فروش تعهدی سهام در بورس چیست؟
به عنوان یک سرمایهگذار در بازارهای مالی، حتماً میدانید که معاملات بازار سرمایه بر مدار نوسانات روزانه حرکت میکند. همین موضوع باعث شده تا ریسک و بازده جزء جداییناپذیر این بازار باشد. اغلب سهامداران برای به حداقل رساندن زیان و سود بیشتر به دنبال پیشبینی جهت نوسانات هستند. بورس اوراق بهادار تهران، بهعنوان بورس پیشتاز، در طراحی ابزارهای نوین مالی، در راستای پاسخ به نیاز سرمایهگذاران، با سلایق گوناگون، تاکنون ابزارهای مختلفی را متناسب با پیشبینی سرمایهگذاران مانند انواع اوراق بدهی، قرارداهای مشتقه و صندوقهای سرمایهگذاری، معرفی کرده است. اخیراً و در همین راستا، ساز و کاری جدید برای افرادی که پیشبینی میکنند قیمتها کاهشی باشد، طراحی شده است. این ساز و کار که «فروش تعهدی» نام دارد، به این صورت است که میتواند در روندهای نزولی قیمت، برای سهامداران فرصت سودآوری ایجاد نماید. اما فروش تعهدی سهام در بورس چیست و چه کمکی به بازار سرمایه خواهد کرد؟
برای دریافت پاسخ این سوالات، با ادامهی این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ همراه باشید.
دوستان، دقت باشید که «فروش تعهدی سهام در بورس تهران» و «فروش استقراضی»، دو اصطلاح متفاوت از هم هستند. پس این دو را به جای یکدیگر به کار نبرید! (دلیلش را هم در ادامه به صورت کامل توضیح خواهیم داد).
فروش استقراضی چیست؟
فروش استقراضی
فروش استقراضی (Short Selling)، به عنوان یک ابزار یا روش سرمایهگذاری در بورسهای جهانی است که مانند فروش تعهدی سهام در بورس به کمک آن میتوان از نزول قیمت سهام سود کرد. به اینصورت که مثلاً سرمایهگذاری پیشبینی میکند که قیمت سهام شرکتی بیش از اندازه رشد کرده و در آینده احتمالاً نزولی خواهد شد. در چنین حالتی، شخص میتواند بدون آنکه سهام شرکت را از قبل خریداری کرده باشد، آن را از مالک آن قرض کرده و پس از طی یک دورهی زمانی خاص، مجدداً همان تعداد سهم را به همراه بهرهای (میزان بهره از قبل مشخص میشود.) که از سهم برده به مالک پرداخت نماید. در این روش از سرمایهگذاری، متقاضی از مابهتفاوت فروش سهم در قیمت بالاتر و خرید مجدد آن در ارقام پایین، سود میبرد. در نهایت، بر اساس قرارداد قرض مالکیت به فروشنده منتقل خواهد شد.
ساز و کار فروش استقراضی به چه صورت است؟
در روش فروش استقراضی، مالکان برای آنکه تعداد مشخصی از سهام خود را به متقاضیان قرض دهند، از طریق کارگزاری به منظور ارائهی سهام برای فروش استقراضی، مانند فروش تعهدی سهام در بورس درخواستی را مطرح میکنند. در چنین حالتی سهم وارد وضعیت معاملاتی استقراضی خواهد شد. پس از مدتی که کارگزاران شخص متقاضی را شناسایی کنند، سهام مالک را به وی قرض میدهند. سپس متقاضی نسبت به فروش سهام مالک اقدام کرده و مبلغ حاصل شده از فروش نزد کارگزار خواهد ماند. این را هم بگوییم که متقاضی موظف است تا مبلغی را به عنوان وجه تضمین (علاوه بر مبلغ کسب شده از فروش سهام)، نزد کارگزار محفوظ داشته باشد. اما چرا این کار صورت میگیرد؟ برای اینکه اگر متقاضی سهام مالک را بازنگرداند، از وجه تضمین استفاده شود.
مبلغ ماحصل از فروش سهام، طی دورهی استقراض، توسط کارگزار سرمایهگذاری میشود و سود آن پس از کسر کارمزد کارگزار (بر خلاف فروش تعهدی سهام در بورس ایران)، به مالک پرداخت خواهد شد. گاهی هم بهمنظور ایجاد انگیزش برای متقاضیان (البته در صورتیکه مالک سهام تمایل داشته باشد)، مبلغی از سود نیز به متقاضی تعلق پیدا میکند. پس از آن اگر پیشبینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام کاهش پیدا کند، همان تعداد سهم را مجدد خریداری و تحویل مالک میدهد و در نتیجه مابه تفاوت آن، بهعنوان سودی برای متقاضی خواهد بود. اما اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، متقاضی باید همان تعداد سهم را در قیمتی بالاتر بخرد و تحویل مالک دهد که در اینصورت زیان میکند. لازم به ذکر است که تمام حق بورس سهام چیست؟ و حقوق مالک سهام به جز حق رای، در مدت زمان فروش استقراضی محفوظ خواهد ماند.
آیا فروش استقراضی، روش پرریسکی است؟
بله! در کل فروش استقراضی، معاملهای بسیار پرمخاطره است. چرا که خلاف جهت بازار حرکت میکند و نیاز به زمانبندی دقیق دارد. به علاوه، از آنجایی که عدد صفر حداقل قیمت یک سهم محسوب میشود و حداکثری برای رشد قیمت سهمی وجود نخواهد داشت و ممکن است رشد سهمی ادامهدار باشد، مشخص میشود که ریسک سرمایهگذاری در این روش به شدت بالاست و تنها معاملهگران حرفهای بازار میتوانند از این روش کسب سود کنند.
فروش تعهدی سهام در بورس چیست؟
فروش تعهدی سهام در بورس
فروش تعهدی سهام در بورس از جمله ابزارهای مالی مشابه با فروش استقراضی میباشد که برای کسب سود در بازارهای نزولی مورد استفاده قرار میگیرد. اما با توجه به اینکه دریافت بهره در دین اسلام حرام است، فروش استقراضی به نوعی ربا محسوب میشود. بنابراین با توجه به مشکلات شرعی ایجاد شده، تغییراتی در سازوکار فروش استقراضی ایجاد شده است که این تغییرات در قالب عقد وکالتنامه فیمابین مالک سهام و متقاضی میباشد. به این صورت که سرمایهگذار با دریافت وکالتنامه از مالک سهام، نسبت به فروش سهام وی اقدام میکند. این روش که در بازار بورس ایران مرسوم است را فروش تعهدی میگویند. به همان میزان که ریسک خرید اعتباری بالاست، فروش تعهدی نیز همانند فروش استقراضی به عنوان نقطهی مقابل آن است و از ریسک بالایی برخوردار است.
ساز و کار فروش تعهدی سهام در بورس به چه صورت است؟
با استفاده از فروش تعهدی سهام در بورس سرمایهگذاری که مالک سهام است، میتواند سهامش را در قالب یک قرارداد در اختیار شخص دیگر قرار دهد. این فرد هم میتواند همان سهام را در بازار فروخته و در صورت کاهش قیمتها سود به دست آورد و هر وقت که مالک اصلی سهمش را بازخواست آن را به قیمت روز خریده و به وی تحویل دهد. فرآیند فروش تعهدی هم توسط کارگزاریها انجام میشود. متقاضیان پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، در سامانهی معاملات بر خط سهام مدنظرشان را انتخاب کرده و پس از واریز وجه تضمین به حساب کارگزار، نسبت به فروش تعهدی سهم اقدام میکند. نوع و تعداد سهام، نرخ تشویقی و دروهی تنفس هم از جمله مواردی هستند که باید توسط مالک در سامانه تامین ثبت شوند.
