ریسک اوراق بهادار بیشتر باشد نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران نیز بیشتر خواهد شد. در ادامه از این نرخ برای محاسبۀ ارزش سهام استفاده می‌شود.

مشاهدات نشان می‌دهد که خریداران سهام، هنگام خریداری سهم به میزان سود و افزایش قیمت سهام در آینده توجه دارند. سه مدل ارزشیابی سهام، مبتنی بر محاسبۀ ارزش فعلی سودهای آتی وجود دارد که در شکل زیر مشاهده می‌شود.

ارزش فعلی سود نقدی (با فرض سود ثابت) – مدل گوردن

فرمول کلی ارزش فعلی سود نقدی هر سهم به شرح زیر می‌باشد:

V_Equity : ارزش سهام شرکت

D : سود تقسيمی شرکت

K : بازدهی مورد انتظار سهامداران

در تصاعد هندسی، حد مجموع n جمله وقتی n به سمت بینهایت میل می‌کند به صورت زیر است:

t₁ : جمله اول تصاعد

بنابراین با این فرض که در فرمول ذکر شده، همۀ سودهای تقسیمی شرکت برابر هستند و همچنین در نظر گرفتن تصاعد هندسی، فرمول به صورت زیر ساده خواهد شد:

ارزش فعلی سود نقدی (با فرض نرخ رشد ثابت) – مدل گوردن

در واقع کم‌تر شرکتی وجود دارد که سود سهام آن همیشه ثابت باشد. زیرا اکثر شرکت‌ها به دلیل توسعۀ امکانات تولیدی و با افزایش قیمت محصولات، دارای نرخ رشد مثبت در سودهای آتی هستند. اگر نرخ رشد سود شرکت‌ها را g بنامیم در این صورت، میزان سود در سال دوم g درصد بیشتر از سود در سال اول خواهد بود به عبارت دیگر:

با توجه به سودهای پیش‌بینی شده و با کمک فرمول اصلی ارزش فعلی سود نقدی، ارزش سهام شرکت به صورت زیر محاسبه می‌شود:

شکل ساده شدۀ فرمول فوق به شرح زیر است:

برآورد نرخ رشد سود تقسیمی

با استفاده از دو روش، اطلاعات تاریخی و نسبت‌های مالی می‌توان نرخ رشد موجود در فرمول را برآورد کرد.

تخمین نرخ رشد (g) با استفاده از اطلاعات تاریخی

حالت اول: در این حالت فقط اولین و آخرین سود تقسیمی به عنوان ملاک تخمین سود در نظر گرفته شده است.

حالت دوم: در این حالت از نرخ‌های رشد دوره‌های قبل میانگین هندسی گرفته می‌شود.

تخمین نرخ رشد (g) با استفاده از نسبت‌های مالی

b : Payout ratio ( نرخ پرداخت سود )

در فرمول فوق ROE معیاری از عملکرد مالی است که با تقسیم درآمد خالص بر تعداد کل سهام به‌دست می‌آید. در واقع این نسبت بیان می‌نماید که بنگاه اقتصادی به ازای هر سهم، چه میزان سود خالص ایجاد می‌کند.

در این نوشته، روش محاسبۀ ارزش فعلی سود نقدی به عنوان یکی از روش‌های ارزشیابی سهام معرفی شد. در مطالب بعدی سایر روش‌ها توضیح داده خواهد شد.

سنجش آنلاین سواد مالی

موسسۀ حسابداران رسمی آمریکا سواد مالی را توانایی ارزیابی و مدیریت مؤثر امور مالی شخصی به منظور تصمیم‌گیری‌های عاقلانه در جهت رسیدن به اهداف زندگی و دستیابی به وضعیت مالی خوب تعریف کرده است. آکادمی مالی امید با طراحی آزمون‌های تعیین سطح، امکان سنجش دانسته‌های مالی کاربران را در سه سطح مقدماتی، انواع بازده سرمایه‌گذاری متوسط و پیشرفته فراهم آورده است. متقاضیان با شرکت در این آزمون، طبق نمرۀ اخذ شده، گواهینامه دریافت می‌کنند.

