بازار های مشتقه

ابزار مشتقه چیست و چه کاربردهایی دارد؟

در ویدیوی ابزار مشتقه چیست؟ اطلاعاتی در مورد ابزارهای مشتقه با شما صحبت می کنیم و ویژگی های ابزار مشتقه رو مورد بررسی قرار می دیم و کاربردها و انواع اون رو توضیح می دیم. اما به طور خلاصه ابزار مشتقه یکی از ابزارهای بازارهای مالی و مخصوصا بازار ارزهای دیجیتال هست که این امکان رو به معامله گران و سرمایه گذاران بازارهای مالی میده تا ریسک معاملاتی خودشون رو کاهش بدن.

در ویدیوی اشنایی با ابزار مشتقه ، سعی می کنیم اطلاعاتی در مورد ابزار Derivatives برای شما ارائه کنیم و به بررسی کاربردهای ابزار مشتقه بپردازیم تا بتونین با استفاده از این ابزار روند بازار رو شناسایی کنین و بتونین سودهای زیادی به دست بیارین.

با توجه به اینکه قراره در این ویدیو اطلاعاتی در مورد ابزار مشتقه برای شما ارائه کنیم، بهتره ابتدا مقدمه ای در مورد بازار ارزهای دیجیتال داشته باشیم تا بتونین به راحتی با ابزار مشتقه اشنا بشین و کاربردهای ابزار مشتقه رو یاد بگیرین. بهتره بدونین بازار ارزهای دیجیتال در سال های اخیر به دلیل رشدهای قیمتی زیادی که داشت مورد استقبال خیلی از سرمایه گذاران و معامله گران بازارهای مالی قرار گرفته و به یکی از محبوب ترین بازارهای مالی تبدیل شده. به این ترتیب شما نیز می تونین وارد بازار بشین و به معامله مشغول بشین.

جالب اینجاست که بدونین بازار ارزهای دیجیتال نیز مثل بقیه بازارهای مالی نوسانات قیمتی زیادی داره و سرمایه گذاران و معامله گران زیادی از همین نوسانات قیمت ارزهای دیجیتال سودهای زیادی به دست میارن. شما نیز می تونین وارد بازار ارزهای دیجیتال بشین و از همین نوسانات سود زیادی به دست بیارین.

البته به شرط اینکه آموزش تحلیل تکنیکال دیده باشین و بتونین قیمت ارزهای دیجیتال رو به درستی پیش بینی کنین. همچنین باید با استفاده از تحلیل تکنیکال و پیش بینی قیمت ارزهای دیجیتال بهترین نقاط خرید و فروش ارزهای دیجیتال رو پیدا کنین و با معامله و خرید و فروش در این نقاط سودهای زیادی به دست بیارین.

برای اینکه بتونین تحلیل تکنیکال انجام بدین، باید با انواع ابزارهای تحلیل تکنیکال اشنا باشین و با کاربرد هر کدوم از این ابزارها اشنایی داشته باشین. شاید در این میان اسم ابزار مشتقه رو شنیده باشین و خواستین که با کاربردهای ابزار مشتقه اشنایی داشته باشین. به همین منظور ما در ویدیوی اشنایی با ابزار مشتقه اطلاعاتی در مورد ابزار Derivatives برای شما ارائه می کنیم و برخی از کاربردهای ابزار مشتقه رو یاد بگیرین.

ابزار مشتقه چیست؟

ما می تونیم در پاسخ به سوال ابزار مشتقه چیست؟ این جواب رو بدیم که ابزار مشتقه یکی از ابزارهای بازارهای مالی و مخصوصا بازار ارزهای دیجیتال هست که این امکان رو به معامله گران و سرمایه گذاران بازارهای مالی میده تا ریسک معاملاتی خودشون رو کاهش بدن.

همونطور که گفتیم، بازار ارزهای دیجیتال و بازارهای مالی نوسانات قیمتی زیادی داره و همین موضوع باعث میشه تا سرمایه گذاری و معامله گری ارزهای دیجیتال ریسک های زیادی داشته باشه. به همین دلیل بهتره تا ریسک معاملاتی خودتون رو کاهش بدین. بنابراین ابزار مشتقه نمونه هایی از ابزارهای بازارهای مالی هستن که شما می تونین با استفاده از اون ها ریسک معاملاتی خودتون رو کم کنین.

همونطور که در ویدیوی آشنایی با ابزار مشتقه نیز گفتیم، ابزارهای مالی که به یه مکانیسم مالی خاص یا شاخص یا کالایی مرتبط هستن و از طریق اون ها ریسک های مالی خاص در بازارهای مختلف معامله بشن، ابزار مشتقه گفته میشه. به عبارت دیگه ارزش یه مشتق مالی از قیمت یه کاای اصلی مثل دارایی یا شاخص ناشی میشه و برخلاف اوراق قرضه هیچ اصلی پیش پرداخت نمیشه و درآمد سرمایه ای نیز به اون تعلق نمی گیره.

همچنین ابزار مشتقه به مجموعه ابزارهای مالی گفته میشه که بر اساس و مبنای یه دارایی پایه عمل می کنه و ارزش اون ها از ارزش دارایی های دیگه ای گرفته میشه. نکته قابل توجه این هست که ابزارهای مشتقه ریسک معاملات رو کاهش میدن.

اگه بخواهیم به زبان ساده تر به سوال ابزار مشتقه چیست؟ جواب بدیم، می تونیم بگیم که ابزار مشتقه قراردادی هست که ارزش خودش رو از عملکرد یه موجودیت پایه دریافت می کنه. همچنین این موجودیت می تونه دارایی، نرخ بهره و یا شاخص های مختلف باشه. ابزارهای مشتقه یکی از مهم ترین ابزارهای مالی هستن که سهام و اوراق بدهی نیز دو مورد مهم در این ابزارها هستن.

ویژگی های ابزار مشتقه:

همونطور که گفتیم، شما می تونین برای اینکه در معامله هاتون در بازارهای مالی و به خصوص بازار ارزهای دیجیتال ریسک معاملیتون رو کاهش بدین، از ابزارهای مشتقه استفاده کنین. همچنین ابزار مشتقه ویژگی های زیادی داره که در این قسمت از مقاله ابزار مشتقه چیست؟ به بررسی ویژگی های ابزار مشتقه می پردازیم.

• افزایش معاملات

یکی از ویژگی های ابزار مشتقه، افزایش معاملات هست. بهتره بدونین استفاده از اوراق مشتقه باعث میشه تا معامله گران و تریدرها این امکان رو داشته باشن تا معامله های زیادی انجام بدن. همچنین پایین بودن قیمت اوراق مشتقه ممکنه باعث بشه تا تقاضا برای اون اوراق بیشتر بشه و در نتیجه معاملات کلی بازار نیز با افزایش همراه باشن. به عبارت دیگه اوراق مشتقه باعث افزایش معاملات میشن.

• کاهش ریسک

یکی دیگه از ویژگی های ابزار مشتقه، کاهش ریسک هست. در اصل با عقد قراردادهای مشتقه هر دو طرف معامله با اگاهی و اطلاعات کافی اقدام به معامله می کنند و هر دوی اون ها از شوک های ناشی از نوسانات قیمت در امان می مونن. همین موضوع باعث میشه تا با خیال راحت به فکر تامین دارایی قرارداد در زمان تعیین شده باشن.

• نقدینگی بالا

یکی دیگه از ویژگی های ابزار مشتقه، تقدینگی بالا هست. بهتره بدونین هر کسی که سرمایه خودش رو برای خرید دارایی هایی اختصاص بده، به دنبال راهی هست تا نقدینگی سرمایه خودش رو بالا ببره. وقتی نقدینگی یه بازار بیشتر باشه افراد هر وقت دوست داشته باشن می تونن دارایی های خودشون رو به پول نقد تبدیل کرده و اون رو از معامله خارج کنند.

انواع ابزار مشتقه در بازارهای مالی:

همونطور که در ویدیوی اشنایی با ابزار مشتقه نیز گفتیم، ابزار مشتقه پیچیدگی ها و ریزه کاری های زیادی دارن و شاید استفاده از اون ها برای تازه کارها فکر خوبی نباشه. ولی اشنایی این ابزارها می تونه ما رو با جذابیت های بازارهای مالی اشنا بکنه و کمکمون بکنه تا در زمان مناسب ابزارهای کناسب برای روش سرمایه گذاری خودمون رو انتخاب کنیم و بازدهای سرمایمون رو به حداکثر برسونیم. همچنین استفاده از ابزارهای مشتقه به ما کمک می کنه تا ریسک معاملاتی خودمون رو کمتر بکنیم و بتونین معامله های زیادی در بازارهای مالی و به خصوص بازار ارزهای دیجیتال انجام بدیم و سودهای زیادی به دست بیاریم.