متقاضیان، از فروش تعهدی سهام در بورس چگونه سود میبرند؟
حال در رابطه با روش فروش تعهدی سهام در بورس این سوال مهم پیش میآید که فرد متقاضی چطور از سهامی که متعلق به دیگری است و آن را فروخته و علاوه براین هر وقت هم که مالک سهام اراده کند، باید سهام وی را به طور کامل برگرداند، سود خواهد برد؟
خب ببینید، شخصی وارد قرارداد فروش تعهدی سهام در بورس میشود که روند بازار را کاهشی میداند. بر همین اساس هم سهم مدنظر را از مالک آن در قالب قرارداد فروش تعهدی و به صورت وکالتی در اختیار میگیرد و به وکالت از صاحب اصلی، آن سهام را در بازار میفروشد. اگر این شخص، کاهش قیمت سهام را درست پیشبینی کرده باشد، سودی معادل مابهتفاوت قیمت فروش سهم و قیمت خرید مجدد آن را به دست میآورد. اما اگر بعد از فروش سهم، نوسان قیمت آن برخلاف پیشبینیاش مثبت شود، متقاضی ضرر میکند. چرا که باید سهم را با قیمت بالاتر از مبلغی که آن را فروخته تهیه و در اختیار مالک قرار دهد.
مالکان سهام، از فروش تعهدی سهام در بورس چگونه سود میبرند؟
مالکانی که قصد فروش سهامشان را تا مدت مشخصی ندارند، به کمک ابزار فروش تعهدی سهام در بورس میتوانند سهام خود را بهصورت وکالتی در اختیار فعالان بازار قرار داده و از محل وجوه آن سرمایهگذاری کرده و سود کسب کنند. به این ترتیب، آنها علاوه بر تملک سهم و پایبندی به استراتژیهای معاملات شخصیشان، مبلغی بابت اینکه سهامشان را در اختیار سهامدار دیگری قرار میدهند، به دست خواهند آورد.
چگونگی پایبندی به قواعد قرارداد فروش تعهدی
رعایت اصول قرارداد فروش تعهدی سهام در بورس با دریافت مبلغی تحت عنوان وجه تضمین از متقاضی، ضمانت میشود. این مبلغ بر اساس روند قیمت سهم بهروزرسانی میشود. بدین ترتیب مالک اصلی سهام بابت عدم تعهد وکیل یا متقاضی، هیچ نگرانی نخواهد داشت و هروقت که اراده کند، سهام وی به او بازگردانده خواهد شد. پس در این صورت، تمام اجزا و عناصر فروش تعهدی، مانند یک دومینو عمل میکنند که به زیبایی برای بازار سرمایه، فرصتسازی خواهند کرد!
روشهای مشابه فروش تعهدی و فروش استقراضی
علاوه بر روشهای فروش تعهدی سهام در بورس ایران و فروش استقراضی در بورسهای جهانی، «فروش قرارداد آتی» و «خرید اختیار فروش» هم از ابزارهای مالی هستند که مشابه این دو روش عمل میکنند و با استفاده از آنها نیز میتوان به کسب سود در بازارهای نزولی پرداخت. در ادامه توضیح مختصری راجع به هرکدام از این روشها آوردهایم.
۱. فروش قرارداد آتی: در این روش هم اگر سرمایهگذار معتقد باشد که سهام شرکت یا کالایی در سه ماه آینده کاهش پیدا میکند، اقدام به اخذ حق فروش قرارداد آتی با پرداخت وجه تضمین خواهد کرد. این روش برخلاف فروش استقراضی سررسید مشخص دارد و وجه تضمین آن کمتر است. در زمان سررسید هم اگر قیمت سهم پایینتر از رقمی باشد که متقاضی پیشبینی کرده است، سود و اگر بالاتر رود ضرر خواهد کرد.
۲. خرید اختیار فروش: این روش هم پیشبینی میکند که قیمت سهم یا کالایی مثلا سه ماه آینده کاهش پیدا میکند. به همین منظور اختیار فروش سهم یا کالا را با قیمتی مشخص (قیمت اعمال) خریداری میکند. همانند فروش تعهدی سهام در بورس و روش قبلی، در این روش هم اگر موقع سررسید سهام، قیمت هر سهم کمتر از رقم اعمال باشد، از مابه تفاوت آن سود دریافت میشود. اما اگر قیمت سهم از رقم مشخص شده، بیشتر شود اختیار فروش متقاضی باطل خواهد شد. یکی از تفاوتهای این روش با فروش استقراضی این است که فروش استقراضی سررسید مشخص ندارد و روزانه قیمت سهم توسط کارگزار چک میشود. اگر قیمت سهم افزایش یابد و از وجه تضمین بیشتر شود به فروشنده سهم اعلام میشود یا وجه تضمین را افزایش دهد و یا سهام را به مالک بازگرداند اما در روش اختیار فروش تا موعد سررسید حق فروش وجود ندارد.
فروش تعهدی سهام در بورس و بازار دوطرفه
فروش تعهدی سهام در بورس و بازار دوطرفه
استفاده از ابزارهای فروش استقراضی یا فروش تعهدی سهام در بورس و دیگر روشهایی که بهمنظور کسب سود در بازارهای نزولی مورد استفاده قرار میگیرند، منجر به ایجاد «بازار دوطرفه» خواهد شد. اما منظور از بازار دوطرفه چیست؟ بازار دوطرفه، یعنی بازاری که در آن (بر خلاف بازار یکطرفه)، هم از رشد سهام میتوان سود برد و هم از ضرر آن. معمولاً در بورسهای پیشرفتهی جهان، بازار سهام دوطرفه است. مزایای زیادی در قبال فراهم کردن بستر بازار دوطرفه نصیب بازار بورس و فعالان آن خواهد شد که از جملهی آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش شدید نقدشوندگی در بورس
- امکان کسب بازدهی در ریزش بازارها
- پررنگ شدن نقش تحلیل در تصمیمات سرمایهگذاری
- جلوگیری از ایجاد حباب در بازار بورس و سهام شرکتهای مختلف
- جلوگیری از افزایش هیجانی و بیش از حد قیمتها در روزهای صعودی بازار
- کارا شدن ابزار تحلیل تکنیکال و استفاده از ابزارهای کمکی مورد استفاده در سراسر جهان
اما از سوی دیگر در زمان رکود یا ریزشهای سنگین بورس، اگر محدودیتی ایجاد نشود، دوطرفه بودن بازار، میتواند شدت سقوط قیمتها را افزایش دهد و درنتیجه امکان دستکاری قیمتها بیشتر میشود. البته با اتخاذ تصمیمات دقیقتر، پیروی از قوانین و استانداردهای مربوطه و ایجاد بسترهای آموزشی و فرهنگسازی، بازار دوطرفه میتواند جایگاه خود را میان سهامداران پیدا کند و عدهی بیشتری به آن اعتماد کنند. به همین منظور بهتر است نظارت کامل و کنترلهای لازم از سوی بورس سهام چیست؟ نهاد ناظر و سازمان بورس صورت گیرد.