رابطه بین ریسک و بازده

یکی از مهمترین درس های تاریخ بازار سرمایه این است که به طور متوسط برای پذیرش ریسک پاداش وجود دارد، این پاداش را صرف ریسک میگوییم.

همچنین میدانیم که صرف ریسک در سرمایه گذاری هایی که ریسک بالاتری دارند، بیشتر است. این اصل که کسب بازده بالاتر تنها با پذیرش ریسک بیشتر امکان پذیر است بیانگر این حقیقت است که نمی توان ریسک نکرد و بازده به دست آورد و در مقابل نیز اگر سرمایه گذاری ریسک بالاتری بپذیرد به طور طبیعی باید انتظار بازده بالاتری داشته باشد .

اساس و پایه تصمیمات سرمایه گذاری رابطه ریسک و بازده است. در ارتباط با ریسک و بازده می توان گفت:

۱- میان ریسک و بازده یک رابطه خطی مثبت وجود دارد به نحوی که با افزایش ریسک، بازده مورد انتظار نیز افزایش می یابد .

۲- در دوره های زمانی بلند مدت، مانند دوره های ۱۱ ساله یا بیشتر ، رابطه تاریخی میان ریسک و بازده باید مثبت باشد .

۳ - در دوره های زمانی کوتاه مدت، مانند یک یا دو سال انتظار می رود رابطه ریسک و بازده همیشه مثبت باشد .با این حال رابطه ممکن است منفی و یا با شیبی به سمت پایین باشد.

منبع

لینک های مفید

ریسک سرمایه گذاری در سهام، بازده سرمایه گذاری در سهام، ریسک و بازده، بازده واقعی، بازده مورد انتظار، ریسک سیستماتیک، ریسک غیر سیستماتیک، نرخ تورم، نرخ ارزمثال ۱: فرض کنید شما مقداری پول دارید و می‌خواهید با این پول سرمایه‌گذاری کنید. شما می‌توانید در پروژه‌های مختلفی سرمایه‌گذاری کنید که سودهای متفاوتی را نصیب شما می‌کند. این سود در حقیقت پاداش پولی است که شما به‌جای مصارف گوناگون در زمینه‌های دیگر سرمایه‌گذاری کرده‌اید. سرمایه‌گذاری شما ممکن است از نوعی باشد که حتماً سود در پی داشته باشد یا آنکه سرمایه‌گذاریتان به نحوی باشد که دریافت سود را تضمین نکند. به طور مثال وقتی شما پولتان را در بانک سرمایه‌گذاری می‌کنید، مطمئن هستید که در پایان دوره (ماهیانه یا سالیانه) درصد مشخصی سود دریافت می‌کنید؛ یعنی بانک تضمین می‌کند که درصد معینی از پول شما را در پایان دوره مورد قرارداد به عنوان سود به شما پرداخت نماید. بنابراین سرمایه‌گذاری شما مطمئن و بدون ریسک است. زیرا شما اطمینان دارید به سودی که بانک با شما قرارداد کرده‌است، می‌رسید. در حالت دیگر شما می‌توانید در حوزه دیگری نظیر بورس سرمایه‌گذاری کنید. در این حوزه شما این امکان را دارید که به سودی چند برابر سود بانک دست پیدا کنید اما نکته آن است که برای دریافت این سود ضمانتی وجود ندارد و گاهی ممکن است سرمایه‌گذاری شما با ضرر مواجه شود. بنابراین در مثال فوق، دو مفهوم دارای اهمیت است:

سود یا زیانی (بازده) که از سرمایه‌گذاری نصیبتان می‌شود.
وجود یا عدم وجود تضمین (ریسک) برای دریافت سود سرمایه‌گذاری.
مفاهیم بازده و ریسک همیشه در انجام سرمایه‌گذاری‌ها، مورد بررسی سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد و نمی‌توان آنها را جدا از هم درنظر گرفت، زیرا تصمیم‌گیری برای یک سرمایه‌گذاری مطمئن، همیشه براساس ارتباطی که بین ریسک و بازده وجود دارد، انجام می شود.