جالب اینجاست که بدونین برای دسته بندی بازارهای و ابزارهای مشتقه به مواردی مثل ارتباط بین دارایی پایه و ابزار مشتقه، نوع دارایی پایه و شرایط بازاری که معامله در اون انجام میشه توجه میشه. همچنین ابزارهای مشتقه رو میشه با توجه به نوع دارایی پایه به دو دسته مالی و کالایی تقسیم کرد. معمولی ترین دسته بندی ابزارهای مشتقه شامل قراردادهای سواپ، قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معاملات و پیامان آتی اشاره کنیم. در ادامه هر کدوم از این ابزارهای رو برای شما معرفی و مورد بررسی قرار می دیم تا با این ابزارهای مشتقه اشنایی داشته باشین.

قرارداد آتی(Future Contract):

یکی از انواع ابزارهای مشتقه، قرارداد آتی یا Future Contract هست. بهتره بدونین قرارداد آتی به اوراق بهاداری گفته میشه که میشه اون ها رو در بازارهای مالی معامله کرد. در این اوراق فروشنده و خریدار بر سر زمان و قیمت مشخص به توافق میرسن تا دارایی خاص رو مورد معامله قرار بدن. در این قراردادها قیمت توافق شده پرداخت میشه و زمانی در اینده برای تحویل دارایی به خریدار نیز تعیین میشه. همچنین قرارداد آتی برای کالای فیزیکی نیز مورد استفاده معامله گران و سرمایه گذاران قرار می گیره.

قرارداد اختیار معاملات(Option Contract):

یکی دیگه از انواع ابزارهای مشتقه، قرارداد اختیار معاملات یا Option Contract هست. بهتره بدونین قرارداد اختیار معاملات یکی از پیچیده ترین نوع از ابزار مشتقه هست که در بازار های مالی انجام میشه. همچنین در این نوع معاملات دو طرف خریدار و فروشنده به توافق میرسن تا معامله رو در اینده انجام بدن.

در قرارداد اختیار معاملات خریدار مبلغ مشخصی رو پردداخت می کنه تا در زمان مشخص شده و قیمت گفته شده در قرارداد حق خرید یا فروش یه دارایی خاص رو دریافت بکنه. فروشنده نیز در مقابل مبلغی که دریافت می کنه حق خرید و فروش دارایی رو به شخص خریدار واگذار می کنه و خودش نمی تونه دارایی خودش رو خرید و فروش بکنه.

جالب اینجاست که بدونین در قرارداد اختیار معاملات خریدار این امکان رو داره تا از حق خودش بگذره و معامله رو انجام نده. نکته قابل توجه این هست که در این صورت مبلغی که خریدار پرداخت کرده هم از دست میره و دیگه نمی تونه به اون پول دسترسی داشته باشه. ولی فروشنده هر وقت دوست داشته باشه می تونه دارایی های خودش رو به کس دیگه بفروشه.

اما فروشنده هر وقت که خریدار اراده بکنه مجبور به اجرای مفاد قرارداد هست. به همین دلیل سرمایه گذاران و تریدرهایی که توان ریسک بالایی دارن به سمت قرارداد اختیار معاملات میرن چون این نوع قراردادها پیچیدگی و ریسک بالایی دارن و اگه فردی بدون اطلاع وارد چنین قراردادهایی بشه ممکنه سرمایه خودش رو از دست بده.

قرارداد سواپ(Swap Contract):

یکی دیگه از انواع ابزارهای مشتقه، قرارداد سواپ یا Swap Contract هست. بهتره بدونین قرارداد سواپ نیز یکی از قراردادهای خارج از بستر بورس هست که در بازار آزاد بین طرفین معامله انجام می گیره و ماهیت اون نیز شباهت زیادی به قراردادهای آتی داره.

همچنین در بین سایر معاملات خارج از بورس امروزه قراردادهای سواپ طرفداران بیشتری دارن. نکته قابل توجه این هست که سواپ رو میشه مجموعه ای از قراردادهای آتی در نظر گرفت که در اون دو مفهوم نرخ ثابت و نرخ شناور به جای اصطلاحات فروشنده و خریدار استفاده میشه.

جالب اینجاست که بدونین سواپ در لغت به معنی معامله پایاپای هست که در اون مجموعه ای از جریان های نقدی اینده بین دو طرف معامله معاوضه میشن. به عبارت دیگه در قراردادهای سواپ دو طرف معامله دارایی ها و کالاهای خودشون رو با همدیگه مبادله می کنند و بابت معامله های خودشون پولی پرداخت نمی کنند.

همچنین در این نوع معاملات نیز باید دو طرفین معامله در قیمت دارایی های خودشون به توافق برسن و بعد از اینکه به توافق رسیدن، معامله های خودشون رو انجام بدن. به عبارت دیگه در زمان معامله هیچ مبلغ یا پولی بین طرفین معامله رد و بدل نمیشه و مقدار سواپ در ابتدا هر معامله صفر هست. علاوه بر این، قرارداد سواپ نیز مثل بقیه قراردادهای خارج از بورس با ریسک اعتباری بالایی همراه هست و می تونین در به راحتی از این نوع قرارداد استفاده کنین.

قرارداد فروارد(Forword Contract):

یکی دیگه از انواع ابزارهای مشتقه، قرارداد فروارد یا Forword Contract هست. بهتره بدونین قراردادهای فروارد از نظر ماهیت شبیه به قراردادهای آتی یا فیوچرز هست. به عبارت دیگه دو طرف یه معامله بر سر زمان تحویل مشخص یه دارایی با قیمت ثابت به توافق می رسن.

با توجه به اینکه قراردادهای فروارد شباهت های زیادی که با قراردادهای آتی دارن، ولی تفاوت هایی نیزدر این میان دیده میشه. یکی از این تفاوت ها این هست که قرارداد اتی در بستر بورس انجام میشه ولی قرارداد فروارد خارج از بورس انجام می گیره. همین موضوع باعث میشه تا بین این دو قرارداد تفاوت های زیاد تری نیز به وجود بیاد.

از جمله از تفاوت های قراردادهای فروارد با قراردادهای اتی می تونیم به به استاندارد بودن اون ها اشاره کنیم. همچنین دو طف معامله کننده ها در قراردادهای اتی لازم نیست که همدیگه رو بشناسن، چون این کارگزار هست که معامله رو انجام میده.

ولی در قراردادهای فروارد دو طرف معامله باید همدیگه رو بشناسن چون معامله اون ها به صورت مستقیم انجام می گیره. نرخ و قیمت دارایی در قراردادهای اتی کاملا مشخص هست، ولی این شفافیت در قراردادهای اتی وجود نداره و همین موضوعات باعث میشه تا قراردادهای فروارد منحصر به فرد بشن.

جمع بندی و نتیجه:

ما سعی کردیم در ویدیوی ابزار مشتقه چیست؟ اطلاعاتی در مورد ابزارهای مشتقه برای شما ارائه کنیم و به بررسی ویژگی های ابزار مشتقه بپردازیم. همونطور که گفتیم، که ابزار مشتقه یکی از ابزارهای بازارهای مالی و مخصوصا بازار ارزهای دیجیتال هست که این امکان رو به معامله گران و سرمایه گذاران بازارهای مالی میده تا ریسک معاملاتی خودشون رو کاهش بدن. همچنین اگه دوست دارین تا اطلاعات زیادی در مورد ابزارهای مشتقه به دست بیارین، توصیه می کنیم تا ویدیوی آموزش رو مشاهده کنین.

اوراق مشتقه

اوراق مشتقه، اوراقی هستند که ارزش آنها از ارزش دیگر دارایی‌ها مثل اوراق بهادار، نرخ بهره، کالای اساسی و شاخص اوراق بهادار مشتق شده است. مشتقات می‌توانند در یکی از دو بازار "بورس متشکل" و "بازارخارج از بورس" مبادله شوند.

فهرست مندرجات

۱ - معرفی

[ویرایش]
در برخی از قرارداها دارنده قرارداد، مجبور است یا این حق را دارد که یک دارایی مالی را در زمانی در آینده بخرد یا بفروشد. به‌ جهت اینکه قیمت این‌گونه قرارداها از قیمت آن دارایی مالی مشتق می‌شود. از این‌رو این قرارداها را اوراق مشتقه می‌نامند.