سخن آخر
در این مقاله از سایت آموزش چراغ ، به بررسی یکی از مهمترین ابزارهای سرمایهگذاری در بازارهای نزولی به نام فروش تعهدی سهام در بورس پرداختیم و گفتیم که ساز و کار این روش برگرفته از فروش استقراضی در بورس جهانی است. اما برای حل مشکل شرعی این نوع از معاملات، کمیتهی فقهی سازمان بورس ایران ماهیت آن را تا حدی تغییر داده و به همین دلیل، عنوان آن به فروش تعهدی تغییر پیدا کرده است. همانطور که گفته شد، ریسک سرمایهگذاری در این روش، همانند فروش استقراضی خیلی بالاست و لذا در صورتی که تمایل به استفاده از این روش دارید باید به مهارت بالایی در تحلیل دست یافته باشید. چراغ ، بهعنوان پلتفرم آموزش و کاریابی در تلاش است تا با بیان نکات آموزشی مهم در زمینهی کار و سرمایهگذاری به شما برای رسیدن به موفقیت در این زمینهها کمک نماید.
بورس به زبان ساده چیست؟
در این مقاله از سایت پارسیان بورس ابتدا به بیان مبانی بازار بورس به زبان ساده میپردازیم. سپس تلاش میکنیم اهمیت ابزارهای مالی بورس در ایران بهویژه نقش آنها در گسترش بازارهای پول و سرمایه، مورد بررسی قرار دهیم. ولی قبل از اینکه به بیان این تعاریف بپردازیم به شما تبریک میگوییم که بورس را انتخاب کرده اید. انتخاب بازار پرهیجان و پرریسکی مثل بورس برای هر فردی که به دنبال سرمایهگذاری میباشد، لازم است.
تبریک دوم را بابت این باید به شما بگوییم که شما جزو معدود افراد (بهتر است بگوییم 1%) افرادی هستید که بورس را به صورت اصولی و با آموزش میخواهید شروع کنید. متأسفانه یا خوشبختانه باید این خبر را به شما بدهم که 99% افرادی که وارد بورس میشوند، روش سرمایهگذاری اصولی در بورس را آموزش ندیدهاند. این عدم آموزش بهای سنگینی دارد و این بهای سنگین شاید به پودر شدن سرمایه مالی این افراد منجر شود. بله درست خواندید …
البته این موضوع قسمت خوشبختانهای هم دارد! افرادی که آموزش بورس را از پایه و اصولی میبینند سریعتر به سود میرسند و سودهای بزرگتری نصیبشان میشود.
تعریف بورس به زبان ساده
بورس اوراق بهادار، بازار متشکل و خودانتظام است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران و یا معاملهگران طبق مقررات قانون بازار بورس اوراق بهادار، مورد داد و ستد قرار میگیرد و به صورت شرکت سهامی عام تأسیس و اداره می شود.
پیدایش بورس جهانی
با جهانی شدن بازارهای مالی در سراسر دنیا، واحدهای اقتصادی که در هر کشور در جستجوی سرمایه و تأمین مالی میباشند، دیگر ناچار نیستند خود را به بازار داخلی محدود کنند. پیشرفت وسایل و ابزارهای ارتباطی، مشارکتکنندگان در بازار را در سراسر جهان به هم پیوند میزند و در نتیجه میتوان سفارشها را در طول چند دقیقه به انجام رساند.
پیشرفت تکنولوژی کامپیوتر، همراه با پیشرفت شبکه ارتباطات، انتقال اطلاعات لحظه به لحظه درباره بهای اوراق بهادار و دیگر اطلاعات ضروری را به سرمایهگذاران، در اغلب نقاط جهان میسر کرده است. بنابراین، بسیاری از سرمایهگذاران میتوانند به بازار جهانی نظارت داشته باشند. در عین حال تجزیه و تحلیل کنند که این اطلاعات چه تأثیری بر وضع خطرساز و بازده مجموعه ابزارهای مالی آنها دارد.
بازار بورس جهانی
تاریخچه مختصری از بورس در جهان
واژه بورس از نام خانوادگی شخصی به نام واندر بورس گرفته شده است. این شخص در اوایل سده پانزدهم در شهر بروژ بلژیک زندگی میکرد. صرافان شهر در برابر خانه او گرد هم میآمدند و به دادوستد کالا و پول میپرداختند. بعدها نام او به مکانهایی اطلاق شد که محل داد و ستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری بوده است.
نخستین مرکز بورس اوراق بهادار جهان، سال 1460 میلادی در شهر انورس کشور بلژیک تاسیس شد. اما باید توجه داشت که اگر شرکتهای سهامی متولد نمیشدند، بورس هرگز قابلیت تولد نمییافت، در این مورد باید منشأ نخستین شرکتهای سهامی را در روسیه تزاری که در سال 1553 و همچنین کمپانی بورس سهام چیست؟ هند شرقی انگلستان در سال 1602 میلادی شکل گرفتند، جستجو کنیم.
به هنگام جهش معاملات بورس و تحقق آن، دولتهای اروپایی، مانند: انگلستان، آلمان و سوئیس، قوانین و مقررات ناظر بر فعالیت این نهاد را وضع کردند. پیش از اینکه امنیت سرمایهگذاری به خطر افتد، ضمانت اجرای قانون وضع شد تا از هرگونه تقلب و تزویر و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگیری شود.
پیدایش بازار سرمایه در ایران
بازار متشکل سرمایه در ایران کاملاً نو و با سرعت فوق العاده ای در حال دگرگونی و تکامل است. بازار سرمایه به معنای بازاری است که در آن تقاضای وجوه بلندمدت تأمین میشود. بازار سرمایه با تأسیس بانک برنامه در سال 1325 که بعدها بانک اعتبارات صنعتی نامیده شد، بوجود آمد. بیش از آن اعتبارات بلندمدت که مقدار آن قابل توجه نبود به طور عمده از راه وامهای بانک ملی ایران تأمین مالی میشد.
تنظیم نخستین برنامه عمرانی هفت ساله و اجرای آن از سال 1328 لزوم ایجاد بانکهای توسعهای و تخصصی را برای تأمین منابع مالی بلندمدت نمایان ساخت.
در سال 1338 بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران با مشارکت بخش خصوصی و مؤسسات خارجی به عنوان نخستین بانک تخصصی تأسیس شد که هدف از ایجاد آن کمک به گسترش فعالیتهای بخش خصوصی در صنعت و معدن بود.
تحولات سریع اقتصادی- اجتماعی دهه 1320 اهمیت روزافزون بازار پول و سرمایه در کشور، تدوین قوانین جامعی را که ناظر بر فعالیتهای پولی و مالی باشد، اجتناب ناپذیر ساخت. در این مورد توسعه منابع بازار پول و سرمایه بیش از همه در شبکه بانکی کشور گسترش یافت.
تاریخچه بورس به زبان ساده در ایران
در ارتباط با تأسیس و شکل گیری بورس اوراق بهادار تهران نخستین بار در سال 1315 شمسی وان لوترفلد بلژیکی مطالعاتی درباره تأسیس بورس اوراق بهادار در تهران انجام داد و طرح و اساسنامه و نظامنامه داخلی آن را نیز تهیه کرد.
لیکن بروز جنگ جهانی دوم در شهریور 1320 و عدم ثبات سیاسی و اقتصادی سالهای اولیه سلطنت پهلوی دوم، تأسیس بورس را در ایران به تأخیر انداخت. قوانین تجاری ایران نیز در مورد بورس ساکت بود و نخستین بار ضمن ماده 20 قانون تأسیس اتاق بازرگانی مصوب 7 دیماه 1333 به موضوع بورس اشاره شد و طی آن از وزارت اقتصاد خواسته شد نظرات اتاق بازرگانی را درباره مسائل مربوط به بورس، مورد توجه قرار دهد.
بالاخره در اردیبهشت 1345 قانون تشکیل بورس اوراق بهادار به تصویب رسید و بوسیله وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد و از بانک مرکزی درخواست شد که نسبت به اجرای مفاد آن قانون اقدام کند.