بازده چیست؟ریسک سرمایه گذاری در سهام، بازده سرمایه گذاری در سهام، ریسک و بازده، بازده واقعی، بازده مورد انتظار، ریسک سیستماتیک، ریسک غیر سیستماتیک، نرخ تورم، نرخ ارز

طبق آنچه در مثال ۱ گفته شد، بازده را می‌توان پاداشی تعریف کرد که سرمایه‌گذار به ازای سرمایه‌گذاری خود به دست می‌آورد.

بازده ممکن است “بازده مورد انتظار” یا “بازده واقعی” باشد.

بازده مورد انتظار (بازده پیش بینی شده) مقدار بازده‌ای است که سرمایه گذار انتظار دارد آن را در سرمایه‌گذاری کسب کند، یعنی پیش‌بینی می‌کند که احتمالاً در سرمایه‌گذاری مورد نظر خود به میزان مثلاً ۱۵% سود کند.

بازده واقعی مقدار عملی و حقیقی بازده‌ای است که سرمایه‌گذار به واسطه سرمایه‌گذاری خود انواع بازده سرمایه‌گذاری در پایان مدت سرمایه‌گذاری به دست می‌آورد.

مثال ۲: آقای کریمی قصد دارد روی پروژه خاصی سرمایه‌گذاری کند. او انتظار دارد که این پروژه برای او ۴۰% بازدهی طی سال به همراه داشته باشد؛ ولی در انتهای سال متوجه می‌شود که به واسطه عوامل مختلف بازده او بسیار کمتر از مقدار مورد انتظار وی شده و بازده خالصی در حدود ۲۵% به دست آورده است. پس در این مثال بازده انتظاری (مورد انتظار) آقای کریمی ۴۰ درصد ولی بازده واقعی او ۲۵ درصد بوده است. این اختلاف ممکن است ناشی از عوامل متعددی در زمان محاسبه بازده مورد انتظار باشد. ممکن است آقای کریمی برخی مولفه‌های تاثیرگذار را در محاسبه بازده پروژه مورد نظر خود، لحاظ نکرده باشد و یا نسبت آن‌ها را با خطا در نظر گرفته است.
کنون که با مفهوم بازده آشنا شدید، لازم است به تعریف مفهوم مهم دیگر، یعنی ریسک بپردازیم.

ریسک همان احتمال اختلاف میان میزان بازده واقعی و بازده مورد انتظار است. بنابراین وقتی از ریسک یک دارایی صحبت می‌شود، تغییرات احتمالی بازده آن دارایی در آینده مورد نظر است.ریسک سرمایه گذاری در سهام، بازده سرمایه گذاری در سهام، ریسک و بازده، بازده واقعی، بازده مورد انتظار، ریسک سیستماتیک، ریسک غیر سیستماتیک، نرخ تورم، نرخ ارز

بازده واقعی – بازده مورد انتظار = ریسک

غالب سرمایه‌گذاران بر این باور هستند که بازده واقعی کمتر از بازده مورد انتظار است. با افزایش ریسک در یک تصمیم‌گیری مالی، اختلاف میان بازده مورد انتظار و بازده واقعی بیشتر خواهد بود و با کاهش ریسک این اختلاف کاهش می‌یابد. ایجاد تعادل مناسب بین ریسک و بازده، مهم‌ترین تصمیم‌گیری مالی به شمار می‌آید.

در مثال دیگر شرایطی را در نظر بگیرید که شما در یک مسابقه شرکت کرده‌اید و ۱ میلیون تومان برنده شده‌اید؛ به شما پیشنهاد می‌شود که ۱ میلیون تومان را بگیرید و از قرعه‌کشی حذف شوید یا به‌جای دریافت ۱ میلیون تومان وارد قرعه‌کشی شود که دو احتمال زیر را در پی دارد:

۱- ۵۰ درصد احتمال دارد شما ۵ میلیون تومان در قرعه‌کشی برنده شوید.

۲- ۵۰ درصد احتمال دارد هیچ پولی در قرعه‌کشی نگیرید.