[۱] فبوزی، فرانک و همکاران، مبانی بازارها و نهادهای مالی، ترجمه حسین عبده تبریزی، تهران، نیل، ۱۳۷۶، چاپ اول، جلد اول، ص۳۱.

به‌ عبارت دیگر علت نام‌گذاری این است که ارزش اوراق مشتقه از ارزش دیگر دارایی‌ها مثل اوراق بهادار، نرخ بهره، کالای اساسی و شاخص اوراق بهادار مشتق شده است. بازار ریسک و عدم اطمینان، یکی از امور جدانشدنی فعالیت‌های اقتصادی است. همه کسانی که مالک یک یا چند دارایی بازار های مشتقه هستند و قصد انجام مبادله را دارند، با پدیده ریسک مواجه‌اند. گرچه برخی ریسک‌پذیر هستند؛ اما بیشتر انسان‌ها مایلند ریسک فعالیت‌های خود را به حداقل برسانند؛ هرچند سود کمتری نصیب آنان بشود. ناپایداری در قیمت نفت و همچنین کالاهای کشاورزی، نمونه بارزی از این نوسانات است. متخصصان مالی برای ایجاد اطمینان برای فعالان اقتصادی، ابزارهای جدیدی را ابداع کرده‌اند. یکی از این ابداعات بزرگ، ابزارهای مالی مشتقه است که روز به روز تنوع بیشتری یافته است. شناور بودن نرخ ارز، نوسانات نرخ سهام و تغییرات پیش‌بینی نشده نرخ بهره از دیگر عواملی است که باعث شده است تا این ابزار، طرفدار بسیاری برای خود فراهم آورد.

[۲] معصومی‌نیا، غلام‌علی، ابزارهای مشتقه، بررسی فقهی و اقتصادی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌اندیشه اسلامی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص۴۴-۴۵

[۳] السویلم، سامی ابراهیم، پوشش ریسک در مالی اسلامی، محمدمهدی عسکری و همکاران، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۶، چاپ اول، ص۴۴.

۲ - بازار نقد و مشتقه

[ویرایش]
بازارهای مالی بر اساس واگذاری فوری کالا یا واگذاری آینده به بازار نقدی و بازار اوراق مشتقه تقسیم می‌شود. در بازار نقدی، کالا یا خدمت در زمان حال مبادله و کالا یا خدمت فورا و یا با فاصله کمی تحویل می‌شود؛ ولی در بازار مشتقات، قرار معامله یا خود معامله در زمان حال انجام شده و تحویل، به آینده معین موکول می‌شود.

[۴] معصومی‌نیا، غلام‌علی، ابزارهای مشتقه، بررسی فقهی و اقتصادی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌اندیشه اسلامی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص۳۲.

۳ - ساختار اوراق مشتقه

[ویرایش]
ساختار این اوراق، به‌ صورت مبادلات با مجموع صفر بین طرفین است. بدین معنی که زیان یکی از طرفین، معادل سود بازار طرف مقابل است. اختیارات و پیمان‌های آتی، نمونه‌هایی از "بازی با جمع صفر" هستند؛ بنابراین مشتقات، مبادلات واقعی نیستند؛ زیرا انتقال مالکیت صورت نمی‌گیرد و این فقط پول است که در پایان قرارداد دست به دست گردش می‌کند و تحویل دارایی پایه، به‌ ندرت اتفاق می‌افتد.

۴ - اندازه بازار مشتقات

[ویرایش]
مشتقات می‌توانند در یکی از دو بازار "بورس متشکل" و "بازار خارج از بورس" مبادله شوند. بازار متشکل، دارای مقررات خاص و بازارهای متمرکزی برای مشتقات استاندارد شده است. بازارهای خارج از بورس، غیر متمرکز و دارای مقررات کمتری هستند؛ که مشتقات با استاندارد پایین در آنها مورد معامله قرار می‌گیرد.

[۵] السویلم، سامی ابراهیم، پوشش ریسک در مالی اسلامی، محمدمهدی عسکری و همکاران، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۶، چاپ اول، ص۳۸-۳۹.

۵ - انواع قراردادها در بازار مشتقه

[ویرایش]
قرارداد آتی خاص یا پیمان آتی (Forward Contract)؛ معامله‌ای است که در آن، خریدار و فروشنده نسبت به تحویل کالا با کمیّت و کیفیت معین در تاریخ و محل مشخص به توافق برسند. قیمت در ابتدا معین می‌شود و قبل از تاریخ تحویل هیچ مبلغی رد و بدل نمی‌شود.

[۶] رضایی، مجید، اوراق اختیار معامله در منظر فقه امامیه، تهران، مجله علمی- پژوهشی دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۴، ش۲۵، ص۱۱۸.

قرارداد آتی یکسان یا استانداردشده (Futures Contract)؛ در این نوع قرارداد، مشابه پیمان آتی دارنده آن متعهد می‌شود، دارایی موضوع قرارداد (کالا، ارز، اوراق بهادار) را در آینده خریداری کرده یا بفروشد. از ویژگی‌های مهم این نوع قرارداد آن است که فقط در بورس‌های رسمی و برای کیفیت و کمیّت خاصی از کالای معینی معامله صورت می‌گیرد و تاریخ تحویل از قبل مشخص است.

[۷] رضایی، مجید، اوراق اختیار معامله در منظر فقه امامیه، تهران، مجله علمی- پژوهشی دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۴، ش۲۵، ص۱۱۹.

قرارداد اختیار معامله (Option Contract)؛ قراردادی میان خریدار و فروشنده اختیار است؛ که به‌سبب آن، خریدار اختیار، با پرداخت وجهی به فروشنده، حق خرید یا فروش دارایی مشخص را با قیمت معین در آینده به‌دست می‌آورد.

این قرارداد نیز مانند دیگر قراردادها، عوض و معوض دارد. خریدار اختیار، وجهی به فروشنده پرداخت می‌کند؛ که در واقع همان قیمت اختیار معامله است و فروشنده اختیار نیز حق خرید یا فروش دارایی مشخصی را با قیمت معیّن به خریدار اعطا می‌کند.

[۹] جواد حسین‌زاده و عبدالحسین شیروی، بررسی فقهی و حقوی قرارداد اختیار معامله، تهران، پژهشگاه فرهنگ و‌اندیشه اسلامی، مجله علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، ۱۳۸۶، شماره۲۷، ص۱۰۳.

۶ - ابزارهای مشتقه از نظر فقه

[ویرایش]
قرارداد آتی خاص و یکسان در برخی موارد صرف مواعده بیع هستند؛ بر اساس این قراردادها طرفین قرار معامله را در تاریخ معینی در آینده می‌گذارند و بیع در آینده انجام می‌شود. در برخی موارد دیگر مانند بسیاری از قرارداهای نفتی، بیع در زمان حال انجام می‌شود؛ ولی پرداخت ثمن و مثمن به آینده موکول می‌شود. از این‌رو احتمال‌های مختلف وجود دارد. در صورت اول، سه احتمال وجود دارد (شرط ابتدایی، قرارداد مستقل و صلح) که بر مبنای مشهور، شرط ابتدایی، واجب‌العمل نیست. بر طبق قرارداد مستقل و صلح، علما و مشهور فقها، حکم به صحت آن داده‌اند. در صورت دوم، مشهور چنین قراردادی را بیع نسیه به نسیه دانسته و به بطلان آن حکم داده‌اند. قرارداد اختیار معامه هم به‌ لحاظ فقهی دچار مشکل بوده و برای تصحیح آن، راه‌های متعددی پیشنهاد شده است؛ که اختیار معامله را هم می‌توان از راه شرط ابتدایی و جعاله و صلح تصحیح نمود و مشکل فقهی آن‌را برطرف کرد.

[۱۰] معصومی‌نیا، غلام‌علی، ابزارهای مشتقه، بررسی فقهی و اقتصادی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌اندیشه اسلامی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص۳۲۸.

۷ - بازیگران عمده در بازار اوراق

[ویرایش]
هزاران معامله‌کننده و مؤسّسه، مانند سایر بازارهای مالی، در بازارهای اوراق مشتقّه به فعّالیت مشغولند. این بازیگران و معامله‌گران، در سه دسته کلّی طبقه‌بندی می‌شوند که عبارتند از:

۷.۱ - پوشش‌دهندگان ریسک

پوشش‌دهندگان ریسک (Hedgers)؛ فلسفه اصلی ابداع ابزارهای مالی بیمه فعالان اقتصادی در برابر ریسک است. عمده‌ترین ریسکی که برابر آنها وجود دارد، تغییرات پیش‌بینی‌نشده قیمت‌ها است. هدف عمده این دسته از بازیگران این است که قیمت دارایی‌ها را در مقابل تغییرات تصادفی قیمت‌ها بیمه کنند و آن‌را به کمترین مقدار ممکن برسانند.