بورس تهران در بهمن 1346 با انجام معاملات روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران فعالیت خود را آغاز کرد. در سال 1347 سهام چند شرکت جدید تولیدی به بورس راه یافت و اسناد خزانه و قبوض اصلاحات اراضی عباس آباد نیز در بورس قابل معامله شد.
از سال 1368 در چارچوب برنامه نیمسال اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمینهای برای اجرای سیاست خصوصی سازی مورد توجه قرار گرفت.
زمان رونق بورس به زبان ساده
در واقع سیاستگذاران اقتصادی در نظر داشتند که بورس اوراق بهادار، با انتقال پارهای از وظایف تصدیهای دولتی به بخش خصوصی، جذب نقدینگی و گردآوری منابع پس انداز پراکنده و هدایت آن به سوی مصارف سرمایهگذاری، در تجهیز منابع توسعه اقتصادی و انگیزش مؤثر بخش خصوصی برای مشارکت فعالانه در فعالیتهای اقتصادی، نقش مهم و اساسی داشته باشد.
در سالهای 1367 تا 1376، تعداد بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از 56 به 263 شرکت افزایش یافت. در همین دوره، میانگین ارزش معاملات سالانه، حدود 180 درصد افزایش یافت که در مجموع، به فراهم آوردن 391/5 میلیارد ریال برای تامین منابع مالی مورد نیاز فعالیتهای مولد اقتصادی در اقتصاد ایران انجامیده است.
همچنین در سالهای 1376 تا 1385 تعداد بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از 263 شرکت به بیش از 420 شرکت افزایش یافت که رشد کمی مناسبی را نشان میدهد. با این حال، عملکرد بورس اوراق بهادار تهران نشان میدهد که بازار متشکل سرمایه، در عمل جایگاه واقعی و شایسته خود را در اقتصاد ملی به دست نیاورده است؛ به گونهای که میانگین سهم منابع تامین شده توسط این نهاد در مقایسه با تشکیل سرمایه ثابت ناخالص داخلی، از مرز 6/1 درصد فراتر نرفته است.
اگر بخواهیم بازار سرمایه پیشرفتهای قابل ملاحظهای داشته و در دراز مدت به فعالیت اقتصادی خود ادامه دهد باید بتواند به عنوان یک وسیله مؤثر و کارا برای بسیج منابع و پسانداز مورد استفاده دولت و بخش خصوصی قرار گیرد.
مزایای شرکتها در بازار بورس به زبان ساده
یکی از ارکان اصلی محیط عملیاتی شرکتها، بازار مالی است که از بازارهای پولی و بازارهای سرمایه بوجود می آید.
بازارهای سرمایه از بازارهای اوراق بهادار دست اول (بازار اولیه) و بازارهای اوراق بهادار دست دوم (بازار ثانویه) تشکیل میشوند. (ریموند پی، 1380) به لحاظ اقتصادی، یکی از وظایف مهم بازارهای مالی، تسهیل تشکیل سرمایه است. شرکتهایی که درصدد تأمین مالی برمیآیند، اوراق بهادار (داراییهای مالی) خود را در برابر پولی که واسطههای مالی یا خود پس اندازکنندگان میپردازند، مبادله میکنند. سپس شرکتها آن وجوه را به صورت سرمایه واقعی (داراییهای واقعی، مانند: ساختمان، زمین…) تبدیل میکنند. فراگرد شکل گیری سرمایه به روش مستقیم و غیرمستقم به قرار زیر است:
بطور کلی بازار دست اول دو ویژگی عمده دارد:
- اول: بازاری است که در آن تشکیل سرمایه صورت میگیرد.
- دوم: سهام و اوراق قرضه منتشر شده شرکتها، برای نخستین بار در این بازار عرضه میشوند و مورد معامله قرار میگیرند.
در برابر دادوستدهای بعدی، اوراق بهادار (داراییهای مالی) در بازارهای دست دوم (ثانویه) انجام میشود.
بورس چیست؟ + انواع آن و نحوه سرمایه گذاری
بورس اوراق بهادار (Stock exchange) یا به اصطلاح بورس (Bourse) بازاری رسمی و سازمانیافتهای است که در آن داراییهای مالی مثل سهام شرکتها، اوراق مشارکت و … تحت قوانین و مقررات خاصی بر اساس عرضه و تقاضا معامله میشود. شرکتهای مختلف در تمامی صنعتها مثل پتروشیمی، خودرو، نفت، سیمان، شرکتهای دارویی، هلدینگهای سرمایهگذاری و… پس از طی مراحل مختلف و پذیرفته شدن در بورس میتوانند سهامشان را عرضه کنند و تمامی سرمایهگذاران حتی با سرمایه اندک میتوانند سهام آن شرکت را خریداری کنند و سهامدار آن شرکت شوند. در اولین مقاله از آموزش بورس به سراغ “آشنایی با این بازار و ساختار آن” خواهیم رفت.
واژه بورس یک واژه فرانسوی ست که از نام خانوادگی شخصی به نام “واندِر بورس” (اشرافزاده بلژیکی) گرفته شده است. که در اوایل قرن پانزدهم مردم با گردهمایی مقابل خانه او به خرید و فروش کالای خود میپرداختند. کم کم این واژه به تمامی مکانهایی گفته شد که مردم در آن به خرید و فروش کالا و داراییهای مالی از جمله اوراق بهادار و … میپرداختند. اولین مرکز بورس اوراق بهادار در بلژیک و قرن 14 ایجاد شد.
تاریخچه بورس ایران
در بهمن ماه سال 1346 بورس تهران با عرضه سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس فعالیت خود را شروع کرد. تا سال 1357 سهام 142 شرکت در بورس تهران عرضه شد. اما تا به امروز بیش از 500 شرکت و بنگاه اقتصادی عرضه شدند. سامانه معاملات آنلاین (ONLINE TRADING) نیز از سال 1389 آغاز بکار کرده است.
انواع بورس چیست؟
بورس در ایران بطور کلی به 4 دسته کلی تقسیم میشود:
- بورس اوراق بهادار: همان بازاری ست که در عامه مردم به بورس شناخته میشود و داراییهای مالی از جمله سهام شرکتهای مختلف، اوراق مشارکت و… در آن خرید و فروش میشود.
- بورس کالا: مواد اولیه، خام و فرآوری نشده مثل نفت، برنج، گندم، پنبه و تمامی فلزات اساسی مثل سنگ آهن و… پس از بررسی توسط کارشناسان و قیمتگذاری جهت خرید و فروش عرضه میشود.
- بورس انرژی: در سال 91 با هدف معامله حاملهای انرژی مثل نفت، گاز، برق و … تاسیس شد.
- فرابورس در سال 1388 آغاز به کار کرد.
فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟
از آنجایی که شرکتهای مختلف برای عرضه سهام خود در بورس باید فرآیند پذیرش سخت و خاصی را طی کنند و شاید این امکان برای تمامی شرکتها بخصوص شرکتهای کوچکتر مهیا نباشد بازار فرابورس تهران در سال 87 شکل گرفت. فرابورس نیز همانند بورس یک بازار برای خرید و فروش سهام شرکتهای مختلف است. با این تفاوت که فرآیند پذیرش شرکتها در فرابورس آسانتر است. بدین ترتیب این شرکتها نیز میتوانند از طریق بازار سرمایه سهام خود را عرضه و منابع مالی موردنیاز خود را تامین کنند. فرابورس دارای نُه بازار: اول، دوم، سوم، پایه الف، پایه ب، پایه ج، ابزارهای نوین مالی، شرکتهای کوچک-متوسط و مشتقه است. حال آنکه بورس فقط شامل بازار نقد سهام (بازار اول و بازار دوم)، صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF)، بازار اوراق بدهی (اوراق مشارکت، گواهی سپرده و انواع صکوک) و بازار مشتقه (قرارداد آتی، اوراق تبعی و اختیار معامله) است.