شما کدام پیشنهاد را انتخاب می‌کنید؟ این مثال ساده بیانگر آن است که هرچه شما بازده بالاتری را انتظار داشته باشید، باید ریسک بالاتری را متحمل شوید.
انواع ریسک و عوامل ایجاد کننده ریسک
‌ ‌ ‌ ‌ ‌− ریسک نرخ ارز
‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌− ریسک نوسان نرخ بهره
‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ − ریسک بازار
‌ ‌‌ ‌ ‌ ‌ ‌ − ریسک تورمی
‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌− ریسک نقدینگی
‌ ‌‌ ‌ ‌ ‌ − ریسک تجاری

نرخ بازده سرمایه‌گذاری در تحقیقات اصلاح چغندرقند در ایران

هدف کلی مطالعه حاضر، بررسی اقتصادی بودن سرمایه‌گذاری در تحقیقات اصلاح و تهیه ارقام چغندرقند در ایران است. آمار و اطلاعات مورد نیاز شامل ارزش و هزینه تولید چغندرقند در سال 1389 و هزینه تحقیقات اصلاح بذر چغندرقند در سال مذکور به ترتیب از اداره کل آمار و اطلاعات وزارت جهادکشاورزی و سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی جمع آوری شد. پس از برآورد تابعی که در آن متغیر وابسته ارزش محصول و متغیرهای مستقل آن هزینه نهاده‌های متعارف(آب، کارگر، بذر و . ) و هزینه تحقیقات اصلاح بذر چغندرقند بود، نرخ بازده سرمایه‌گذاری در تحقیقات مذکور با استفاده از مفاهیمی نظیر تولید متوسط، تولید نهایی و نرخ بهره سرمایه‌گذاری محاسبه شد. براساس نتایج میزان تولید نهایی متغیر هزینه تحقیقات اصلاح بذر چغندرقند معادل 10/93 ریال است. نتایج همچنین موید آن بود که دامنه تغییرات نرخ بازده سرمایه گذاری در تحقیقات مذکور بین 48/97 و 37/56 درصد به ترتیب برای تاخیرهای زمانی شش و 7/5 سال و میزان نرخ بازده سرمایه‌گذاری در تحقیقات مورد نظر در میانه دامنه زمانی مذکور 52/42 درصد بود که این موضوع مبین اقتصادی بودن سرمایه گذاری در تحقیقات اصلاح ارقام چغندرقند در ایران می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rate of return on investments in sugar beet breeding research in Iran

نویسندگان [English]

• M. Rafati 1
• B. Najafi 2
• E. Ghazaryan 3

1 Instructor of Agricultural Planning, Economic and Rural Development Research Institute (APERDRI), Ministry of Jihad-e-Agriculture, Iran.

The main objective of this study was to investigate the economic efficiency of investment in sugar beet breeding research in Iran. The required information including the value and cost of sugar beet production in 2010 and the budget allocated to the sugar انواع بازده سرمایه‌گذاری beet breeding research were obtained from the Office of Statistics and Information Technology of Ministry of Jihad-e-Agriculture and Agricultural Research, Education and Extension Organization, respectively. After estimating a function in which the dependent variable was crop value, and the independent variables were conventional inputs (water, labor, seed, etc.) and research expenditure costs, the research rate of return was determined using average production, marginal production, and the rate of investment interest. According to the results, the amount of marginal production of sugar beet breeding research cost variable was 10.93 Rials. The range of variations in rate of return in sugar beet breeding research investment was 48.97% and 37.56% for times lags of 6 and 7.5 years, respectively. Finally, the rate of return of sugar beet breeding research investment in the median of the above-mentioned range was 42.52%. The finding confirms that any investment in sugar beet breeding research in Iran would be economic.

کلیدواژه‌ها [English]

• Agricultural research
• Breeding
• rate of return
• sugar beet

مراجع

Anonymous. Sugar specialty statistics. Iranian Sugar Factories Syndicate.2013; Available at: http://www.isfs.ir/amartakhassosi1.htm (in Persian)

Araji AA. Return to public investment in wheat research in western United States. Can. J. Agr. Eocn. 1989; 37:467-479.

Asadi H. Determination of economic return of improved variety of irrigated wheat in Iran.Technical report, Seed and Plant Improvement Institute. 2001 Aug.74p. Report No 80/267. (in Persian)

Asadi H, Saeedi A. Estimation of investment return of improved varieties in irrigated wheat crop in Iran. Pajouhsh and Sazandegi. 2004; 64:22-32. (in Persian, abstract in English)

Aw- Hassan A, Ghanem E, Ali AA, Mansour M, Solh MB.Economic returns from improved wheat technology in upper Egypt. ICARDA social science paper; 1995. 31p. Report No 1 viii.