[۱۱] هال، جان، مبانی مهندسی مالی، ترجمه سجاد سیاح و علی صالح‌آبادی، تهران، رایانه تدبیر پرداز، ۱۳۸۴، چاپ اول، ص۳۷.

۷.۲ - آربیتراژیست‌ها

آربیتراژیست‌ها (Arbitrageur)؛ آربیتراژ، تبادل، خرید و فروش ارز در بازارهای مختلف به‌منظور کسب سود ناشی از تفاوت قیمت در این بازاها است.

[۱۲] گلریز، حسن، فرهنگ توصیفی اصطلاحات پول، بانکداری و مالیه بین‌المللی، تهران، پژوهشکده پولی و بانکی، ۱۳۸۰، چاپ اول، ص۲۱.

آنان قیمت‌های اوراق مشتقّه را زیر نظر دارند و از تفاوت قیمت اوراق مشتقّه یکسان در بازارهای گوناگون سود می‌جویند؛ بدین ترتیب که دارایی را با قیمت معیّنی از یک بازار خریداری و همان دارایی را در بازار دیگری با قیمت بالاتری می‌فروشند. همچنین آربیتراژیست‌ها می‌توانند از تفاوت قیمت محصولات گوناگون بازارهای مشتقّه، از جمله از تفاوت قیمت بین بازار آنی و آتی یا بازار قراردادهای آتی و حقّ اختیار معامله یا هر سه بازار با همدیگر منفعت کسب کنند. از زمانی‌که بازارهای مالی به‌وسیله شبکه‌های کامپیوتری به همدیگر وصل شده و اطّلاعات به سهولت در جریان است، فعّالیت آربیتراژی، به‌ دلیل از بین رفتن فرصت‌های آربیتراژی، کم رونق شده است. آربیتراژیست‌ها با به‌کار بردن تخصّص خویش، کاری می‌کنند که قیمت‌ها در بازارهای آنی و آتی در اختیار معامله، تفاوت بسیاری با هم نداشته باشد؛ زیرا این عملیات، باعث آشکارشدن بهتر فرایند قیمت‌ها می‌شود؛ به‌ طور مثال، عملیات آربیتراژی در سطح بازارهای بین‌المللی باعث می‌شود که تولیدکنندگان، دارای کارآیی و بهره‌وری پایین، برای بقا در بازار رقابت، به افزایش کارآیی عملیات خویش بپردازند. آربیتراژ همچنین کمک می‌کند تا آثار منفی قوانین و مقرّرات زاید دولتی از بین برود.

۷.۳ - بورس‌بازان

بورس‌بازان (Speculators)؛ دسته سوم بازیگران در بازار اوراق مشتقّه، بورس‌بازان هستند. بورس‌بازان، خود را در بازار در معرض ریسک قرار می‌دهند و امیدوارند با قبول آن ریسک، سود کسب کنند. به این بیان که اگر بورس‌باز انتظار دارد، ارزش یک دارایی در آینده کاهش یابد، به فروش ابزار مشتقّه اقدام می‌کند؛ چنان‌چه پیش‌بینی وی درست باشد، از این محل سود خواهد برد و اگر قیمت بالا برود، وی ضرر خواهد کرد. با این بیان، باید اظهار داشت که اگر اوراق بهادار مشتقّه به‌صورت ابزاری برای پوشش ریسک به‌کار روند، بی‌شک مفید است. این اوراق، از طریق برنامه‌ریزی بهتر امور تجاری، کاهش تغییرات ناگهانی در قیمت محصولات و کاهش هزینه‌ها، برای جامعه، منفعت عقلانی ایجاد می‌کند. بورس‌بازان، زمانی‌که تولیدکنندگان به‌ دنبال کاهش ریسک باشند، می‌توانند منفعت بیش‌تری کسب کنند.

عملیات بورس‌بازی، بیش‌تر به‌جای این‌که کمک کند، به بازار لطمه وارد می‌آورد.

۷.۳.۱ - فواید بورس‌بازان

البتّه به‌رغم آثار مخرّب، دارای فوایدی نیز هست که عبارتند از:
۱. به افزایش حجم مبادلات کمک می‌کند. این عمل خود دارای دو خاصیت عمده است: الف) افزایش حجم مبادلات، هزینه‌های مبادلات را کاهش می‌دهد؛ ب) نقدینگی اوراق را افزایش می‌دهد و در نتیجه، بازارها عمیق‌تر شده و ریسک‌های اجرایی را کاهش می‌دهد.
۲. پوشش‌دهندگان ریسک، کسانی را دارند که ریسک را می‌پذیرند و آنان همان بورس بازانند.

[۱۴] عصمت پاشا، عبیدالله، فلسفه و سیر تکاملی ابزارهای مالی مشتقّه و دیدگاه‌های فقهی، ترجمه علی صالح آبادی، مجله علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، شماره۹، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌ اندیشه اسلامی، ص۱۳۶-۱۳۷.

۸ - مزایای ابزارهای مشتقه

[ویرایش]
۱. کاهش ریسک قیمت‌ها؛ با انجام قراردادها، طرفین از اطمینان نسبی برخوردار می‌شوند و با خیال راحت برای تولید آینده یرنامه‌ریزی می‌کنند. این ویژگی را می‌توان مزیت اصلی ابزارهای مشتقه به‌ حساب آورد. البته مبادلات در بازارهای مشتقه "بازی با جمع صفر" است؛ یعنی همواره سود یک معامله‌گر به‌معنای زیان معامله‌گر دیگر است؛ اما همه معامله‌گران با کارشناسی به انعقاد قرارداد اقدام می‌کنند و لذا ریسک موجود بین آنها تقسیم می‌شود؛ در نتیجه، تحمل شوک‌ها برای کل بازار راحت‌تر است.
۲. افزایش معاملات؛ رواج این اوراق، موجب ازدیاد معاملات در بازار بورس می‌شود. خود این اوراق، در بازار ثانویه دادوستد می‌شوند و موجب ایجاد تنوع در ابزار و دارایی‌های مالی در بازار بورس می‌شود و زمینه‌ای برای پاسخ‌گویی به سلیقه‌ها و تمایلات مختلف فراهم می‌آید. به‌ دنبال این حجم، معاملات در بازار نیز افزایش می‌یابد. پایین بودن هزینه اوراق مشتقه نسبت به ارزش دارایی پایه زمینه‌ساز آثار یادشده است. رواج این ابزار‌ها، همچنین هزینه کسب اطلاعات را کاهش داده و موجب رونق سرمایه‌گذاری و در نتیجه رشد اقتصادی می‌شود.
۳. افزایش درجه نقدینگی؛ یکی از ریسک‌هایی که مانع می‌شود پس‌انداز‌کنندگان وجوه خود را صرف سرمایه‌گذاری بلندمدت کنند، ریسک نقدینگی است. آنها دوست دارند منابع خویش را به‌صورت‌هایی نگهداری کنند که در هر زمان اراده کردند، بتوانند آنها را به پول نقد تبدیل نمایند. از سوی دیگر، لازمه رشد اقتصاد، انجام سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت است که نیازمند منابع مالی است. بازارهای مالی و به‌ویژه ابزارهای مشتقه، اطمینان لازم را برای صاحبان سرمایه فراهم می‌کنند. معاملات در بازار مشتقه، سریع انجام می‌شود؛ در نتیجه خاصیت نقدینگی بالایی دارد و در این بازار، سرمایه‌گذاران اطمینان دارند که هنگام احتیاج، می‌توانند دارایی خود را به پول نقد تبدیل کنند. کمتر بودن هزینه مبادلات در این بازار نسبت به بازار بورس نقدی نیز موجب افزایش حجم مبادلات می‌شود؛ که لازمه‌اش افزایش خاصیت نقدینگی است.
۴. کاهش هزینه خطر؛ هزینه خطر هم نسبت به بازار نقدی بسیار کمتر است؛ خریداران و فروشندگان در این بازار با ضرر احتمالی پایین و نسبتا مشخصی روبرو هستند. برخلاف بازار نقدی که میزان خسارت، نامعلوم و بعضا بسیار بالا است؛ تا حدی که اصل سرمایه را از بین می‌برد. هزینه خطر این بازار نسبت به سهام‌های معمولی هم کمتر است؛ زیرا برای خرید سهام، بهای آن‌را که مبلغ زیادی است باید پرداخت؛ اما برای تصاحب اوراق مشتقه، پرداخت مبلغ‌ اندک کفایت می‌کند. خاصیت مزبور باعث کاهش هزینه نگه‌داری سبد دارایی می‌شود؛ در نتیجه معامله‌گران با تنوع بخشیدن به سبد دارایی، ریسک خود را کاهش می‌دهند.