نحوه معامله سهام در فرابورس و بورس کامل مشابه است. اما مدنظر داشته باشید از آنجایی که شرایط پذیرش شرکتها در فرابورس نسبت به بورس راحتتر است شرکتهای نسبتا کوچکتری در آن پذیرفته میشوند. بنابراین سهام شرکتهای موجود در فرابورس عموما ریسک بالاتر و نقدشوندگی پایینتری دارند. در مقالهای جداگانه به بررسی اینکه “فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟ “ پرداختیم.
ساعت کاری بورس تهران
سهامداران میتوانند از ساعت 9 صبح تا 12:30 و در روزهای شنبه تا چهارشنبه هر هفته (بجز روزهای تعطیل عمومی) نسبت به خرید و فروش سهام خود اقدام کنند.
دامنه نوسان روزانه بورس: بازه تغییر سهام در بورس بین %5+ و %5- است. یعنی اگر قیمت پایانی سهام در روز قبل 1000 تومان باشد قیمت سهام در روز جاری میتواند بین 950 و 1050 تومان نوسان کند. حال فرض کنید در 20 روز معاملاتی سهامی هر روز %5+ افزایش قیمت داشته باشد پس قیمت سهام 20 (1.05) یعنی 2.6 برابر خواهد شد. یعنی 10 میلیون میشود 26 میلیون تومان.
حال اگر همان سهام در 20 روز معاملاتی، هر روز %5- کاهش قیمت داشته باشد پس قیمت سهام 20 (0.95) یعنی 0.35 برابر خواهد شد. یعنی 10 میلیون تومان میشود 3.5 میلیون تومان! در مقاله زیر بطور کامل به این موضوع پرداخته شد.
عرضه اولیه سهام در بورس چیست؟
عرضه اولیه سهام یا همان Initial Public Offering که به اختصار IPO نامگذاری میشود، به اولین روزِ عرضه درصد مشخصی (عموما بین 5% تا 20%) از کل سهام یک شرکت در بورس گفته میشود. یعنی وقتی شرکتی تصمیم به واگذاری سهام خود میگیرد بعد از دریافت مجوزهای لازم، درصدی از سهام آن شرکت بصورت عرضه اولیه در بورس به فروش خواهد رسید و تمامی افرادی که دارای کد بورسی هستند میتوانند آنرا بخرند.
چرا عرضه اولیه اینقدر جذاب است؟
وقتی یک شرکت تصمیم به عرضه سهام خود از طریق بورس میگیرد، قطعا سهام آن شرکت باید جذابیتی داشته باشد تا افراد آنرا بخرند! عموما شرکتها این جذابیت را با ارزان فروختن سهام خود ایجاد میکنند! یعنی اگر هر برگه سهام یک شرکت 1000 تومان ارزش داشته باشد، در روز عرضه اولیه، هر برگه سهام شرکت به قیمت مثلا 700 تومان به فروش میرسد تا معاملهگران ترغیب به خرید سهام آن شرکت داشته باشند. به همین دلیل عموما بعد از عرضه اولیه سهام یک شرکت، قیمت آن رشد خواهد داشت و خریداران سود خواهند کرد.
مزایای سرمایهگذاری در بورس چیست؟
امکان سرمایهگذاری با حداقل مبلغ
تمامی افراد میتوانند با دریافت کد سهامداری و با حداقل مبلغ 500 هزار تومان در بورس سرمایهگذاری کنند و سهام شرکت موردنظرشان را بصورت آنلاین خریداری کنند.
امکان نقدشوندگی بهتر نسبت به سایر بازارهای موازی
با توجه به اینکه سهام بیش از 500 شرکت مهم و بنیادی ایران در بورس عرضه شده است و افراد فعال در آن بالای 10 میلیون نفر هستند امکان نقدشوندگی در آن به مراتب بهتر از سایر بازارهای مالی (مثل طلا، خودرو، مسکن و …) است.
شما تنها با یک کلیک میتوانید سهام موردنظرتان را در بورس بخرید یا بفروشید. البته به شرطی که سهام موردنظر صف خرید یا صف فروش نباشد! (در مقالهای جداگانه پیرامون صف خرید و فروش در بورس توضیح دادیم).
حجم معاملات در بورس تهران نیز بورس سهام چیست؟ عموما بین سه هزار میلیارد تا 20 هزار میلیارد تومان است. نمودار زیر حجم معاملات در بازه 15 فروردین 99 تا 15 اردیبهشت 99 را نشان میدهد.
اطمینان از شفافیت اطلاعات شرکتها
شرکتهای پذیرفته شده در بورس از شفافیت اطلاعاتی بالاتری نسبت به سایر شرکتها برخوردار هستند. چرا که شرکتها برای عرضه سهام خود باید پروتکلها و قوانین سازمان بورس را داشته باشند. همچنین سازمان بورس نیز بصورت مستمر فعالیت شرکتها را رصد میکند و شرکتهای پذیرفته شده نیز بایستی بصورت مستمر و ماهانه گزارشی از تمام فعالیتهای خود (صورتهای مالی شرکت اعم از خرید و فروش محصولات، هزینههای جاری و …) ارائه کنند.
کمک به رونق تولید و صنعت کشور و رشد تولید ناخالص ملی
بورس اوراق بهادار (Stock Exchange) با جمعآوری و هدایت سرمایههای اندک به سمت طرحهای تولیدی بزرگ میتواند به رشد تولید ناخالص کشور و همچنین تولید اشتغال و کاهش بیکاری کمک کند.
کنترل نقدینگی و تورم کشور
دولت با انتشار سهام شرکتها و اوراق مشارکت در بورس میتواند کنترل بیشتری روی نقدینگی و تورم کشور داشته باشد. بدین صورت که با عرضه سهام و اوراق مشارکت، نقدینگی موجود در کشور را جمعآوری میکند و از ایجاد تورم بیشتر ناشی از این حجم پول زیاد جلوگیری میکند.
اساسا تولید پول باید با تولید همراه باشد تا تورم زا نباشد! یعنی اگر در کشور هیچ صنعت فعال و تولیدی وجود نداشته باشد ولی حجم نقدینگی در یک سال مثلا 20% افزایش یابد قطعا این افزایش نقدینگی باعث تورم خواهد شد.
محافظت از سرمایه شما در برابر تورم
بانکها به سپردههای سالانه 20% سود میدهند. در ظاهر شما سود کردهاید ولی در باطن نه! چرا که تورم سالانه بالای 20% است. اگر پول شما در بانک باشد و سالانه 20% سود دریافت کنید، ظرف 10 سال پول شما 6 برابر خواهد شد، حال از خودتان بپرسید که قیمت اجناس مختلف در 10 سال گذشته چند برابر شده است!؟
سوددهی بالاتر نسبت به سایر بازارهای مالی
فرض کنید به شما بگویم که اگر در سال 1390 مبلغ 10 میلیون تومان در سهام شرکتی سرمایهگذاری میکردید الان در اردیبهشت سال 1399 پول شما 1 میلیارد تومان شده بود! آیا باور میکنید!؟ البته خواهشا جوگیر نشوید! قرار نیست برای سهام همه شرکتها این گونه باشد! عموما “درِ باغِ سبز” به تازه واردان بورسی نشان میدهند و آنها را با وعده سودهای نجومی در مدت کوتاه فریب میدهند. برای ورود به بورس باید دانش و صبر داشته باشید و به دنبال آموزش بورس بروید.