Bagherzadeh A, Komijani A. Measuring and analysing the rate of return of agricultural expenditures on R&D in Iran.Agricultural Economics.2011;5(2):178-201.(in Persian, abstract in English)

Bredahl M, Peterson W. The productivity and allocation of research: U.S. agricultural experiment stations. Amer J Agr Econ. 1976; 58:684-692.

Cline PL, Lu YC. Efficiency aspects of the spatial allocation of public sector agricultural research and extension in the United States. Regional Science Perspectives. 1976; 6:1-16.

Dadgar Y, Rahmani T. Principles of economics. Bostan ketab Publisher, Qum,Iran. 2005; pp.480. (in Persian)

Evenson RE. The contribution of agricultural research to production. J. Farm Econ. 1967; 49: 1415-1425.

Fishelson G. Returns to human and research capital in the non-south agricultural sector of the United States, 1949-64. Amer J Agr Econ. 1971; 53:129-131.

Gutierrez L. Agricultural labor productivity in some countries. Agricultural Economics Review. 2007; 3: 66-76.

Haghiri M, Rafati M. Estimation of return rate of cereals research investment, Quads variety of wheat. Agricultural Research, Education and Extension Organization, Agricultural Economics Research Bureau. 1996 Dec. 30p. Report No. : 404-75. (in Persian)

Johnston BF, Mellor JW. The role of agriculture in economic development. Amer. Econ. Review. 1961; 51:566-593.

Mosanejad MGh. The research role on agricultural development.Agricultural research, Education and Extension Organization, Agricultural Economics Research Bureau. 1994 Feb. 14p. (in Persian)

Norton GW, Davis JS. Evaluating returns to agricultural research: A review. Amer. J. Agr. Econ. 1981; 63:685-699.

Najafi B. Technology improvement and agricultural research priority in Iran. Proceedings of Research and Development Seminar; 1989 July 17-19; Iranian Research Organization for Science and Technology, Tehran: Iran.1989.P.548-554.

Nikooie AR, Bagheri A, Ghandi A, Zare E. Study of Investment Output on Agricultural Researches Case study; Researches on Mahdavi Variety in Isfahan province. Journal of Agricultural Sciences. 2006;12(2):251-260.

Nikooie AR, Bagheri A, Soleymanipour A, Shirvaniyan A, Zare Sh, Nemati A, Ebrahimiyan HR. Investigation on sugar beet employment value in Iran. Journal of Sugar Beet. 2007;23(1):93-108.

Rafati M, Najafi B. Determination of rate of return of wheat breeding research in Fars province. Agricultural Economic and Development. 1986; 15:9-33.

Schuh GE, Tollini H. Costs and benefits of agricultural research: The state of the arts. World Bank Staff Working Paper. Washington D C, USA.1979 Oct. 72 p. Report No.360 .

Schwartz LA, Sterns JA, Oehmke JF. Economic returns to cowpea research, extension and input distribution in Senegal. Agricultural Economic. 1993;8:161-171.

Solaymani Sedehi M, Mozafari M, Naeimi A, Tafazoli S, Kivanlou M. Supply chain of sugar industry in Iran. The institute for trade studies & research Publisher. Tehran, Iran.2010; pp.401. (in Persian)

Soltani GR, Shajari Sh, Salmanzadeh S. The economic انواع بازده سرمایه‌گذاری returns and distribution of Social benefits of agricultural research, education and extension in Iran. Iranian Journal of Agricultural Economics.2009; 2 (4):1-19.

Traxler G, Byerlee D. Linking technical change to research effort: An examination and spillovers effects. Agricultural Economics.2001;انواع بازده سرمایه‌گذاری 24:235-246

Yee J, Huffman W. Rates of return to Public Agricultural Research in the Presence of research Spillovers. Presented at the American Agricultural Economic Association Meetings; 2001 Aug 5-8; Chicago, Illinois.

Zare Mehrjerdi MR, Akbari A. Effects of improved seeds in per hectare wheat yield. Agricultural Economic and Development. 2001;63:137-150.