[۱۵] معصومی‌نیا، غلام‌علی، ابزارهای مشتقه، بررسی فقهی و اقتصادی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌اندیشه اسلامی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص۴۴-۴۶.

۹ - آثار منفی ابزار مشتقه

[ویرایش]
۱. این ابزارها در طول زمان، تنوع و پیچیدگی زیادی پیدا می‌کنند. استفاده از این ابزارها، مستلزم آشنایی با مدل ریاضی پیچیده است؛ که نتیجه آن، آشنایی درصد کمی از کارکنان هر مؤسسه با آنها است. این امر، همچنین سبب می‌شود، کنترل سود و زیان در طول زمان، برای بسیاری از مؤسسات امری ناممکن باشد. دراین صورت، همواره امکان ورشکستکی بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی وجود دارد.
۲. گرچه این ابزارها، در ابتدا در حذف قیمت و ریسک‌نایابی ابداع شدند؛ اما در طول زمان، به پدیده غالب در بورس‌بازی تبدیل شد؛ تا انجا که امروزه بیش از۹۷ درصد معاملات با این انگیزه انجام می‌شود؛ حتی اگر دلایل موافقان پدیده بورس‌بازی را بپذیریم، ممکن است غلبه معاملاتی که به این انگیزه انجام می‌شود را پدیده منفی و در شرایط خطرناک تلقی کنیم. بررسی بحران‌هایی که در تعدادی از بورس‌ها و برای برخی شرکت‌های مهم بروز کرد، مؤید این مدعا است.

[۱۶] معصومی‌نیا، غلام‌علی، ابزارهای مشتقه، بررسی فقهی و اقتصادی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌اندیشه اسلامی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص۴۶-۴۸.

۱۰ - دو لبه مشتقات

[ویرایش]
مشتقات را می‌توان هم برای پوشش ریسک و هم برای سفته‌بازی مورد استفاده قرار داد. مقاصد گوناگون فعالان بازار، منجر به تفاوت ساختاری در استفاده از این ابزارها نخواهد شد. بنابراین شرکتی که از مشتقات برای پوشش ریسک استفاده می‌کند، ممکن است سفته‌بازی نیز انجام دهد. زیرا ماهیت این ابزارها به‌گونه‌ای است که هر دو کاربرد را دارد.

[۱۷] السویلم، سامی ابراهیم، پوشش ریسک در مالی اسلامی، محمدمهدی عسکری و همکاران، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۶، چاپ اول، ص۶۱.

۱۱ - وضعیت مطلوب بازارهای مشتقه

[ویرایش]
در این بازارها مانند سایر بازارها باید رقابت حاکم باشد تا نتیجه مطلوب حاصل شود:
۱. عدم وجود انحصار؛ در این بازارها هیچ معامله‌گری نباید قدرت انحصاری داشته باشد که بتواند بازار را تحت سیطره خود قرار دهد. برای این کار، لازم است تعداد معامله‌گران زیاد باشد و تصمیم‌های آنان تاثیر یکسانی داشته باشد. در این صورت، همه به‌ عنوان پذیرنده قیمت هستند نه دهنده قیمت. در این صورت، مؤسسات تولیدی در وضعیتی قراردارند، که ناچارند مطلوب‌ترین تشکیلات تولیدی را به‌کار گیرند و آن‌را برای مطلوب‌ترین میزان تولید به‌کار‌ اندازند؛ که نتیجه این امر حداکثر کارآیی خواهد بود.

۲. شفافیت کامل اطلاعات؛ باید اطلاعات به‌طور کامل در دسترس همه قرار داشته باشد؛ در این صورت، تغییرات قیمت به‌طور کاملا تصادفی خواهد بود و همه شرکت‌کنندگان در بازار به‌طور تصادفی قیمت‌های آینده را پیش‌بینی خواهند کرد و قیمت اوراق مشتقه به شرایط حقیقی اقتصاد نزدیک خواهد بود.
۳. کثرت فروشندگان و خریداران؛ یکی دیگر از شرایط که موجب کارآ شدن بازار اوراق مشتقه می‌شود این است که همواره هم فروشندگان زیاد باشند و هم خریداران، وگرنه در صورتی‌که همه خریدار و یا همه فروشنده باشند، روند مختل و معاملات متوقف می‌شود و تعادل عرضه و تقاضا در آن معنی نخواهد داشت. برای تامین این شرایط، باید هدایت‌های صحیح از جانب کارگزاران و متخصصان صورت گیرد و از ایجاد فضای ساختگی جلوگیری شود.

[۱۹] معصومی‌نیا، غلام‌علی، ابزارهای مشتقه، بررسی فقهی و اقتصادی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌اندیشه اسلامی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص۵۰-۵۱.

اوراق مشتقه چیست؟ | آشنایی با انواع اوراق مشتقه در بازار بورس

اوراق مشتقه از مهم‌ترین ابزارهای کاهش ریسک معامله در بازارهای مالی هستند. معامله‌گرانی که در بازارهای مالی مانند بورس، فارکس، طلا، نفت، کالا و …. فعالیت می‌کنند، به کمک این اوراق می‌توانند سطح امن‌تری از معامله را تجربه کنند. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی اوراق مشتقه و انواع آن می‌پردازیم.

فهرست مطالب

اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادار نوعی ابزار مالی دارای ارزش است که قابلیت نقل و انتقال و تبدیل به پول نقد را دارد. این اوراق در واقع ضامن حقوق مالی قابل انتقال به مالک آن است و دارنده قانونی را مشخص می‌کند. سازمانی که این اوراق بهادار را صادر می‌کند به عنوان نهاد توزیع کننده آن نیز شناخته می‌شود. اکثر کارگزاری‌ها با این نهاد در ارتباط بوده و اوراق‌های مختلف را برای متقاضیان خریداری می‌کنند.

اوراق بهادار در بازار سرمایه به سه بخش اوراق بدهی (Debt Securities)، اوراق مشتقه (Derivative Securities)، اوراق حقوق صاحبان سهام (Equity Securities) تقسیم می‌شود. در ادامه با اوراق مشتقه به عنوان یکی از مهم‌ترین انواع اوراق بهادار آشنا می‌شویم.

اوراق مشتقه چیست؟

اوراق مشتقه یکی از انواع اوراق بهادار است که ارزش خود را از دارایی پایه یا گروهی از دارایی‌ها مانند محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی، سکه و… می‌گیرد و ارزش آن از ارزش دارایی‌هایی که در قرارداد ذکر شده، مشتق می‌شود. این اوراق از ابزارهای مالی مرتبط با مدیریت ریسک هستند که قیمت آن‌ها تنها بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شود بلکه به دارایی پشتوانه آن‌ها نیز بستگی دارد.

اوراق مشتقه در بازار بورس یا در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله می‌شوند. اوراق مشتقه خارج از بورس قانون‌گذاری نشده‌اند و بخش بزرگ‌تری از مشتقه‌ها را تشکیل می‌دهند. درحالی‌که مشتقه‌های معامله شده در بازار بورس استانداردسازی شده و بر اساس قانون معامله می‌شوند.

هدف از ایجاد اوراق مشتقه در بازارهای مالی چیست؟

اواراق مشتقه با دو هدف زیر وارد بازارهای مالی می شود:

پوشش ریسک مالی: یکی از مهم‌ترین اهداف ایجاد اوراق مشتقه در بازارهای مالی، کنترل ریسک مالی در معاملات است. معامله گرانی که پیش‌بینی کاهش یا افزایش قیمت را در بازار دارند، به کمک این اوراق می‌توانند ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند و در موقعیت‌های مختلف عملکرد مناسبی داشته باشند.

ایجاد تنوع: یکی دیگر از اهداف وجود اوراق مشتقه، ایجاد تنوع در دارایی‌های سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاران و معامله گران در بازارهای مالی می‌توانند با ترکیب این اوراق با سایر دارایی‌ها، استراتژی‌های معاملاتی مختلفی را اتخاذ کنند و ریسک پرتفوی سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند. به طور کلی اوراق و ابزار مشتقه به معامله گران کمک می‌کنند تا در روندهای صعودی و نزولی بازار، موقعیت مناسبی اتخاذ کنند.