استفاده از پولهای راکد و سرمایههای اندک در تولید
در موارد قبلی تلویحا به این مورد اشاره شد، قطعا پول راکد تورمزا است. بنابراین بهتر است که پولهای راکد در جهت تولید و صنعت کشور بکار گرفته شود. اما قطعا وقتی مبالغ این پولها کم باشد امکان سرمایهگذاری در بخشهای تولیدی کمتر خواهد بود. مثلا هیچ شخصی قطعا نمیتواند با 50 میلیون تومان یک پالایشگاه نفت تاسیس کند! اما میتواند سهامدار یک شرکت پالایشی مثل پالایشگاه نفت بندرعباس “شبندر” شود. کار بورس دقیقا همین است که با جمعآوری سرمایههای کم و تزریق آن به پروژههای تولیدی بزرگ از راکد بودن پول جلوگیری کند. در نتیجه باعث حفظ ارزش پول ملی و کاهش نرخ تورم شود.
اولین گام برای ورود به بورس چیست؟
اولین قدم دریافت کد بورسی و ثبتنام در یک کارگزاری مورد تایید است. کد بورسی یا همان کد معاملاتی یک کد شناسایی شامل 3 حرف فارسی (عموما سه حرف ابتدایی نام خانوادگی) و 5 عدد است مثل “ایر 09801”.
تمامی افراد باید ابتدا در سامانه سجام ثبتنام کنند تا بتوانند کد بورسی دریافت کنند. نحوه ثبتنام در سامانه سجام در مقالهای جداگانه تشریح شده است.
دقت کنید که معامله سهام در بورس توسط شرکتهای واسط (کارگزاری) انجام میشود. در واقع کارگزاریها یک واسط بین بازار بورس و معاملهگران هستند. بنابراین تمامی افراد جهت خرید و فروش سهام باید از طریق کارگزاریها اقدام کنند. در مقالهای جدا به تشریح فعالیت کارگزاریها پرداختیم.
بعد از ثبتنام در سامانه سجام و احراز هویت، یک کد بورسی برای شما صادر میشود. سپس بایستی در یک کارگزاری ثبتنام کنید. در مقاله ای جداگانه نحوه ثبت نام در کارگزاری مفید را بصورت تصویری و گام به گام آموزش دادیم. دقت کنید که ثبتنام در سامانه سجام و کارگزاریها نیازمند احراز هویت است. 2 روش برای احراز هویت وجود دارد: مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت، احراز هویت الکترونیکی سجام.
خرید و فروش سهام در بورس چگونه است؟
برای خرید و فروش سهام ابتدا باید وارد کنترل پنل کارگزاری خود شوید. سپس از قسمت ارسال سفارش نسبت به ثبت سفارش خود (خرید یا فروش) اقدام کنید. در مقاله آموزشی بعدی نحوه خرید و فروش سهام توسط کارگزاری مفید خدمت شما ارائه شده است.
مدنظر داشته باشید که سوددهی در بورس را میتوان به 2 دسته تقسیم کرد: 1) افزایش قیمت سهام خریداری شده، 2) دریافت سود نقدی حاصل از سودآوری شرکت در 1 سال مالی آن.
روش اول عموما روش شناخته شده، متداول و موردعلاقه معاملهگران است. روش دوم بنا به دلایلی عموما کمتر مورد استقبال سهامدارن قرار میگیرد. ابتدا مدنظر داشته باشید برای اینکه سود سالیانه یک شرکت را دریافت کنید نیازی نیست که به مدت 1 سال سهامدار آن شرکت باشید! حتی اگر 1 روز قبل از مجمع سالیانه، سهام آن شرکت را بخرید شما رسما مشمول دریافت سود نقدی شرکت خواهید شد. در مقاله زیر بطور کامل به بحث سود نقدی سهام پرداختیم.
نحوه اطلاع از صورتهای مالی شرکتهای بورس
شما با مراجعه به سایت کدال به نشانی Codal.ir میتوانید به تمامی اطلاعات شرکتها دسترسی داشته باشید. تمامی شرکتها موظف هستند بصورت دورهای و منظم تمامی اطلاعات شرکت (اطلاعات مالی، اطلاعیههای شرکت و…) را بصورت آنلاین در اختیار همگان قرار دهند.
آیا در بورس سرمایهگذاری کنیم یا نه؟!
پاسخ این سوال بستگی به خودتان دارد. اگر شما هیچ دانشی پیرامون ترید ندارید و تفکرتان از بورس شبیه سایتهای قماربازی و کازینوهای آنلاین است! و با امید چند برابر شدن پولتان در چند ماه میخواهید وارد این بازار شوید، جواب “قطعا نه!” خواهد بود! هیچ وقت فراموش نکنید که “بورس بشدت بیرحم است”.
اگر شما شروع به آموزش بورس کنید و هر روز در جهت افزایش دانشتان گام بردارید میتوانید به کسب سود امیدوار باشید. بورس به شما درس زندگی هم میدهد! بعضی اوقات با یک “طمع” ضرر هنگفتی میکنید. بعضی اوقات با یک “ترس” از کسب سود هنگفت جلوگیری میکنید. بعضی اوقات “عجول بودن شما” باعث ضرر شما میشود و بعضی اوقات “عجول نبودن شما” به شما ضرر میزند! بعضی اوقات فرصت فکر ندارید! باید اینقدر آمادگی فکری و روحی داشته باشید که در لحظه اقدام کنید!
مهمترین اصول سرمایهگذاری
با رعایت این نکات میتوانید به کسب سود امیدوار باشید.
- حتما پول مازاد خود را در بورس سرمایهگذاری کنید.به هیچ عنوان با پول اشخاص دیگر، وام، قرض، پول حاصل از فروش خانه یا ماشین، فروش طلاهای همسر! و پولهای اینچنینی وارد بورس نشوید! با عرض معذرت، هر کس این اصل را رعایت نکند شخصا قبر خود را کَنده است!
- بصورت پله ای خرید و فروش کنید!خرید و فروش پلکانی در بورس بحث مفصلی است که در یک مقاله جداگانه به آن پرداختیم.
- فکر و خیال سوددهیهای نجومی را از سرتان بیرون کنید! قرار نیست بورس به شما سود ماهانه بدهد.
- همه تخم مرغهایتان را در یک سبد نگذارید: تمام پولتان را در یک سهام سرمایهگذاری نکنید.
- دنبال نوسانگیری نباشید! به فکر سرمایهگذاری بلندمدت و یا حداقل کوتاهمدت باشید. اگر شخصی 1 میلیون تومان سهام شرکت تایرسازی ایران (پتایر) را در سال 91 خریداری میکرد در اردیبهشت 1399 ارزش آن 140 میلیون تومان بود.
- همیشه به دنبال آموزش باشید. اولین و بهترین فردی که دلسوز شماست، خودتان هستید. به شما توصیه میکنم آموزشهای رایگان در صفحه زیر را به ترتیب مطالعه کنید.
- 7. نه با سود مغرور شوید و نه با ضرر ناراحت. سعی کنید از تمامی معاملاتتان درس بگیرید.
- 8. نکته آخر اینکه درصدی از سودتان در هر معامله را جهت امور خیریه درنظر بگیرید.بخشندگی از صفات خداست و در قرآن میفرماید: “کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق میکنند همانند بذری هستند که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه، یکصد دانه باشد و از این مقدار نیز برای هر که بخواهد باز بیفزاید و رحمت خدا بیمنتهاست و به همه چیز داناست”. جهت کمک به کودکان سرطانی (محک) میتوانید از آدرس زیر اقدام کنید.
اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش بورس را دارید به شما توصیه میکنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش بورس در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارسسهام باشید.