نرخ بازگشت سرمایه چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

بازده‌ی سرمایه‌گذاری یا نرخ بازگشت سرمایه یا به اختصار ROI نسبتی است که سود حاصل از سرمایه‌گذاری را در قالب درصدی از هزینه‌ی اولیه محاسبه می‌کند. به عبارت دیگر، در قالب درصدی از هزینه‌ی خرید، حساب می‌کند که این سرمایه‌گذاری چقدر سودآوری داشته است. نرخ بازگشت سرمایه به سرمایه‌گذاران نشان می‌دهد که هر یک تومانی که در فلان پروژه سرمایه‌گذاری کردند، چقدر سود داشته است. سرمایه‌گذاران نه تنها برای ارزیابیِ چگونگی عملکردِ سرمایه‌گذاری‌شان، بلکه برای مقایسه‌ی عملکرد سرمایه‌گذاری‌های مختلف در انواع و اندازه‌های متفاوت هم از این نسبت استفاده می‌کنند.

برای مثال، فلان سرمایه‌گذاری در بورس، می‌تواند با سرمایه‌گذاریِ دیگری در زمینه‌ی تجهیزات مقایسه شود. نوع سرمایه‌گذاری مهم نیست؛ زیرا محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه فقط به هزینه‌ها و سود مرتبط با این سرمایه‌گذاری توجه می‌کند.

محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه یکی از رایج‌ترین نسبت‌های مورد توجه در بحث سرمایه‌گذاری است، زیرا بسیار ساده و تطبیق‌پذیر است. مدیران می‌توانند از این نسبت برای مقایسه‌ی نرخ‌های عملکرد در خرید تجهیزات سرمایه‌ای (تجهیزاتی که گران هستند و برای خریدشان سرمایه‌ی زیادی لازم است) استفاده کنند، در حالی‌که سرمایه‌گذاران می‌توانند محاسبه کنند کدام‌یک از سهام‌ خریداری‌شده، عملکرد بهتری داشته‌اند.

فرمول نرخ بازگشت سرمایه

نرخ بازگشت سرمایه، با کم کردنِ هزینه از درآمد کل و تقسیم آن بر هزینه‌ی کل محاسبه می‌شود.

همان‌طور که می‌بینید، فرمول محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه بسیار ساده و در عین حال گسترده است. منظورم این است که درآمد و هزینه‌ها دقیقا مشخص نشده‌اند. هزینه‌ی انواع بازده سرمایه‌گذاری کل و درآمد کل برای هر چیزی و در نظر هر کسی می‌توانند متفاوت باشند. برای مثال، شاید مدیری به جای درآمد و هزینه در این معادله، فروش خالص و هزینه‌ی کالاهای فروخته‌شده را جایگزین کند، در حالی‌که سرمایه‌گذار دید جهانی‌تری به این معادله دارد و از کل فروش و همه‌ی هزینه‌هایی استفاده می‌کند که در فرایند تولید یا فروشِ محصول پرداخت شده‌اند، از جمله هزینه‌های عملیاتی و غیرعملیاتی.

به این روش، محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه می‌تواند بسیار تطبیق‌پذیر باشد، اما بسته به اینکه کاربر چه چیزی را می‌خواهد ارزیابی کند یا نشان دهد، ممکن است گمراه‌کننده هم بشود. باید بدانید که هیچ معادله‌ی استانداردِ واحدی برای محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه وجود ندارد. در عوض، به این ایده‌ی اولیه توجه می‌کنیم که سودها درصدی از درآمد هستند. برای درک درستِ این نسبت، باید بفهمید که چه درآمدها و هزینه‌هایی در این معادله استفاده می‌شوند.

مثالی از محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه

حالا که فهمیدید معادله‌ی استانداردی برای محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه وجود ندارد، بیایید بدون ورود به بخش‌های هزینه و درآمد، نگاهی به فرمول اولیه بیندازیم. بیایید یک کارگزار فرضی بورس را در نظر بگیریم. بابک دلال سهام است و تخصصش سهام کم‌ارزش است، یعنی سهامی که در بازار غیررسمی سهام و با بهای بسیار کمی برای هر سهم معامله می‌شود و معمولا هم ریسک بالایی دارد.