تاریخچه اوراق مشتقه در جهان

در گذشته، افراد برای فروش دارایی‌ها و محصولات خود و همچنین تأمین نیازهای اساسی زندگی، قراردادهایی را به صورت خصوصی تنظیم می‌کردند که ماهیت فیزیکی نداشت. این توافق نامه‌ها مبتنی بر تحویل یک کالا یا دارایی در زمان آینده و پرداخت هزینه آن در زمان حال بود.

در سال ١٨۴٨ در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات و انجام معاملات خود،به بازار نیاز داشتند. این احساس نیاز، کشاورزان و خریداران را ملزم به پایه ریزی نوعی قرارداد تعهدی کرد. بر اساس این قرارداد کشاورزان متعهد شدند که محصولات خود را در تاریخ مشخص (تاریخ تحویل کالا) و با قیمت توافق شده بفروشند. بعدها در سال 1973 اولین بازار رسمی که ابزارهای مشتقه در آن به کار گرفته می‌شد، در شیکاگو شکل گرفت.

از آن تاریخ به بعد، اوراق و ابزارهای مشتقه در سایر بازارها مورد استفاده قرار گرفتند. به طوری که بازارهای بورس کالای شیکاگو، بورس کالای نیویورک و بورس اختیار معامله شیکاگو، به برترین و پیشتازترین بازارهای مشتقه جهان تبدیل شدند. آنجا بود که اوراق قرضه و اوراق شاخص بورس به عنوان اوراق و ابزارهای مشتقه مالی شناخته شدند و مورد معامله قرار گرفتند.

تاریخچه اوراق مشتقه در ایران

اگرچه سابقه استفاده از اوراق مشتقه در جهان به چند قرن پیش برمی‌گردد، اما این معاملات در ایران قدمت چندانی ندارند. در واقع، در سال 1387، هم‌زمان با شروع کار بورس در ایران، بورس کالا، اوراق مشتقه روی کار آمدند. بسیاری از کارشناسان مالی بر این باورند که برای رشد اقتصادی باید تمرکز بیشتری بر روی اوراق مشتقه داشت.

نحوه معامله اوراق مشتقه چگونه است؟

1. مشتقاتی که در خارج از بازار بورس معامله شده و شرایط آن به صورت خصوصی و بر اساس خواسته‌های طرفین تعیین می‌شود.
2. معامله مشتقاتی که بر اساس استانداردها و قوانین بازار بورس انجام می‌شود. طبیعتاً انجام این نوع معامله از ریسک کمتری برخوردار است.

مزایا اوراق مشتقه چیست؟

استفاده از اوراق و ابزارهای مشتقه مزایای قابل توجهی دارد. از بازارهای مالی جهان به‌صورت گسترده استفاده می‌شود که در ادامه با برخی از مهم‌ترین مزایا اوراق مشتقه آشنا می‌شویم:

افزایش معاملات

استفاده از این اوراق موجب می‌شود تا سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بتوانند معاملات بیشتری را در بازارهای مالی انجام دهند. در برخی از موارد قیمت اوراق مشتقه نسبت به دارایی پایه کم‌تر است و همین سبب می‌شود تقاضا برای این اوراق بیشتر شود. در نتیجه میزان معاملات بازار نیز با افزایش همراه خواهد بود.

کاهش ریسک

یکی از مهم‌ترین مزایای اوراق و ابزارهای مشتقه کاهش ریسک است. در قراردادهای مشتقه، خریدار و فروشنده با آگاهی کامل و انجام بررسی‌های لازم و همچنین پیش‌بینی افزایش یا کاهش قیمت، اقدام به انجام معامله می‌کنند. همین کار سبب می‌شود از تحمل شوک‌های ناشی از نوسانات قیمت در امان بمانند.

نقدینگی بالا

هنگامی که نقدینگی در یک بازار بالا باشد، سرمایه‌گذاران می‌توانند دارایی خود را هر موقع اراده کنند، به پول نقد تبدیل کرده و آن را از معامله خارج کنند. بازار اوراق مشتقه به دلیل اینکه هزینه مبادلات پایین‌تری نسبت به بازار بورس و دیگر بازارها دارند، معامله در آن با سرعت بیشتری انجام می‌شود و همین سبب جاری شدن نقدینگی می‌شود. بنابراین، معامله گرانی که خواستار سرمایه‌گذاری در بازارهایی با نقدینگی بالا هستند، بازار اوراق مشتقه را انتخاب می‌کنند.

تعیین قیمت کالا

یکی دیگر از مزیت‌های اوراق مشتقه تعیین قیمت کالا است. قیمت تقریبی کالا و دارایی‌ها را می‌توان از طریق قیمت معاملات آتی مبتنی بر آن کالا، به دست آورد.

شاید این مقاله نیز برای شما مفید باشد. اتصال ترازو به نرم‌ افزار حسابداری | ارتباط دوسویه ترازوها و حسابداری فروشگاهی

کسب سود از نوسانات بازار

به کمک قرارداد اختیار معامله که یکی از انواع اوراق و ابزار مشتقه محسوب می‌شود، می‌توان بدون در اختیار داشتن سهام یا دارایی، از نوسانات قیمتی در بازار بهره برد.

معایب اوراق مشتقه چیست؟

اوراق و ابزارهای مشتقه در کنار مزایایی که دارند با معایبی نیز همراه هستند در ادامه با این معایب آشنا می‌شویم:

پیچیدگی معاملات مشتقه

با گذر زمان و افزایش تنوع در بازارهای مالی، معاملات اوراق مشتقه پیچیده و مشکل می‌شود به طوری که معامله گران برای استفاده از آن‌ها به ابزارهای ریاضی پیشرفته نیاز پیدا می‌کنند. از طرفی این پیچیدگی سبب می‌شود تا افراد کمی بتوانند از نحوه معامله آن‌ها سر دربیاورند.

افزایش معاملات پی در پی

اگرچه اوراق و ابزارهای مشتقه در ابتدا با هدف کاهش ریسک ایجاد شدند، اما در حال حاضر اکثر معاملات مربوط به مشتقه با انگیزه خرید و فروش‌های پی در پی یا به اصطلاح بورس بازی برای کسب سود بیشتر انجام می‌شود. این پدیده در طول زمان موجب آسیب به بازارهای مالی می‌شود.

آشنایی با انواع اوراق مشتقه

اوراق مشتقه به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه با هر یک آشنا می‌شویم:

1) قراردادهای آتی

قراردادهای آتی (Futures Contract) یکی از انواع ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی است که در آن فروشنده تعهد می‌کند در زمان مشخص مقدار معینی از یک کالا را به قیمت مشخص به خریدار بفروشد. خریدار نیز متعهد می‌شود این کالای را در زمان مشخص خریداری کند.

مبلغ قرارداد آتی در تاریخ سررسید، تسویه می‌شود. با توجه به اینکه قراردادهای آتی ماهیت تعهدی دارند، هزینه‌ای تحت عنوان وجه تضمین از خریدار و فروشنده دریافت می‌شود به صورت روزانه تغییر می‌کند. معمولاً قراردادهای آتی به تحول فیزیکی کالا منجر نمی‌شوند و قبل از تاریخ سررسید، توسط سرمایه‌گذار به فروش بازار های مشتقه می‌رسند. در بورس کالای ایران، معامله زعفران، پسته و زیره سبز بر اساس قرارداد آتی انجام می‌شود.

2) قراردادهای اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله (option contract)، قراردادی دو طرفه بین خریدار و فروشنده است که در آن حق خرید یا فروش دارایی با قیمت از پیش از تعیین شده وجود دارد. این نوع قرارداد به دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش، تقسیم می‌شود. در واقع در این نوع قرارداد خریدار در ازای پرداخت مبلغ مشخصی، حق خرید یا فروش دارایی یا بازار های مشتقه سهام ثبت شده در قرارداد را در زمان مشخص شده به دست می‌آورد. فروشنده نیز می‌بایست تا قبل از تاریخ مشخص شده در قرارداد، هر زمانی که خریدار قصد معامله داشت، به تعهدات خود عمل کرده و دارایی را با همان قیمت توافق شده معامله کند.

3) پیمان‌های آتی

پیمان آتی (Forward Contract) در واقع همان قرارداد آتی است با این تفاوت که در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله می‌شود. در پیمان‌های آتی دو طرف یک معامله (خریدار و فروشنده) بر سر زمان تحویل یک دارایی با قیمت مشخص به توافق می‌رسند.