کارمزد معاملات بورس سهام چیست؟
در مورد کارمزد معاملات بورس سهام چه میدانید؟ همانطور که میدانید برای خرید یا فروش همه چیز نمیتوان بهطور مستقیم اقدام کرد. برای مثال برای خرید و یا اجاره یک خانه باید به بنگاههای مشاور املاک مراجعه کرد. مشاور املاک باتوجه به بودجه و شرایط مدنظر شما خانههایی را به شما نشان میدهد.
در صورتی که شما از خانهای خوشتان بیاید و قصد خرید یا اجاره آن را داشته باشید، مشاور املاک مبلغی را بهعنوان حقالزحمه جوش دادن معامله از شما دریافت میکند. در اینجا مشاور املاک نقش یک رابط را بازی میکند و به شما کمک میکند تا راحتتر به هدف خود برسید در مقابل آن مبلغی را بابت ارائه خدمات از شما بهعنوان کارمزد یا حقالزحمه دریافت میکند. کارگزاریها نیز، کاری مشابه با مشاورین املاک انجام میدهند. اما چگونه؟
کارمزد معاملات بورس سهام
همانطور که همه شما میدانید برای خریدوفروش سهم یا سایر اوراق بهادار علاوهبر داشتن یک کد معاملاتی (کد بورسی) باید در یک کارگزاری ثبتنام کنیم. کارگزاریها از نهادهای مالی هستند که نقش واسطههای مالی را اجرا میکنند. این نهادها باعث میشوند که سرمایهها با سرعت بیشتر و با هزینهای کمتر در گردش باشند. به بیان دیگر، این نهادها عمدتا امور مالی و سرمایهگذاری را، اجرایی میکنند.
نقش کارگزار در معاملات بورس
شرکتهای کارگزاری خدمات متنوعی ارائه میدهند، اما مهمترین وظیفه آنها خرید و فروش سهام و همچنین سایر اوراق پذیرفته شده در بورس است. کارگزاران نقش واسطهای بین خریداران و فروشندگان ایفا میکنند و به ازای آن مبلغی را بهعنوان کارمزد از مشتریان (سهامداران) دریافت میکنند.
برای اینکه یک معامله انجام شود، دو کارگزار مشخص به نمایندگی از هر سهامدار اقدام به خرید و فروش میکنند. کارگزار به نوعی نمایندهی حقوقی سرمایهگذاران در معاملات بوده و افراد بدون کارگزاری، قادر به انجام معامله نیستند.
فرض کنید بدون داشتن واسطه بخواهیم سهمهای خود را معامله کنیم، با اطمینان میتوان گفت یافتن شخصی که قصد فروش سهام خود را داشته باشد و این سهم همان سهمی که ما قصد خرید آن را داریم باشد، امری بسیار دشوار و تقریبا غیرممکن است.
کارگزاریها این کار را برای ما ممکن میکنند. در واقع کسی که قصد فروش و یا خرید یک سهم را داشته باشد به کارگزاری خود مراجعه میکند. از آنجا که تمامی کارگزاریها به یک هسته معاملاتی متصل هستند، میتوانند بهسرعت اطلاعات را در اختیار همدیگر بگذارند و فرایند پیدا کردن خریدار و فروشنده را تسهیل کنند.
در ازای انجام این کار از ما دستمزد دریافت میکنند، که به این دستمزد، کارمزد معاملات میگویند. معاملاتی که ما روزانه و بهصورت آنلاین در یک لحظه انجام میدهیم از طریق مسیرهایی انجام میشود که بابت آن از ما کارمزد گرفته میشود.
هنگام انجام معامله درصدی از ارش معامله بهعنوان کارمزد و یا حقالعمل به واسطهها پرداخت میشود.
فرض کنید از طریق اتوبان میخواهید به یک شهرستان دیگر بروید، در میانه راه جایگاههایی برای دریافت عوارض خودرو وجود دارد و شما برای رد شدن از آن و استفاده از جاده با توجه به نوع خودرو خود باید پول بپردازید. این مبلغ برای ماشینهای بزرگ مثل اتوبوس و مینیبوس بیشتر است. در معاملات کارگزاری هم اگر حجم خرید شما زیاد باشد، مبلغ بیشتری بهعنوان کارمزد کسر میشود. اما همه این کارمزد به کارگزاری تعلق نمیگیرد و هر نهادی که انجام معاملات را تسهیل میکند و در این عملیات نقش دارد مقداری از آن را برای خود بر میدارد. که هدف از این کارمزدها نیز بهبود زیرساختهای ارتباطی است. این مقدار کارمزد بین شرکت بورس، شرکت سپردهگذاری، سازمان بورس، شرکت فناوری بورس و شرکت کارگزاری تقسیم میشود.
قانون سقف نرخ کارمزد
اخیرا به منظور کاهش هزینههای سرمایهگذاری، تشویق افراد به سرمایهگذاری در بازار سرمایه و حفظ حقوق و منافع سرمایهگذاران، سازمان بورس اوراق بهادار قانون جدیدی تصویب کرده است. طبق این قانون سقف نرخ کارمزد خریدوفروش سهام شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، مدیریت فناوری بورس تهران، سپردهگذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و شرکتهای کارگزاری از معاملات "سهام" و "حق تقدم سهام" به میزان 20 درصد با رعایت حداکثر سقف ریالی مصوب در هر معامله، کاهش یافته است. جدول زیر مقدار کارمزد، پیش از تصویب قانون جدید است.
کارمزد معاملات پیش از اعمال قانون جدید
با تصویب قاون جدید میزان کارمزد تغییر کرده است. یعنی اگر قبلا برای خرید سهمی حدود 0.464 درصد از ارزش معامله را بهعنوان کارمزد پرداخت میکردیم، الان 20 درصد از این مقدار کاسته شده و کارمزد خرید به 0.3712 درصد رسیده است.
همانطور که در جدول بالا میبینید پیش از تصویب این قانون هم کارمزد خرید سهمهایی که در بازار فرابورس معامله میشوند تفاوت بسیار اندکی با کارمزد سهامی که در بورس معامله میشوند دارد. بعد از تصویب قانون جدید هنوز این اختلاف حفظ شده است. یعنی کارمزد معامله در بازار فرابورس به مقدار ناچیزی کمتر از کارمزد معامات در بورس اوراق بهادار است.
مجموع کارمزدهای فروش قبلا برابر با 0.00975 بود اما الان به 0.0088 در بازار بورس رسیده است. ممکن است الان با خود بپرسید 0.0088، 20 درصد کمتر از0.00975 نیست، پس چجوری امکان دارد که کارمزد فروش 20 درصد کاهش پیدا کرده باشد. با کاهش 20 درصدی کارمزدها مقدار مالیات تغییر نکرده و همان 0.5 درصدباقی مانده است.
مقدار کارمزدی که در هر خرید و فروش سهم از ما کسر میشود
یکی از تفاوتهایی که بین کارمزد خرید و فروش وجود دارد، مربوط به مالیات است. هنگامی که ما سهمی را میفروشیم، همانند فروش سایر داراییها درصدی بهعنوان مالیات از ما گرفته میشود. این مالیات در هر صورت از فروشنده گرفته میشود. یعنی فرقی ندارد که شما طی معاملهای که انجام دادهاید، سود کردید یا زیان، بههرحال باید مالیات خود را بپردازید. تنها تفاوتی که بین پرداخت مالیات سهام با دیگر داراییها وجود دارد این است که، مالیات سهام بهطور خودکار از شما گرفته میشود و مثل پرداخت مالیات واحد تجاری و. نیازی به پر کردن اظهارنامه مالیاتی ندارید.
در جدول زیر میتوانید مقدار کارمزدی را که در هر خرید و فروش سهم از ما کسر میشود ببینید.