او سال گذشته ۵۰۰ سهم، هر کدام به ارزش ۱۰۰۰ تومان از سهام فلزات مایع را خریداری کرد که سرمایه‌گذاریِ مخاطره‌آمیزی بود. امروز و پس از گذشت یک سال، ارزش هر سهم آن در بازار ۳۵۰۰ تومان است. بابک سهامش را می‌فروشد و از فرمول محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه برای محاسبه‌ی عملکردش استفاده می‌کند.

همان‌طور که می‌بینید، نرخ بازگشت سرمایه‌ی بابک ۲٫۵ یا ۲۵۰ درصد است. این یعنی به ازای هر ۱۰۰۰ تومانی که در شرکت فلزات مایع سرمایه‌گذاری کرده، ۲۵۰۰ تومان سود به دست آورده است. این سرمایه‌گذاری فوق‌العاده خوبی بوده، چون سرمایه‌ی اولیه را ۲٫۵ برابر کرده است.

حالا می‌توانیم انتخابِ خوب بابک در سرمایه‌گذاری روی فلزات مایع را با انتخاب دیگرش مبنی بر سرمایه‌گذاری در شرکت تجهیزات پزشکی مقایسه کنیم. در این سرمایه‌گذاری، بابک ۱۰۰ سهم، هر کدام به ارزش ۱۰۰۰ تومان خرید و هر سهم را ۱۲۵۰ تومان فروخت.

در این خرید، نرخ بازگشت سرمایه‌ی بابک تنها ۲۵ درصد یا ۰٫۲۵ بود. البته این هم بازگشت سرمایه‌ی خوبی است، اما با سرمایه‌گذاری روی فلزات مایع، قابل مقایسه نیست.

تجزیه و تحلیل

به طور کلی هر نرخ بازگشت سرمایه‌ی مثبتی را می‌توان بازگشت خوبی قلمداد کرد. مثبت بودن این نسبت، یعنی کل هزینه‌ی سرمایه‌گذاری به علاوه‌ی مقداری سود، بازگشته است. نرخ بازگشت سرمایه‌ی منفی یعنی درآمد آن‌قدر نبوده که کل هزینه‌ها را پوشش دهد. ناگفته پیداست که نرخ بازگشت سرمایه هر قدر بالاتر باشد، بهتر است.

اگر نگاه دوباره‌ای به مثال‌مان درباره‌ی سرمایه‌گذاری‌های بابک بیندازیم، می‌بینیم که سرمایه‌گذاری اول، ۲۵۰ درصد بازگشت سرمایه داشت، در حالی‌که سرمایه‌گذاری دوم تنها ۲۵ درصد بازگشت سرمایه به همراه داشت. اولی، ده برابر دومی عملکرد بهتری داشت، پس بهتر بود که بابک همه‌ی پولش را در همان سهام اولی سرمایه‌گذاری می‌کرد.

محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه فوق‌العاده متنوع است و می‌تواند برای سرمایه‌گذاری‌های مختلفی استفاده شود. مدیران آن را برای ارزیابیِ بازگشت سرمایه‌هایی که سرمایه‌گذاری کرده‌اند استفاده می‌کنند. سرمایه‌گذاران می‌توانند برای ارزیابی عملکرد سهام‌شان از آن استفاده کنند و افراد حقیقی هم می‌توانند برای ارزیابی نرخ بازگشت دارایی‌هایی هم‌چون خانه از آن بهره ببرند.

نکته‌ای که باید به خاطر داشته باشید این است که این نسبت، ارزش زمانیِ پول را در نظر نمی‌گیرد. البته برای خرید و فروش ساده‌ی سهام این حقیقت آن‌قدرها اهمیت پیدا نمی‌کند، اما برای محاسبه‌ی دارایی ثابتی مثل ساختمان یا خانه که هر سال به ارزش آن افزوده می‌شود، بسیار مهم است. به همین خاطر است که وقتی دریافتی‌های این فرمول را نسبت به ارزش فعلی محاسبه می‌کنیم، معمولا مقدار آن تغییر می‌کند.