چگونه وارد بازار مشتقه بورس تهران شویم؟

بازار بورس کالای ایران مکانی است که در آن امکان عقد قراردادهای مشتقه برای معامله گران فراهم است. برای ورود به بازار بورس و انجام معامله در آن باید مراحل زیر طی شود:

1.دریافت کد بورسی

اولین قدم برای ورود به بازار بورس کالای تهران، ثبت نام در سامانه سجام «sejam.ir» است. بعد از ثبت نام و احراز هویت در این سامانه می بایست به یکی از کارگزاری های معتبر مراجعه کنید و حساب بورس کالا خود را فعال کنید.

2.افتتاح حساب بانکی عملیاتی

برای استفاده از اوراق و ابزار مشتقه در بورس کالای تهران، باید در یکی از بانک‌های مورد تأیید بورس کالا (ملت، سامان، رفاه) حساب بانکی داشته باشید.

3.ثبت سفارش

بعد از فعال‌شدن حساب کاربری شما در بورس کالا تهران، می‌توانید نسبت به انجام معامله و ثبت سفارش اقدام کنید. اما بهتر است قبل از انجام معامله با کسب آموزش‌های کاربردی دانش خود را در این زمینه افزایش دهید.

آیا همه افراد می‌توانند از ابزار مشتقه استفاده کنند؟

همان‌طور که گفته شد برای استفاده از ابزارهای مشتقه و قراردادهای آتی، داشتن کد بورسی الزامی است. اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که افرادی که با نحوه انجام معاملات بورس کالا آشنایی ندارند، نمی‌توانند از بازار سود کسب کنند. بازار اوراق و قراردادهای مشتقه، بسیار پیچیده‌تر از معاملات بورس اوراق بهادار است از این رو تنها افرادی می‌توانند از ابزار مشتقه استفاده کنند و از این معاملات سود کسب کنند که با روانشناسی بازار آشنا باشند.

سخن آخر

در این مقاله با اوراق و ابزارهای مشتقه و انواع آن آشنا شدیم. اگر چه این اوراق با هدف کاهش ریسک ایجاد شده‌اند اما ورود بدون آشنایی به این معاملات می‌تواند خطرناک باشد. برای اینکه معاملات مشتقه، برای شما منجر به سود شود، باید با آموزش و آگاهی کافی، وارد این بازار شوید.

بازار مشتقه بورس کالا چیست؟

بازار بورس کالای ایران به چهار بازار فرعی، فیزیکی، مشتقه و مالی تقسیم‌بندی می‌شود. بازار مشتقه یکی از بازارهای نسبتاً جدید بورس کالا است که باتوجه‌به نیاز بازار به آن با ابزارهایی مانند قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله تشکیل شده است. این بازار همانند بازارهای دیگر شرایط و ضوابط خاص خود را دارد. به‌طورکلی اگر بخواهیم تعریفی برای بازار مشتقه ارائه دهیم: بازار مشتقه بازاری است که اوراق مشتقه نظیر قراردادهای آتی و اختیار معامله خرید/فروش در آن معامله می‌شود. این بازار بنا به اوراقی که در آن معامله می‌گردد به دو بخش بازار اختیار معامله و بازار آتی تقسیم‌بندی می‌شود.

ابزار مشتقه چیست؟

ابزارهای مشتقه، ابزار های مالی هستند که از یک دارایی پایه به وجود آمده‌اند. به نوعی ارزش ابزارهای مشتقه نه به طور مستقیم بلکه به‌وسیله ارزش یک دارایی دیگر سنجیده می‌شود. این دارایی می‌تواند از نوع دارایی های مالی (ابزار های مالی، نرخ بهره، سهام و …) و یا دارایی های کالایی (محصولات پتروشیمی، طلا ، زعفران و …) باشد. در ادامه به بررسی این ابزارها و بازار معاملاتی آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها خواهیم پرداخت.

بازار مشتقه بورس کالا برای چه معاملاتی مطلوب است؟

هدف اصلی بازار های مالی را می‌توان انجام معاملات جهت تأمین نقدینگی، تسهیل سرمایه گذاری و هدایت منابع مالی به جایی که بیشترین منافع را داشته باشد عنوان کرد اما بسیار اتفاق می‌افتد که برای آماده سازی محصول یا خدمات نیاز به زمان بیشتری است. برای مثال تولیدی را در نظر بگیرید که بهره‌برداری از خدماتش یا تولید آن نیاز به صرف چند ماه دیگر دارد. اما جهت پیش برد این اهداف نیز باید نقدینگی خود را تأمین کند. بنابراین در چنین شرایطی یک سرمایه گذار می‌تواند هزینه های کارخانه دار یا تولید کننده را تقبل کرده و تولید کننده نیز تضمین می‌کند که محصول را در تاریخ مقرر به وی بدهد. به این ترتیب ریسک کمبود یا عدم وجود نقدینگی کارخانه دار یا تولید کننده نیز کاهش می‌یابد.

ویژگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و مزایای قراردادها در بازار مشتقه بورس کالا

از ویژگی‌های اصلی قرارداد های مشتقه می‌توان به پوشش مناسب ریسک ناشی از افزایش یا کاهش قیمت‌ها و کمبود منابع مالی اشاره کرد به نحوی که اگر خریدار نگران افزایش احتمالی قیمت ها در آینده است اقدام به خرید قراردادهای مشتقه کرده تا در تاریخ خاصی کالایش را دریافت کند. البته در ادامه به طور دقیق به ارائه توضیحاتی در خصوص انواع این قراردادها خواهیم پرداخت. همچنین از دیگر ویژگی های قرارداد های مشتقه می‌توان به امکان خرید و فروش استقراضی دارایی یا کالاها اشاره نمود. همچنین یک واسط به نام اتاق پایاپای بورس نیز جهت تسهیل انجام معاملات دوطرفه تشکیل شده است که تضمین انجام معاملات را به طرفین می‌دهد و بر این بازار نظارت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

قرارداد اختیار معامله یا آپشن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در بازار مشتقه بورس کالا

در قرارداد اختیار معامله شخص حق خرید/فروش دارایی یا کالایش را با قیمت مشخصی در آینده خواهد داشت. به‌نوعی خریدار با پرداخت وجه به فروشنده، اختیار خرید و فروش کالای فروشنده را از آن خود می‌کند. همان‌طور که گفتیم قراردادهای اختیار معامله می‌تواند اختیار خرید و یا اختیار فروش را شامل شود. در قرارداد اختیار خرید شخص خریدار می‌تواند کالا یا دارایی مشخص شده را در زمان و با قیمت معلوم خریداری کند. شخص خریدار به‌دلخواه می‌تواند خرید را انجام ندهد و پولی بابت آن نپردازد. اما در صورتی که مایل به انجام معامله باشد. فروشنده ملزم به همکاری و اجرای تعهداتش است.

قراردادهای آتی و پیمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آتی در بازار مشتقه بورس کالا

به زبان ساده قرارداد آتی یک ضمانت برای معامله‌ای در آینده است. بر اساس قرارداد های آتی خریدار ضامن می‌شود که کالایی را در آینده با زمان و قیمت مشخص شده خریداری کند. لازم به ذکر است خریدار قرارداد آتی می‌تواند معامله خود را قبل از سررسید نیز بفروشد.

قرارداد های آتی به کاهش ریسک ناشی از افزایش احتمالی قیمت‌ها کمک می‌کند. معامله به این صورت است که طرفین معامله وجه تضمینی را به اتاق پایاپای بورس داده و در زمان مقرر جابه‌جایی وجه انجام خواهد گرفت. اتاق پایاپای یک رکن سوم در این معاملات است. اگر شخصی بخواهد قرارداد آتی خریدی را اخذ کند. ودیعه ای را نزد اتاق پایاپای گذاشته و این واسطه خرید و فروش طرفین معامله خواهد بود. این اتاق پایاپای برای اطمینان انجام تعهدات طرفین در نظر گرفته شده است.

پیمان آتی هم تا حدودی شبیه به قرارداد های آتی است با این تفاوت که پیمان آتی برخلاف قرار داد آتی که در بورس معامله می‌شود، در خارج از بازار بورس است.

قراردادهای سلف در بازار مشتقه بورس کالا

در قرارداد های سلف وجه معامله توسط خریدار پرداخت می‌شود. اما فروشنده تا تاریخ سررسید فرضت دارد که کالا را به خریدار تحویل دهد. این معامله بسیار به نفع طرفین است. خریدار می‌تواند از ریسک ناشی از افزایش قیمت ها در آینده بکاهد و فروشنده نیز می‌تواند با دریافت منابع مالی هزینه، بدهی یا احتیاجات تولید خود را در زمان حال جبران کند. گفتنی است که در بازار بورس ایران قرارداد های سلف موازی نیز انجام می‌پذیرند که در آن خریدار یک معامله سلف آن را به شخص دیگری می‌فروشد.