کارمزد معاملات پس از اعمال قانون جدید
مقدار کارمزد کارگزاریها ممکن است با هم متفاوت باشد اما از یک حدی نمیتواند بیشتر شود. در این مقاله ما بهصورت رندوم یک کارگزاری را برای بررسی انتخاب کردیم.
مثالی از کارمزد معاملات بورس
مثال) فرض کنید قصد خرید 10,000 عدد سهم ایکس، با قیمت 3920 ریال داشته باشیم. برای این که این معامله انجام شود به چقدر وجه نقد نیاز داریم؟
برای محاسبه بهای خالص خرید سهم بدون کارمزد، تعداد سهم را ضرب در قیمت خرید هر سهم میکنیم. مقدار زیر بهدست میآید.
39,200,000 = 10,000 * 3920
اما با دقت به جمع کل در صفحه کارگزاری میبینیم که مبلغی بیش از این، از حساب ما کسر خواهد شد. برای این مثال جمع کلی که توسط کارگزاری بهعنوان هزینه معاملات نوشته شده، 39,345,510 ریال است. با کم کردن این دو عدد از هم، مقدار کارمزدی که طی این معامله از ما کسر میشود، بهدست میآید.
ریال 145,510 = 39,200,000 - 39,345,510
حال بیایید محاسبه کنیم که این کارگزاری چند درصد از ارش معامله را بهعنوان هزینه سرمایه از ما میگیرد. همانطور که گفتیم هزینه مربوط به خرید سهم بدون کارمزد برابر با 39,200,000 است. این مقدار را ضرب در یک مجهول میکنیم تا ببینیم چقدر کارمزد بابت خرید این سهم باید بپردازیم.
39,345,510 = X * 39,200,000
با تقسیم کردن مقدار 39,345,510 بر 39,200,000 عدد 1.0037119897959 بهدست میآید که با کسر عدد یک از این مقدار میزان کارمزد کل 0.0037119897959 بهدست میآید که تقریبا برابر با همان کارمزدی است که توسط سازمان بورس اعلام شده.
بهطور کلی برای خرید این سهم علاوهبر مبلغی که به خریئ سهم اختصاص میدهیم باید مبلغی هم به کارمزد آن اختصاص دهیم.
مثال) فرض کنید قصد فروش همان سهم ایکس را با همان قیمت 3920 ریال دارید. اگر قرار نبود کارمزدی بابت فروش سهم از شما کسر شود، باید آن را در قیمت 10000 * 3920 = 39,200,000 میفروختید و این مقدار به حساب شما اضافه میشد. اما میبینیم که کمتر از مقدار بهدست آمده بابت فروش آن به شما پول اضافه شده است.
مبلغ کلی که بابت فروش این تعداد سهم به شما اضافه شده برابر است با 38,855,040 ریال. مابهالتفاوت بین این دو مقدار برابر است با کارمزد فروش.
برای محاسبه کارمزد فروش، مبلغی که در صورت عدم پرداخت کارمزد (39,200,000) باید میگرفتیم را ضرب در یک مقدار مجهول میکنیم تا میزان کارمزد محاسبه شود.
38,855,040 = X * 39,200,000
مقدار مجهول برابر است با 1.00887812 که با کسر عدد یک از این مقدار میزان کارمزد فروش سهم محاسبه میشود. یعنی هنگام فروش سهم حدود 0.0088 ارزش کل دارایی بهعنوان کارمزد کسر میشود. دلیل بیشتر بودن کارمزد فروش، مالیاتی است که هنگام فروش سهم از ما گرفته میشود. هنگام فروش یک سهم، فرقی ندارد در معامله سود یا زیان کرده باشید در هر دو صورت از شما مالیات کسر خواهد شد.
درصدی از کارمزد فروش را مالیات تشکیل میدهد.
با بررسیهایی که انجام دادیم میبینیم که با افزایش حجم خرید کارمزد معاملاتی آن نیز افزایش مییابد. اگر میخواهید این مطلب به خوبی در ذهنتات تثبیت شود، میتوانید مثالهای بالا را با تعداد سهام بیشتر محاسبه کنید تا ببینید با افزایش حجم، میزان کارمزد چه تغییری میکند.
تا اینجا در رابطه با کارمزد معاملات در بورس و فرابورس و تغییراتی که اخیرا در آن ایجاد شده است صحبت کردیم و فهمیدیم که کارگزاریها، شرکتهای بورس و فرابورس، شرکت سپردهگذاری، شرکت مدیریت فناوری و سازمان نظارتی در ازای ارائه خدمات و بهبود زیرساختها مبالغی را تحت عنوان کارمزد خرید و فروش از ما میگیرند. پس اگر در عرضه اولیهای شرکت کردید یا سهمی خریدید و بعد از آن دیدید که در همان قیمت خرید میزان سود شما منفی نشان داده میشود، نگران نشوید. این اتفاق به دلیل کسر کارمزد افتاده است.
معمولا در پنلهای کارگزاری برای خرید هر سهم یک قیمت سربهسر نشان داده میشود. اگر شما در آن قیمت سهم خود را بفروشید، نه سود و نه زیان کردهاید.
میتوانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس بورس سهام چیست؟ مشاهده بفرمایید.
🎥 ای پی اس (EPS) چیست؟
هنگام خرید و فروش سهام، همواره با مفاهیم و اصطلاحات متفاوت و متنوعی رو به رو هستیم. معاملهگران برای داشتن یک سرمایهگذاری موفق، باید با این مفاهیم و کاربرد آنها آشنا باشند. یکی از این اصطلاحات پرکاربرد بازار سرمایه، مفهوم «سود هر سهم» یا EPS است که میتواند برای سهامداران یک راهنمای سرمایهگذاری در بورس باشد.
سود هر سهم(EPS) چیست؟
اصطلاح EPS، کوتاهشده عبارت Earnings Per Share و به معنی سود بهدست آمده از هر سهم است. در واقع EPS، میزان سودی است که به ازای هر سهم شرکت محقق آمده است.
EPS چگونه محاسبه میشود؟
برای محاسبه EPS باید از صورت سود و زیان شرکت کمک گرفت. در صورت سود و زیان میزان درآمدها و مخارج شرکت در یک بازه زمانی خاص محاسبه میشود. اگر مخارج شرکت را از درآمدهای آن کمک کنیم به «سود ناخالص» شرکت میرسیم. از آنجاییکه شرکتها در انتهای سال مالی باید درصدی از سود خود را در قالب مالیات به دولت پرداخت کنند، این سود عموماً شامل مالیات میشود و باید میزان مالیاتی که شرکت باید پرداخت کند نیز از آن کسر شود. پس از آنکه مالیات از سود کسر شود، به «سود خالص» شرکت میرسیم. حال اگر میزان سود خالص را بر تعداد کل سهام شرکت، که از تقسیم سرمایه ثبتی به مبلغ اسمی سهام(100 تومان) قابل محاسبه است، «سود خالص هر سهم» یا همان EPS بهدست میآید.
سود خالص هر سهم یا eps یکی از مهمترین فاکتورها برای شناسایی ارزشمندی و خرید و فروش سهام یک شرکت است. معمولا برای ارزیابی ارزندگی یک شرکت کارشناسان سود محققشده شرکت(EPS) شرکت بررسی میکنند و با بررسی سودآوری شرکت در آینده، که به آن «سود پیشبینی شده» یا Forward EPS میگویند، پی به ارزندگی سهام آن شرکت میبرند.
آیا با مفهوم مجمع آشنایی دارید ؟ پیشنهاد می کنیم تا ویدئوی آموزشی کوتاه آموزش مجمع چیست را در این لینک مشاهده نمایید :
دیدگاه شما