قراردادهای سوآپ در بازار مشتقه بورس کالا

قرارداد سوآپ یا معاوضه همان‌طور که از نامش پیداست قراردادی است که طبق آن عواید یک ابزار مالی معامله می‌شود. دارایی های پایه بنای اصلی این قراردادها هستند که می‌تواند شامل اوراق قرضه، وام، شاخص سهام و یا سبدهای سهامی باشد. این قراردادها عموماً میان شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بسته می‌شود که با توافق قبلی می-خواهند عواید جریان های نقدی خود را در یک تاریخ از پیش تعیین شده با یکدیگر جابه‌جا کنند.

شرایط و نحوه دریافت کد معاملاتی در بازار مشتقه بورس کالا

تا اینجا با بازار مشتقه و انواع قراردادها آشنا شدیم اما برای دریافت کد معاملاتی مشتقه به چه مواردی نیاز داریم؟ پیش از آنکه بخواهیم کد معاملاتی بازار مشتقه دریافت کنیم ابتدا باید کد معاملاتی بورسی داشته باشیم که همان کد سهام‌داری است و در فرم های صدور کد بازار مشتقه به آن نیاز داریم پس ابتدا به یک کارگزاری بورسی مراجعه کرده و کد بورسی دریافت می‌کنیم. اگر آن را از پیش در اختیار دارید و یا پس از دریافت آن، می‌توانید اقدام به دریافت کد معاملاتی بازار مشتقه کنید.

پیش از مراجعه به کارگزاری جهت دریافت کد بورسی یا کد معاملاتی بازار مشتقه می‌توانید بررسی کنید که آیا کارگزاری مد نظرتان شرایط و مجوز فعالیت در این بازار را دارد یا نه تا در زمان خود صرفه جویی کرده و به کارگزاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی مراجعه کنید که مجوز فعالیت در هر دوی این بازارها را داشته باشد. همچنین اگر شرایط خاصی مانند حداقل سن ۱۸ سال و حداقل مدرک دیپلم را دارا باشید می‌توانید برای دریافت کد معاملاتی آنلاین نیز اقدام کنید که به سامانه معاملات برخط کارگزاری‌تان دسترسی پیدا کرده و راحت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر در آن به فعالیت بپردازید. ناگفته نماند که عموماً یک آزمون کتبی در کارگزاری از شما گرفته می‌شود تا از صلاحیت حرفه ای شما در رابطه با بازار آتی و ساز و کار آن اطمینان حاصل شود.

تفاوت بازار نقدی و بازار مشتقه بورس کالا

در بازارهای نقدی معاملات در لحظه انجام می‌پذیرد اما در بازار مشتقه معاملات برای زمان مشخصی از آینده می‌باشد. ازآنجایی‌که انجام معاملات بازار مشتقه در زمان آینده است باید دقت بیشتری در معاملات خود به خرج دهیم تا دچار ضرر و زیان نشویم. به طور کلی فعالیت در بازار های مالی نیازمند دانش کافی آن بازار به خصوص است اما بازار مشتقه به دلیل پیچیدگی‌های خاص خود نیازمند دقت بیشتری است.

کارمزد معاملات قراردادهای اختیار معامله

کارمزد تسویه و تحویل معاملات قرارداد های اختیار معامله

کارمزد معاملات قراردادهای آتی

جمع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ‌بندی پیرامون بازار مشتقه بورس کالا

بازار مشتقه یک بازار نسبتاً جدید در بورس کالا محسوب می‌شود. معاملات این بازار مربوط به زمان مشخص از پیش تعیین شده‌ای در آینده است که به کاهش ریسک خریدار و فروشنده بسیار کمک می‌کند. این بازار، بازار مدرنی است که طرفین معامله با توافق روی یک قیمت خاص، کالا یا خدمات مد نظرشان را معامله می‌کنند و متعهد می‌شوند که این معامله را در تاریخ مشخصی انجام دهند. معاملات مشتقه دوطرفه است و این به آن معناست که می‌توان اوراق مشتقه را قبل از سررسید آن‌ها معامله کرد و این مورد به جذابیت‌های این بازار افزوده است. شما نیز می‌توانید با مراجعه به کارگزاری‌هایی که مجوز فعالیت در این بازار را بازار های مشتقه دارند اقدام به دریافت کد معاملاتی بازار مشتقه کرده و به معامله این اوراق بپردازید.

نقش ابزارهای مشتقه در توسعه بازارهای مالی

با استفاده از پرداخت اینترنتی بسیار سریع و ساده می توانید اصل این مقاله را که دارای 10 صفحه است به صورت فایل PDF در اختیار داشته باشید.

مشخصات نویسندگان مقاله نقش ابزارهای مشتقه در توسعه بازارهای مالی

چکیده مقاله :

بازارهای جهانی ابزارهای مشتق- ابزارهای مشتقه مالی با «مشتقات» واژه ای جدید و مظهری از توسعه و نوآوری در دانش اقتصاد مالی و مدیریت خطر است. در اقتصاد مالی مشتقات به معنی مجموعه ابزاری است که دارای خصوصیات مشترک می باشد. این وازه بر کلیه ابزارهای قابل معامله در بورس و خارج از بورس که مرتبط با معامله اوراق بهادار، ارز، نرخ بهره، کالا و غیره باشد، اطلاق می شود. علت نام گذاری «ابزارهای مشتقه» آن است که ارزش آنها مشتق از قیمت «دارایی پایه» آنها است. یعنی تغییرات قیمت هر یک از مشتقات تابعی ازتغییرات قیمت دارایی پایه آنهاست. برای مثال ارزش یک قرارداد، آتی ذرت تابعی از تغییرات قیمت ذرت است. یعنی با افزایش قیمت مال موضوع قرارداد، ارزش ابزارهای مشتقه افزایش می یابد و با کاهش قیمت آن، ارزش و قیمت ابزارهای مزبور تقلیل می یابد. بازارهای جهانی ابزارهای مشتق از ارکان اساسی سیستم های مالی و اقتصادی هستند. امروزه، از ابزارهای مشتق برای پوشش خطر و کاهش عدم اطمینان نسبت به قیمت های آتی، استفاده گسترده ای می شود. ابزارهای مشتق با بهبود فرآیند کشف قیمت دارایی ها، در رشد اقتصادی و افزایش اثربخشی بازارها اثر چشمگیری دارند.

کلیدواژه ها:

کد مقاله /لینک ثابت به این مقاله

کد یکتای اختصاصی (COI) این مقاله در پایگاه سیویلیکا FIFD01_018 میباشد و برای لینک دهی به این مقاله می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است و به عنوان سند ثبت مقاله در مرجع سیویلیکا مورد استفاده قرار میگیرد:

نحوه استناد به مقاله :

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:

تیموری، سعید،1394،نقش ابزارهای مشتقه در توسعه بازارهای مالی،همایش ملی نوآوری مالی و توسعه مالی،بابل،https://civilica.com/doc/468023

در داخل متن نیز هر جا که به عبارت و یا دستاوردی از این مقاله اشاره شود پس از ذکر مطلب، در داخل پارانتز، مشخصات زیر نوشته می شود.
برای بار اول: ( 1394، تیموری، سعید؛ )
برای بار دوم به بعد: ( 1394، تیموری؛ )
برای آشنایی کامل با نحوه مرجع نویسی لطفا بخش راهنمای سیویلیکا (مرجع دهی) را ملاحظه نمایید.

مراجع و منابع این مقاله :

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :

• اجوادیان محمد رضا -- مروری بر ابزارهای مشتقه و به .
• حمیدی زاده محمد مهدی- ابزارهای مالی مشتقه دربازار سرمایه - .
• راعی رضا -تلنگی احمد -مدیریت سرمایه گذاری پیشرفته - سمت .
• راعی رضا - سعیدی علی - مبانی مهندسی مالی _ .
• رهبر محمدرضا- کجا بودیم ؟ کجا هستیم ؟کجا خواهیم بود؟دنیای .
• عبده تبریزی حسین- دارایی ها _ بازارهای مالی _ کارکرد .
• آفبوزی فرانک ودیگران- مبانی بازارها و نهادهای مالی - ترجمه .

مدیریت اطلاعات پژوهشی

اطلاعات استنادی این مقاله را به نرم افزارهای مدیریت اطلاعات علمی و استنادی ارسال نمایید و در تحقیقات خود از آن استفاده نمایید.